روستای ابیانه یکی از بلندترین نقاط مسکونی ایران و از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز در استان اصفهان است. این روستا در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز، در دامنهٔ کوه کرکس است که ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۲۲ متر است. روستای ابیانه با آب و هوای معتدل، دارای موقعیت طبیعی مساعد، معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوع است که گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است. روستای ابیانه در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۹به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
علت نام‌گذاری ابیانه
مردم محلی ابیانه در قدیم به این منطقه ویونا می‌گفتند که وی در زبان آنها به معنای بید و ویانه به معنای بیدستان است. علت نام‌گذاری این روستا این بوده که این روستا در سابق بیدستان بوده و در طول زمان، ویونا به اویانه و سپس به ابیانه تغییر یافته است.
تاریخچه ابیانه
محققان و باستان شناسان بر این باورند که این روستا، حدود ۱۵۰۰ سال قبل به وجود آمده و یکی از مکان‌های تاریخی کشور ایران است که شهرت جهانی پیدا کرده است. بر اساس تحقیقات باستان شناسان، عمارت های کهن روستای ابیانه در دوران حکومت های سلجوقیان، قاجاریان، ساسانیان و صفویان طراحی و ساخته شده‌اند.
شرایط آب و هوای و اقلیمی ابیانه
روستای ابیانه دارای آب و هوایی معتدل است واقلیم دره ابیانه، ترکیبی از آب و هوای مدیترانه ای است.
بیشترین دما و کمترین دما در روستای ابیانه
متوسط بیشترین دما به ماه تیر و متوسط کمترین دما به ماه دی اختصاص دارد. در این منطقه، از اواخر دی ماه به تدریج از برودت هوا کاسته می شود ولی به محض رسیدن بهار، گرما به شدت افزایش پیدا می کند. از اواخر تیرماه نیز به تدریج از میزان دما کاسته می شود؛ بدین ترتیب در هر سال دو دوره مشخص افزایش و کاهش دما مشاهده می گردد.
میزان بارندگی برف و باران در ابیانه
در این منطقه اساساً بارندگی در فصل زمستان انجام می‌گیرد و اغلب به صورت ریزش برف است. بر روی دامنه کوههای مرتفع، برف تا فصل بهار نیز دوام می آورد ولی در تابستان هیچ بارشی صورت نمی‌گیرد.
رطوبت نسبی در ابیانه
متوسط رطوبت نسبی در منطقه ۴۶ درصد است که حداکثر آن در دی ماه (۶۷ درصد) و حداقل آن در تیرماه (۳۰درصد) برآورد شده است.
موقعیت جغرافیایی ابیانه
روستای ابیانه در ۴۰ کیلومتری شمال غرب نطنز، و ۲۰ کیلومتری غرب جاده آسفالته نطنز و کاشان و ۸۰ کیلومتری جنوب غرب کاشان قرار دارد. رودخانه برز رود از جنوب آبادی می‌گذرد. منطقه‌ای که دره ابیانه در مرکز آن قرار دارد حوضه آبریز را در بر می‌گیرد که بین′۲۷،۳۰ درجه الی ′۳۷، ۳۰ درجه عرض شمالی و ′۳۰، ۵۱ درجه تا ′۳۷، ۵۱ درجه طول شرقی واقع شده است.
تقسیمات کشوری ابیانه
از نظر تقسیمات کشوری، ابیانه دهی از دهستان برز رود، بخش حومه، شهرستان نطنز، استان اصفهان است، که در طول جغرافیایی ′۳۶ ،۳۳ درجه، با ارتفاع ۲۲۲۰ متر از سطح دریا قرار دارد. در ۲۰ کیلومتری جاده آسفالته کاشان به نطنز، جاده ای فرعی به طرف غرب کشیده شده است، که این جاده فرعی در مسیر دره ابیانه به طرف غرب است. در این مسیر ابتدا باید از روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برز و طره گذشت و در انتهای دره، در بی بست به روستای ابیانه رسید.ابیانه به موازات خط الرأس کوه قلعه در شیب نسبتاً تندی قرار گرفته است، جعت خط الرأس ها ، با جهت دره موازی است و در نهایت بر مسیر کاشان و نطنز عمود می شود.
