شهرستان شیروان در گوشه شمال شرقی استان، از شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به شهرستان اسفراین، از شرق به شهرستان فاروج و از غرب به شهرستان بجنورد محدود می‌شود. فاصله مرکز شهرستان شیروان تا شهر بجنورد ۵۲ کیلومتر و تا مشهد مقدس ۱۹۵ کیلومتر است. این شهرستان با مساحت حدود ۳۹۰۴ کیلومترمربع دارای چهار شهر، سه بخش، ۹ دهستان و ۱۶۹ آبادی است. شهرستان شیروان در درۀ رود اترک بین رشته‌کوه‌های کپه داغ در شمال و آلاداغ در جنوب قرار گرفته است.
روستاهای دیدنی شیروان از برترین روستاهای گردشگری و توریستی‌‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شوند.
روستای اوغاز
اوغاز کهنه یکی از مهم‌ترین روستاهای قدیمی شیروان است که قدمت آن به بیش از ۶۰۰ سال می‌رسد و بنای اولیه آن به‌وسیله ازبکان بنیان‌گذاری شده است.
روستای اوغاز در دهستان سیوکانلو واقع شده است. دهستان سیوکانلو به مرکزیت روستای هنامه از بخش مرکزی در ۱۵کیلومتری شمال شرق شهر شیروان قرار دارد.
آبشاری نیز در قسمت منتهی‌الیه شمال شرقی روستا واقع شده است. ارتفاع این آبشار از سطح اساس رودخانه حدود ۳ متر است. دسترسی به این آبشار به‌صورت پیاده بوده و نیز برای همه اعضای خانواده ممکن نیست. فاصله این آبشار تا روستا به‌طور تقریبی کمتر از ۵/۱ کیلومتر اندازه‌گیری شده است.
در قسمت شمال شرقی روستا پس از عبور از داخل روستا و باغات، مسیری سنگلاخی همراه با جریان آب توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. دو طرف این مسیر زیبا را باغ‌های میوه در برگرفته که پس از پایان باغ‌ها در دامنه‌ها، شاهد دیوارهای سنگی بلند و حیرت‌آوری هستیم که سایه خود را به سر گردشگران و عابران می‌اندازند. در قسمت انتهایی دره و در جایی که دیواره‌ها به هم نزدیک می‌شوند و تشکیل یک معبر تنگ را می‌دهند. آب رودخانه اوغاز از این محل تأمین می‌شود. با دیدن این مکان زیبا هر بیننده‌ای به آیات خداوند و نشانه‌های او ایمان قلبی پیدا می‌کند.
درختان کهنسال یا دیرزیست در هر کشور جزو مهم‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهی آن کشور محسوب می‌گردند و ارزش شناخت و حفظ این منابع از دیدگاه علمی، تاریخ طبیعی و حتی میراث فرهنگی قابل ارزیابی هستند. درختان کهنسال در طول هزاران سال، موانع اکولوژیک و تنش‌های نامساعد اقلیمی و محیطی متعدد را پشت سر گذاشته و هم چنان به زندگی خود ادامه می‌دهند. از کهن‌ترین درختان دیر زیست روستای اوغاز می‌توان به درختان ارس اشاره کرد. درختان ارس در داخل بافت روستا، تپه‌های مجاور به روستا و منطقه زو مشاهده می‌شود. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این درختان می‌توان به درخت ارس امامزاده اشاره کرد که در بین اهالی به‌عنوان یک درخت مقدس شناخته می‌شود و مراسم عزاداری محرم شب‌های محرم در زیر این درخت انجام می‌گیرد. در مناطقی که این درختان وجود دارند، می‌توان در کنار مزایای متعدد، انس و الفت بیشتر میان مردم و به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان با درختان را در پی داشته باشد و از این طریق، فرهنگ ارج نهادن به گیاهان را در میان بازدیدکنندگان ترویج کرد.
در اوغاز کهنه درخت گردویی کهنسال وجود دارد که به «قانله قوز» معروف است و قدمتی بیش از ۵۰۰ سال دارد.
