شور شیرین گز چهارمحال و بختیاری در شکرستان نوروز

سال‌های اخیر کسی یاد ندارد که بر سر سفره هفت سین مردم چهارمحال و بختیاری، شیرینی شورانگیزی به نام “گز” وجود نداشته باشد و برای بسیاری از خانواده‌ها حتی یک جعبه گز هم که شده در کنار تنقلات نوروزی باید در کنار سفره هفت سین باشد.

«گز» از مجموعه شیرینی‌ها خشک و فرآورده‌های سنتی ایران به شمار می‌رود که تولید آن به دوره قاجاریه بازمی‌گردد و در زمان قاجار به عنوان کالای صادراتی به جهان عرضه شد.

گز دارای معنای بسیاری است که مشهورترین آن نام درختچه‌ای است که در حدود ۳۰ گونه از آن تاکنون شناخته شده است.

گزانگبین معروف‌ترین گونه این درختچه است و در مناطق کویری اصفهان و در برخی مناطق استان چهارمحال و بختیاری از جمله شهر بلداجی رشد می‌کند.

از عصاره درخت انگبین برای تولید گز استفاده می‌شود، این شرینی از قدیم با استفاده از مواد اولیه که بیشتر طبیعی بود با وسایل و روش‌های سنتی تولید می‌شد، اما امروزه صادرات این محصول به خارج کشور منجر به درنظر گرفتن استانداردهایی برای تولید آن شده است.

گز برای نخستین بار از طریق مخلوط کردن شکر، گزانگبین، سفیده تخم‌مرغ و مغز پسته و بادام در دهه ۲۰ هجری شمسی تولید شد، اما از آن زمان تاکنون یکی از مناطقی که توانسته نام و شهرت ویژه‌ای در تولید گز پیدا کند و بسیاری از بازارهای داخلی و حتی خارجی را به دست آورد، بلداجی در چهارمحال و بختیاری است.

مرکز اصلی تولید گز در چهارمحال و بختیاری شهر بلداجی در  بروجن است و این شهر در ماه‌های منتهی به اسفندماه شاهد افزایش بالای تولید گز است که سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا و لغو دورهمی ها نوروزی،فروش این محصول کاهش یافت.

این روزها اما ، در کنار اثرگذاری شیوع ویروس کرونا با بازار  تولید و مصرف گز، قیمت شکر نیز بر روی روند تولیدی این نوع شیرینی در استان اثرگذار بوده است.

برخی تولیدکنندگان گز عقیده دارند که قیمت شکر مصرفی سهمیه‌ای در صنف و صنعت با ۷۳ درصد افزایش از ۶۶ هزار و ۵۰۰ ریال به ۱۱۵ هزار ریال رسیده است.

گز

تاثیر افزایش قیمت شکر بر  صنعت تولید گز بلداجی 

عضو هیات رییسه گزسازان شهر بلداجی بروجن گفت: گرانی مواد اولیه و شیوع ویروس کرونا تاثیر بسیاری بر روی تولید گز در این منطقه داشته است.

فضل‌الله طهماسبی بلداجی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: شهرت و آوازه بلند شهر بلداجی، ، چنان است که بیشتر مردم بلداجی را با گز می‌شناسند.

وی یادآور شد: کاهش میزان تولید به‌علت کم شدن میزان تقاضا، منجر به تعدیل برخی از نیروهای شاغل در صنعت گزسازی بلداجی شده است.

عضو هیات رییسه گزسازان شهر بلداجی تصریح کرد: تولیدکنندگان گز بلداجی حاضر به استفاده از شکر تولیدی یکی از کارخانه‌های استان همجوار به‌علت کیفیت بسیار پایین آن نیستند.

طهماسبی بلداجی اظهار داشت: همچنین فعالان این صنعت درخواست دارند تا شکر مورد نیاز برای تولید گز از کارخانه قند چهارمحال تخصیص یابد.

گز

قیمت گز نسبت به سایر شیرینی‌ها بالاست

 

یکی از شهروندان شهرکردی درباره استفاده از این شیرینی در نوروز گفت:در بین شیرینی های موجود در بازار همیشه قیمت گز متفاوت بوده است و  قیمت گز در سال‌های گذشته نیز نسبت به سایر شیرینی‌های خشک و تنقلات دیگر بالاتر بود.