در روبروی همین کوه در دامنه کوه دو میلیون، قلعه پله هامانه قرار دارد و بین این دو، سطحی نسبتاً هموار شامل منطقه پبا ، رودخانه خشک، باغزارها ومحله مسکونی یوسمان قرار گرفته است. در حد واسط قله های مرتفع و کوه های سر به فلک کشیده، دره ابیانه قرار دارد که در این دره روستاهای ابیانه، طره، برز، کمجان و هنجن جای گرفته اند.روستای ابیانه در دامنه شاخه هایی از کوه کرکس، از رشته کوه های مرکزی ایران قرار گرفته است. از نظر شکل و ساختمان، دره ابیانه منطقه ای چین خورده با رشته کوه های متعدد است، که عموماً از جنوب غرب به شمال غرب کشیده شده. ابیانه روستایی کوهستانی و ییلاقی است که چهار جهت آن را کو ه ها فرا گرفته اند.
زبان مردم ابیانه
مردم ابیانه به زبان فارسی با لهجه خاص ابیانه ای صحبت می‌کنند که با لهجه های دیگر مناطق تفاوت اساسی دارد. مردمان این دیار از لباس سنتی استفاده می کنند و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان میدهند. ابیانه‌ای ها زبان به خصوصی دارند پس نام غذاهایشان علاوه بر متفاوت بودن، کمی عجیب است. غذاهای مردم ابیانه، به علت متفاوت بودن زبانشان نامهای عجیبی دارند. غذاهای این مردم برگرفته از کویر و حاشیه کویر ایران هستند که سالم، طبیعی، ساده و بسیار خوش طعم هستند. غذای رسمی مردم ابیانه، گِپا نام دارد که از ذرت خرد شده و موادی دیگر تهیه می‌شود. غذای دیگر مردم ابیانه قرمه است که به زبان ابیانه ای به آن قلیه می‌گویند و عمدتا با گوشت گوسفند قربانی پخته می‌شود. کاروانی نیز غذای دیگر مردم ابیانه است که شبیه کله جوش است که با کشک ساییده، نعناع و پیاز داغ می پزند.
پوشش مردم ابیانه
زنان ابیانه از پارچه های گلدار و رنگارنگ برای خود پیراهن بلندی می دوزند و استفاده می کنند ، همچنین زنان این روستا چارقدهای سفید رنگی دارند و مردان نیز از شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه استفاده می کنند.
***معماری خانه های ابیانه
خانه‌های روستای ابیانه مربوط به سه دوره سلجوقیه، صفویه و قاجاریه می باشند و بیشتر خانه ها صورت پلکانی روی هم قرار دارند و به شکل مکعب با درب و پنجره مشبک چوبی ساخته شده‌اند. ساختمان‌های کهن روستا در شیب دامنه کوه با پوششی از خاک سرخ رنگ دیده می‌شوند که هر چه این خاک سرخ، باران بخورد محکم‌تر می‌شود. ابیانه روستایی چند طبقه است که تمامی خانه های روستا بر روی دامنه پر شیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده ، به صورتی که پشت بام خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالا دست را به وجود آورد است و هیچ دیواری هم آن ها را محصور نمی سازد. خانه غلام نادر شاه و خانه نایب حسین کاشانی از خانه های قدیمی ابیانه هستند.
شغل بیشتر مردم ابیانه دامداری، باغداری و کشاورزی است که به سبک های قدیمی مدیریت می شود. آب مورد نیاز برای زمین های کشاورزی و باغ ها در روستای ابیانه از طریق هفت قنات تأمین می شود. محصولات کشاورزی ابیانه سیب زمینی، گندم، جو و میوه هایی از قبیل زردآلو، گلابی، سیب و گردو است. یکی دیگر از شغل های مردم ابیانه قالی بافی است که با استقبال فراوان مردم این روستا حدود ۳۰ کارگاه مخصوص بافتن قالی طراحی و ساخته شده است. در سال های دور نیز، بافتن گیوه در میان زنان این دهکده رواج داشته و از این طریق، درآمد کسب می‌کرده‌اند، ولی با گذر زمان این هنر از بین رفته است.
بهار و تابستان بهترین فصل برای مسافرت به ابیانه است، البته روستای ابیانه پاییز و زمستان زیبایی دارد و در این فصول مخاطبان خاص خود را دارد. اگر خواهان آمدن به روستای زیبای ابیانه هستید می‌توانید از تورهای فصلی هتل ابیانه استفاده نمایید. روستای ابیانه در ایام نوروز، تاسوعا و عاشورا، نیز بازدیدکنندگان زیادی دارد.