در قله کوه کیسمار محلی به نام قزلر قلعه وجود دارد که آثار خانه‌های مخروبه و حوض آب و تکه‌های ظروف سفالی و چینی و مسی در آن مشاهده می‌گردد که این قزلر قلعه‌ها معمولاً در قله کوه ایجاد می‌شد و دارای راهی صعب‌العبور بود و سابقاً قبل از حمله دشمن، دختران و زنان جوان را به آنجا منتقل می‌کردند تا از هجوم دشمن در امان باشند. البته اجناس قیمتی مانند طلا و زیورآلات را نیز به آنجا منتقل می‌کردند. این محل در اوغاز کهنه به گنج صلصل نیز معروف است.
از جاذبه‌های دیگر گردشگری در اوغاز می‌توان به آب‌معدنی کوه کیسمار اشاره کرد. فاصله این چشمه تا روستا زیاد بوده و تنها برای کوهنوردان قابل‌دسترسی است. شایان‌ذکر است به‌تازگی یک کارخانه تولید آب‌معدنی با همین نام در ابتدای روستای اوغاز احداث گردیده است.
روستای هدف گردشگری گلیان
روستای گلیان در ۲۳ کیلومتری جنوب شهر شیروان و در موقعیت ریاضی ۵۷ درجه و۳۵ دقیقه طول جغرافیایی و۳۷ درجه و۱۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.این روستا دارای آب‌وهوای نیمه‌خشک سرد کوهستانی بوده که منجر به شکل‌گیری حیات‌وحش و طبیعت زیبا و دل‌انگیزی در روستا شده است. در سال ۸۵جمعیت آن ۶۲۳ نفر بوده است.
گویش مردم این روستا به دو صورت کرمانجی و فارسی است. از صنایع‌دستی آن می‌توان به قالیبافی اشاره کرد.
در خصوص جاذبه‌های موجود در روستای گلیان می‌توان به چشمه‌های متنوع و فراوان اشاره کرد که از مهم‌ترین آن‌ها که قابلیت گردشگری را دارند می‌توان به چشمه‌های شیر خان، برزنگ، پیرک، قلعه نوع، چشمه موسی و چشمه پاسگاه اشاره کرد که در این میان چشمه شیر خان و چشمه پیرک به دلیل داشتن آب گوارا و شیرین و دبی بالا قبلاً جهت آب شرب مردم روستا مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
غار کافر قلعه همان‌طوری که از اسمش پیداست غاری مسکونی بوده است و در زمان‌های گذشته از آن به‌عنوان پناه‌گاه استفاده می‌شده است این غار در ۵ کیلومتری جنوب باختری روستای گلیان در قسمت راست دره وسیعی که راه برزلی از آن می‌گذرد واقع است.
از بناهای تاریخی این روستا می‌توان به کافر قلعه که در ضلع جنوبی روستا قرار دارد و حمام قدیمی روستا اشاره کرد.
از اماکن مذهبی آن می‌توان به امامزاده گلیان، مسجد قدیمی حاج عبدا… که سابقه احداث آن به حدود ۲۰۰سال می‌رسد، مقبره بابا توکل از مشایخ و عرفای نامی قرن چهارم هجری بود و از ایشان به‌عنوان کلیددار و خادم کعبه نام می‌برند اشاره کرد.
منطقه نمونه گردشگری اسطرخی
منطقه گردشگری اسطرخی از توابع دهستان گلیان، بخش مرکزی، شهرستان شیروان در فاصله حدود ۲۹ کیلومتری جنوب غربی شهر شیروان قرار گرفته است. ازجمله جاذبه‌های این منطقه را در ادامه می‌خوانید.
آبشارهای روستای اسطخری به دلیل ویژگی‌های زمین ساختی و طبیعی، جاذبه‌های ارزشمند، زیبا و شگفت‌انگیز، باعث جذب گردشگران به این محل شده است. این آبشار در قسمت جنوب شرقی روستا در داخل باغات واقع شده است. ارتفاع این آبشار از سطح اساس رودخانه حدود ۲۵ متر اندازه‌گیری شده است. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این آبشار می‌توان به سهولت دسترسی آن اشاره کرد. فاصله این آبشار تا روستا کمتر از ۱ کیلومتر و راه ارتباطی به این آبشار ماشین‌رو است.