مهدی قاسمی تاکید کرد: اما علاوه بر این، خانواده‌ها در مراسم مختلف به‌خصوص هنگام نوروز از گز به‌عنوان شیرینی اصلی خود استفاده می‌کردند.

وی یادآور شد: پیش از شیوع ویروس کرونا و گرانی‌های جدید،گز بلداجی به‌وفور در شیرین‌فروشی‌ها و سوپرمارکت‌ها مشاهده می‌شد اما هم‌اکنون جعبه‌های گز کمتری در بازار دیده می‌شود.

گز

گرانی قیمت‌ها تقاضای تولیدات بسته‌بندی را کاهش داد

 

یکی از کاسبان شهرکرد نیز گفت: گرانی قیمت گزها و سایر شیرینی‌ها و تنقلاب باعث افزایش فروش این تولیدات به‌صورت فله‌ای شده است.

سید حسن میرزمانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: با گران شدن قیمت گزها و سایر تنقلات مانند نقل، نبات، پولکی، آب‌نبات، شکلات، شکرپنیر و سوهان، مردم برای پرداخت هزینه کمتر، از خرید محصولات بسته‌بندی خودداری می‌کنند و نسبت به خرید تولیدات به‌صورت فله‌ای تمایل بیشتری نشان می‌دهند.

وی اظهار داشت: تا پیش از گرانی‌های جدید، علاوه بر بالا بودن قیمت گز نسبت به سایر شیرینی‌ها و تنقلات، اما شهروندان همواره خرید گز را انجام می‌دادند.

معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری از اختصاص پنج هزار و ۵۰۰ تن سهمیه شکر تنظیم بازار به این استان خبر داد و گفت: از این میزان ۲ هزار و ۲۰۰ تن برای مصرف حدود ۸۰۰ واحد صنفی و سه هزار و ۳۰۰ تن به‌منظور مصرف ۳۵ واحد صنعتی در نظر گرفته شد که بخشی نیز به تولیدکنندگان گز اختصاص می‌یابد.

گز

حسن شمسی‌پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: از ابتدای ماه‌جاری قیمت شکر مصرفی در صنف و صنعت با ۷۳ درصد افزایش از ۶۶ هزار و ۵۰۰ ریال به ۱۱۵ هزار ریال رسید.

برای تنظیم مصرف خانوارهای چهارمحال و بختیاری ماهانه ۲۷۰ تن شکر بسته‌بندی با قیمت ۸۷ هزار ریال به‌ازای هر کیلوگرم وارد بازار می‌شود.

افزایش ۷۳ درصدی قیمت شکر صنف و صنعت، در بالا رفتن نرخ افزون‌بر ۷۰ محصول تولیدی که شکر به‌عنوان ماده اولیه در آن‌ها کاربرد دارد، نقش مستقیم دارد.

میانگین مصرف شکر بین خانوارهای کشور و چهارمحال و بختیاری ماهانه یک کیلوگرم است و در همین راستا ماهانه سه هزار تن شکر برای مصرف خانوارهای استان در بازار توزیع می‌شود.

اصناف تولید کننده گز و توزیع کننده لبنیات و خواروبار بیشترین و مهمترین اصناف فعال در استان چهارمحال و بختیاری به‌شمار می‌روند.

بلداجی در شهرستان بروجن در ۷۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری واقع شده است و بیش از ۹۰ کارگاه کوچک و بزرگ تولید گز در این وجود دارد.

منبع:ایرنا

مرتبط:

چهارمحال بختیاری _سوئیس ایران

سامان _ نگین گردشگری چهارمحال وبختیاری

تالاب چغاخور _آینه ی طبیعت بختیاری

«سماور و ظروف ورشوسازی» ۸۰ ساله رونمایی شد

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور از یک سماور و ظروف ورشوسازی با قدمت حدود ۸۰ ساله در غرفه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان رونمایی کرد.

 ورشو سازی از صنایع دستی مرتبط با فلزات محسوب می‌شود، قلمزنی ورشو؛ هنر و صنعت تولید اشیای فلزی با استفاده از آلیاژ ورشو است و با هنر مسگری رابطه و شباهت دارد. بیشترین تفاوت این دو هنر، در جنس ماده اولیه به کار رفته در تولید ظروف است که در مسگری، از فلز مس و در ورشوکاری، از آلیاژ ورشو استفاده می‌شود.