***جاذبه‌های روستای ابیانه
خانقاه در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده و در محله«پَ خونه قاه» یا«پَس خانقاه»قرار دارد. ساختمان سه طبقه این بنا با نمای آجری و سردر آن با تاق‌های ضربی و نقاشی های دوره صفوی تزیین شده است، خانقاه در گذشته مکان استراحت شاه صفوی در تابستان و محل اجتماع صوفیان و درویشان بوده است.
ابیانه دو کاروانسرا در غرب روستا و نزدیک محل فعلی بانک دارد که در آن معاملات پایاپای انجام می شده است. این کاروانسرا ها را زنی به اسم «فاطمه زاغول» ساخته است که اکنون بنای این دو کاروانسرا در اثر سیل ویران شده است. روستای ابیانه علاوه بر این دو کاروانسرا، کاروانسراهای کوچک دیگری نیز داشته است. روستای ابیانه دارای اُشترخانه یا شترخانه های زیادی نیز بوده است که کاروانهای شتر در آن رفت و آمد می کردند. ساختمان شتر خانه ها بزرگ و دارای سقفی بلند بوده است و هر یک متعلق به فرد ثروتمندی بوده است.
*** آسیاب های روستای ابیانه
روستای ابیانه سه آسیاب دارد که دریکی از آنها قابل استفاده است. مردم ابیانه به زبان محلی به آسیاب ها آره می گویند ، این سه آسیاب عبارتند از :آره هره ، آره میون ، آره داریون که در مسیر رودخانه داریون در سمت غرب روستا قرار دارند. روستای ابیانه همچنین چهار آب انبار دارد که در حال حاضر هیچ یک از آنها قابل استفاده نیست.
*** مساجد ابیانه
روستای ابیانه دارای یازده مسجد است. روستای ابیانه مسجدی بسیار قدیمی به نام مسجد جامع دارد که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده و قدیم ترین اثر تاریخی این مسجد، منبر چوبی منبت‌کاری آن است. یکی دیگر از مساجد قدیمی روستای ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هـ. ق. نوشته شده است که مربوط به دوره ایلخانان است. روستای ابیانه یک مسجد تاریخی دیگر به نام مسجد حاجتگاه دارد که در کنار صخره ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲هـ. ق. مشاهده می شود.
***زیارتگاه‌های ابیانه
روستای ابیانه دو زیارتگاه در جنوب روستا دارد که یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی است که به گفته اهالی، فرزندان امام موسی کاظم بوده اند. زیارتگاه دیگر ابیانه قدمگاه نامیده می‌شود. از مکان‌های دیدنی دیگر ابیانه خانه غلام نادرشاه و خانه نایب حسین کاشی است. روستای ابیانه دارای سه قلعه نیز است. در جنوب غربی روستای ابیانه قلعه پال همونه یا تخت هامان قرار دارد که متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده است. در شمال شرقی ابیانه قلعه هرده قرار دارد که به محله هرده تعلق دارد. در شمال غربی روستای ابیانه قلعه پاله قرار دارد که به محله پل تعلق دارد. در دوره‌های یاغی‌گری مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی های محلی این سه قلعه را ساخته‌اند و در آن به نوبت کشیک می داده اند.
*** آتشکده ابیانه
یکی از قدیمی‌ترین آثار ابیانه آتشکده‌ای است که آن را نمونه‌ای از معابد زردشتی می‌دانند که در دوران ساسانی ساخته شده است و مانند سایر آثار باستانی در سراشیبی قرار دارد، در گذشته در مرکز آتشکده همیشه آتش که توسط ذغال سنگ افروخته می شده، روشن بوده و در کنار استفاده مذهبی، برای راهنمایی کاروان ها هم از آن استفاده می شده است. آتشکده ابیانه از هر طرف روستا قابل مشاهده است و مصالح به کار رفته در ساخت آن سنگ و ملاط ساروج است، از طبقه زیرین آتشکده تنها ۱ سالن کوچک به جا مانده و طبقه دوم که محل برگزاری مراسم مذهبی بوده است.
*** از چه مسیری به دیدن این روستا برویم؟
روستای ابیانه از طریق جاده کاشان – نطنز و هم از اتوبان کاشان – اصفهان قابل دسترسی است که از دو راهی مسیر کاشان به نطنز تا ابیانه حدود ۲۲ کیلومتر فاصله است که مسیری زیبا و سر سبز می باشد. این مسیر کاملا کوهستانی و دره مانند است و جای جای آن را باغ های پر درخت پوشانده است.
منبع: ایرنا