چشمه سهراب در جنوب روستای اسطخری واقع شده است. آب رودخانه اسطخری از این چشمه تأمین می‌شود. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد چشمه سهراب می‌توان به سهولت دسترسی به آن اشاره کرد، در حقیقت چشمه سهراب مکانی عمومی برای بازدید گردشگران و نیز به‌عنوان یکی از توقفگاه‌های اصلی برای گردشگران به‌حساب می‌آید. این مکان دارای چشمه‌ای بسیار زلال است. آب این چشمه آن‌قدر زلال و شفاف است که سنگ‌های کف آن به‌راحتی قابل‌دیدن است، اطراف چشمه را کوه و باغات در بر گرفته است، ۲۰۰ متر پایین‌تر از چشمه، دو استخر پرورش ماهی قزل‌آلا وجود دارد که گردشگران می‌توانند گوشت سفید موردنیاز خود را از این مکان تهیه کنند. دبی آب چشمه سهراب در مواقع پرآبی ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر در ثانیه عنوان شده است.
درختان کهنسال یا دیرزیست در هر کشور جزو مهم‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهی آن کشور محسوب می‌گردند و ارزش شناخت و حفظ این منابع از دیدگاه علمی، تاریخ طبیعی و حتی میراث فرهنگی قابل ارزیابی هستند. درختان کهنسال در طول هزاران سال، موانع اکولوژیک و تنش‌های نامساعد اقلیمی و محیطی متعدد را پشت سر گذاشته و هم چنان به زندگی خود ادامه می‌دهند. از کهن‌ترین درختان دیر زیست روستای اسطخری می‌توان به درخت ارس اشاره کرد درخت ارس در جنوب روستای اسطخری واقع شده است. بیش از ۱۲۰۰ سال قدمت داد. در مناطقی که این درختان وجود دارند، می‌توان در کنار مزایای متعدد، انس و الفت بیشتر میان مردم و به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان با درختان را در پی داشته باشد و از این طریق، فرهنگ ارج نهادن به گیاهان را در میان بازدیدکنندگان ترویج کرد. قرار گرفتن این ارس در نزدیکی آبشار و باغات اسطخری می‌تواند به‌عنوان یکی از هسته‌های گردشگری انتخاب شود. لازم به یادآوری است سهولت دسترسی به این درخت یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این درخت دیر زیست است.
رودخانه دائمی اسطخری از دامنه‌های آلاداغ سرچشمه می‌گیرد.و از مجاورت شرق روستا عبور می‌نماید. پس از عبور از داخل دره باغات اطراف که اکثراً بر روی تراس‌ها شکل گرفته‌اند را سیراب می‌نماید. در حقیقت عامل اصلی به وجود آورنده جاذبه‌های طبیعی در منطقه، رودخانه اسطخری است. رودخانه اسطخری با دبی متوسط و همچنین همراهی شرایط توپوگرافی یک شرایط ویژه را جهت جذب گردشگر در منطقه به وجود آورده است.
دره‌ای بسیار زیبا همراه با آب نسبتاً زیاد و باغات میوه در شرق روستا فرصت و موقعیت بسیار مناسبی را برای پیاده‌روی و گذران اوقات فراغت بخصوص در فصول بهار و تابستان فراهم کرده است.
آسیاب‌های قدیمی در جنوب شرقی روستا در داخل باغات استقرار یافته‌اند. در واقع استقرار آسیاب‌ها در این مکان به دلیل نیروی ثقل آب بوده است. آبشارها نیز در این مکان واقع شده‌اند. اهالی روستا در روزگاران قدیم از این آسیاب‌ها جهت آرد گندم استفاده می‌کرده‌اند. آثار این آسیاب‌ها هم‌اکنون در محل باقی مانده و می‌تواند به‌عنوان یکی از جاذبه‌های منطقه جهت جذب گردشگر به شمار آید.
در مرکز روستای اسطخری در ۲۹ کیلومتری شهرستان شیروان قرار دارد، این امامزاده در بین اهالی و روستاهای اطراف دارای ارج و منزلت فراوان است. و سالانه پذیرای گردشگران مذهبی عمدتاً در بهار و تابستان بوده است. قسمت‌هایی از این بقعه در حال بازسازی است. در سایه ایجاد امکانات بیشتر، احتمال افزایش شمار گردشگر وجود دارد. گردشگرانی که از جاذبه‌های طبیعی روستا بازدید می‌کنند می‌توانند قسمتی از وقت خود را به زیارت و بازدید از این امامزاده اختصاص دهند.