حرفه ورشوسازی در دوره قاجار و پهلوی در برخی شهرهای ایران رواج داشته‌است و امروزه نیز کارگاه‌های تولید ورشو به صورت محدود در بروجرد فعال هستند؛ تاریخچه ورشوسازی در استان لرستان به قرن نوزدهم برمی‌گردد که وسایل پذیرایی چای از روسیه به ایران آمد. آن زمان چلنگران بروجردی که با ابزارآلات فلزی سروکار داشتند به سمت ورشوسازی روی آوردند و به مرور استادان بنامی در بروجرد مطرح شدند.

پویا محمودیان معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور روز پنجشنبه در حاشیه بازدید از نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی تهران با حضور در غرفه استان لرستان ضمن دیدار و گفت و گو با مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و هنرمندان این استان، از یک مجموعه سماور و ظروف پذیرایی ورشوسازی با قدمت دوران پهلوی اول در سال ۱۳۲۰، رونمایی کرد.

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور گفت: سال گذشته شهر بروجرد به عنوان شهر ملی ورشوسازی به ثبت رسید، هنر صنعت ورشوسازی بیش  از یک قرن در این شهر قدمت دارد، هنرمندان بسیار ماهری در بخش ورشوسازی و قلم زنی روی ورشو در این شهر فعالیت می کردند که این هنر به طریق استاد شاگردی در این شهر حفظ  شده است و برخی از این آثار در جهیزیه و اسباب زندگی مادربزرگان در خانواده های بروجردی دیده می شود.

 

محمودیان با بیان اینکه سال گذشته (۱۳۹۸) بروجرد به عنوان شهر ملی ورشو ثبت ملی شد، افزود: ورشو ورق آلیاژ فلزی است و بیش از یک قرن پیش در ورشو لهستان تولید می‌شده است و عموما کاربرد نظامی صنعتی هم داشته است. بر اساس مستندات از اوایل دوره پهلوی اول که این فلز به ایران وارد شد با ورق های آن ظروف آشپزخانه و وسایل فلزی مورد نیاز در خانه را می ساختند و هنرمندان ایرانی با ذوق و سلیقه خود روی آن قلم زنی می کردند.

معاون صنایع دستی وهنرهای سنتی کشور در این بازدید با هنرمندان رشته قلم زنی روی ورشو و ورشو سازی، مشبک سازی با چوب گردو، گوهرتراشی و زیورآلات و جواهرات سنتی حاضر در غرفه استان لرستان از نزدیک آشنا شد و درباره نوع و شیوه ساخت هنر بازار صادرات و فروش و مسائل صنفی آنها گفت و گو کرد.

محمودیان با تاکید بر رعایت کامل شیوه نامه های بهداشتی، ابراز امیدواری کرد همه گیری و بحران کرونا به زودی در جهان و کشور پایان یابد و بازار صنایع دستی و هنرهای لرستان و کشور مجدد پر رونق شود.

سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان درباره قدمت سماور ورشوسازی رونمایی شده در نمایشگاه تهران، گفت: قدمت این سماور و تجهیرات و ظروف کنار آن شامل آفتابه و لگن به دهه ۱۳۲۰ هجری شمسی حدود (۷۵سال) پیش باز می گردد، اما چون در سال ۱۳۳۴ وقف و یا اهدا شده روی آن مهر و امضا سازنده آن در این سال ثبت شده است. این سماور از همان دوران نسل به نسل حفاظت شده است که امروز در نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی تهران رونمایی و به نمایش گذاشته شد.

هنر قلمزنی روی ورشو بروجرد توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان یک هنر اختصاصی ویژه بروجرد به ثبت ملی رسیده است، «قلمزنی روی ورشو در شهر بروجرد» به شماره ۱۵۶۰ در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت ملی رسیده است و پرونده ثبت بروجرد به عنوان شهر ملی ورشو هم در سال ۱۳۹۸ مطرح و به تصویب رسید.

حدود یک قرن پیش فلزی که برای ورشوسازی به کار می‌رفت از چندین کشور به ایران وارد می‌شد اما از آنجا که این فلز بیشتر از ورشو پایتخت لهستان می‌آمد، این ورق فلزی به‌نام ورشو معروف شد. اگر چه در زمان های گذشته شهرهای دیگری از ایران همپای هنرمندان بروجردی پای در عرصه این صنعت نهادند، اما در بازار تاریخی بروجرد صنعت ورشوسازی در رونق فراوانی داشت و بخش وسیعی از بازار قدیمی این شهر به ورشو سازی اختصاص ‌داشت و اکنون تنها شهری است که هنوز تعدادی کارگاه، موزه و هنرمندان فعال در این زمینه دارد.

هنر و صنعت قلم زنی روی وروشو با حرفه‌های دیگری چون سماورسازی و دواتگری نیز ارتباط دارد. بزرگترین سماور دنیا در حیاط تاریخی خانه افتخار الاسلام طباطبایی بروجرد قرار گرفته است این سماور به وزن ۲ تن و با گنجایش ۴۰۰ لیتر آب توسط استاد محمد بادآور از هنرمندان ورشو ساز بروجردی ساخته شده است.

نمایشگاه (تخصصی) گردشگری و صنایع‌دستی تهران با شعار سفرهای ایمن و مسئولانه از روز سه‌شنبه (پنجم اسفند ۹۹) افتتاح شد و به مدت چهار روز تا هشتم اسفند در محل دائمی نمایشگاه‌ها در تهران ادامه دارد.

این نمایشگاه که برای نخستین بار به دلیل همه‌گیری کرونا با شرایط خاص برگزار می شود در چهار سالن آماده اطلاع رسانی در خصوص موضوعات گردشگری و صنایع دستی است. در این نمایشگاه که حدود ۱۶۰ شرکت فعال در حوزه گردشگری حضور دارند سه سالن به حوزه گردشگری و یک سالن به صنایع دستی و هنرهای سنتی اختصاص دارد.

نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی تهران به صورت کاملا تخصصی برگزار می‌شود و صرفا از بخش‌های خدمت‌دهنده گردشگری کشور دعوت شده است و با توجه به شیوه نامه های بهداشتی ابلاغی ستاد ملی کرونا، به هیچ عنوان بازدید عمومی برای حضور مردم در این دوره در نظر گرفته نشده است.

منبع:ایرنا

مرتبط:

ورشوسازی میراثی ماندگار در بروجرد

قله‌های فرهنگی ایران پوشیده از درختان ریشه‌دار هزاران ساله

معاون میراث ‌فرهنگی کشور گفت: قله‌های فرهنگی و قله‌های هویتی ما پوشیده از درختان ریشه‌دار هزاران ساله هستند که اگر فرزندان ما به آن تکیه دهند، می‌توانند در دنیای مدرن ثابت‌قدم بمانند و و سنت‌های ایرانی را نیز زنده نگه دارند.

محمدحسن طالبیان درباره دستاوردهای معاونت میراث‌فرهنگی در طول یک‌سال اخیر عنوان کرد: در چند سال اخیر به‌ویژه در سال گذشته به‌دلیل مسئله کرونا مشکلات زیادی داشتیم، اما در حوزه مرمت، مشارکت مردم خیلی خوب بود، مقداری زیادی از آثار، خانه‌ها و بافت‌های قدیمی توسط سرمایه‌های مردمی مرمت شدند.

وی ادامه داد: این آمار بسیار قابل توجه است. به جز این موارد، در برخی شهرها از جمله یزد بعد از ثبت جهانی تا کنون حدود هزار اثر، اکثرا توسط مردم مرمت شده زیرا صاحبان ارزش‌ها، مردم هستند.

معاون میراث‌فرهنگی کشور اظهار کرد: در حوزه موزه‌ها طی چند سال گذشته بالغ ‌بر ۱۵۰ موزه خصوصی ایجاد شد،‌ به جز سال گذشته که همه گرفتار بودند، اقبال و تنوع بخش خصوصی نسبت به موزه‌ها بی نظیر است.