منطقه نمونه و روستای هدف گردشگری زوارم
روستای زوارم از روستاهای بسیار قدیمی و آباد شهرستان شیروان بشمار می‌رود. منطقه گردشگری زوارم از توابع دهستان زوارم، بخش مرکزی، شهرستان شیروان که در منطقه کوهستانی و زیبای ارتفاعات آلاداغ واقع در فاصله حدود ۲۸ کیلومتری جنوب غربی شهر شیروان و فاصله ۲۲ کیلومتری جاده شیروان به مشهد قرار گرفته است.
این منطقه در تابستان آب‌وهوای معتدل و در زمستان آب‌وهوای سرد و مرطوب است.
زوارم در بین دره‌ای ژرف و طویل و سرسبز و پردرخت با مناظر دیدنی فراوان یکی از مناطق بکر و ییلاقی در شمال خراسان واقع شده است. از آثار تاریخی این روستا می‌توان به تپه دست ریز ارک و قزلر قلعه اشاره کرد.
منطقه نمونه گردشگری گلیل
این منطقه با توجه به دارا بودن ویژگی‌های خاص طبیعی، ازجمله جنگل‌های انبوه درختان ارس و تنوع بسیار زیاد پوشش گیاهی و نیز زیستگاه خالص‌ترین قوچ اوریال ازجمله جاذبه‌های گردشگری شهرستان شیروان به شمار می‌رود.
منطقه گردشگری گلیل از توابع دهستان جیرستان، بخش سرحد، شهرستان شیروان دارای وسعتی حدود ۱۷۰۰۰ هکتار است.
در فاصله ۵۰۰ متری از پاسگاه جنگلبانی در منطقه گلیل دریاچه‌ای مصنوعی ساخته شده است. منبع تغذیه این دریاچه از ذوب برف و باران تأمین می‌شود.
این دریاچه در فصول خشکسالی کمک شایانی به دامداران منطقه و گونه‌های جانوری منطقه می‌کند. این دریاچه قابلیت پرورش ماهی و قایق‌سواری را در محل به‌صورت بالقوه دارد. با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان زمینه جذب گردشگر بیشتر را فراهم کرد.
منطقه گلیل دارای چشمه‌های فراوانی است که اغلب فصلی هستند.
بیش از ۱۶۰ گونه گیاهی در منطقه شناسایی شده است گیاهانی چون ارس، کرکو، قره قات، تنگرس، نسترن وحشی، شیر خشت، انجیر وحشی، زرشک، گون، کلاه میرحسن، علف باغ، انواع گندمیان و…
اما آنچه بیش از همه در منطقه خودنمایی می‌کند وجود درختان دیر زیست ارس است بعضی از این ارس‌ها جزو قدیمی‌ترین درختان ایران به شمار می‌روند.
مقبره امامزاده زکریا در منطقه گلیل در قله صعب‌العبور یکی از ارتفاعات قرار گرفته و دارای گنبد سبزرنگ و بارگاه است. مردم نامانلو و روستاهای اطراف و عده‌ای از مردم شیروان در یکی از روزهای تابستان که معمولاً توسط معتمدین محلی اعلام می‌شود پیاده و دسته‌جمعی به‌سوی قله زکریا حرکت می‌کنند و پس از طی مسافتی طولانی که حدود ۱۰۰ گردنه کوچک عبور می‌کنند و به رازو نیاز با خدای خود و زیارت و سوگواری عمومی می‌پردازند. البته طبق روایات قدیمی، گنبد در محلی که سر بریده شده امامزاده زکریا قرار دارد احداث شده است.
در هنگام برگشت انبوه جمعیت، از زکریا نامزدهای جوان از طرف اقوام و خویشان مورد تعقیب قرار می‌گیرند و درصورتی‌که نتوانند از کوه پایین بیایند گرفتار جریمه می‌شوند و جریمه آن خرید میوه و شیرینی برای اقوام است.
سایر جاذبه‌های تاریخی و مذهبی و فرهنگی گلیل عبارت‌اند از: ۱-گورستان تاریخی گبری ۲-اثر تاریخی کوره‌های ذوب طلا ۳ -سنگر عوض بیگ ۴-رودخانه مرزی فیروزه
مرتبط:
دیوار گرگان _رازهای ناتمام دژاسطوره‌ای انوشیروان