وی در مورد دیپلماسی فرهنگی و فعالیت‌های بین‌الملل و منطقه‌ا، گفت: به‌رغم مشکلات، مشارکت‌های خوبی داشتیم و چندین پرونده‌های مشترک برای یونسکو فرستادیم. همچنین موضوعات خوبی مانند پرونده اورامانات یا اورامان که در کردستان و کرمانشاه منطقه وسیعی است در فهرست جهانی برای تایید ثبت شد. در این زمینه با مشارکت مردم، مستندسازی و فعالیت‌ها مدیریتی نیز در آن انجام است.

 

طالبیان متذکر شد: اگر بخواهیم گردشگری پایدار داشته باشیم، باید همین مسیر را طی کنیم زیرا میراث‌فرهنگی پیش‌قراول توسعه پایدار است. بعلاوه این اماکن که در فهرست جهانی قرار می‌گیرند، به‌عنوان مقصد جهانی برای گردشگران ثبت می‌شوند و مردم بهتر مراقبت خواهند کرد و قدر ارزش و ثروت فرهنگی خود را خواهند دانست.

وی اضافه کرد: در ماه گذشته پرونده زنجیره‌ای را برای ثبت جهانی فرستادیم،  ۵۶ کاروانسرا که ۲۴ استان در آن شریک هستند، معرفی شدند. ضمن اینکه پرونده‌های زنجیره‌ای باز هستند و می‌توان هرسال ۲۵ درصد به محتویات آن اضافه کرد. چرا که اگر شما  یک اثر از یک استان را در فهرست جهانی قرار دهید،۵۰ درصد به گردشگر جهانی اضافه خواهد شد.

معاون میراث فرهگی در خصوص فعالیت و اقدامات این نهاد در حوزه میراث ‌ناملموس عنوان کرد: به‌رغم این‌که به‌دلیل شرایط کرونا از هر کشور دو پرونده بیشتر نپذیرفتند، اما توانستیم پرونده‌های مشارکتی با کشورهای مختلف آماده کنیم. به‌عنوان مثال دستگاه رباب با ازبکستان و ترکمنستان و نگارگری و مینیاتور با چهار کشور مشترک انجام شد و این مسئله به نشان دادن و معرفی اشتراک‌های فرهنگی بین‌الملل کمک خواهد کرد.

طالبیان در خصوص پرونده در اولویت سال ۲۰۲۱ میلادی گفت: هر پرونده‌ای که به یونسکو ارسال می‌شود دو سال طول می‌کشد تا ثبت شود، اورامانات را فرستادیم که امسال بررسی می‌شود و پرونده کاروانسرا در نوبت سال بعد قرار خواهد گرفت.

وی در توصیف پرونده اورامانات تأکید کرد: این مجموعه ترکیبی از میراث ملموس، میراث ناملموس و طبیعی است. در این رابطه، ما منظر فرهنگی را برای یونسکو فرستادیم که موضوع آن زندگی مردم و تعامل آن با طبیعت است که هم شامل میراث ناملموس که کوچ، سنت‌ها، آداب، رفتار، موسیقی، لباس و زبان  و هم میراث ملموس و طبیعت است، در واقع ترکیبی از همه موضوعات را داریم.

معاون میراث ‌فرهنگی در خصوص موزه‌ها اظهار کرد: به‌رغم این‌که موزه‌ها از لحاظ درآمد آسیب دیدند، اما فرصتی  به‌دست آمد که فعالیت‌های عقب‌مانده مثل وارد کردن خیلی از موضوعات در سامانه  جام انجام شود و باعث شد بعضی از موزه‌ها مثل موزه بوشهر که موزه بی‌نظیری است، افتتاح شود.

وی خاطرنشان کرد: به جز موزه‌ها که مبحث مهمی است، بالغ ‌بر ۱۴۶ پایگاه داریم که کار چندرشته‌ای انجام می‌دهند که شامل پژوهش، معرفی و حفاظت است.

طالبیان بیان کرد: حوزه میراث ‌فرهنگی فقط حوزه معاونت نیست، شامل پژوهشگاه نیز می‌شود که تعداد زیادی پژوهش دارد، شرکت‌هایی هم هستند که برای مرمت و احیا و بهره‌برداری کمک می‌کنند، اما ناگزیر از بیان این مطلب هستم که بگویم دولت باید توجه بیشتری کند و بودجه بیشتری تخصیص دهد، چرا که ما کشوری هستیم با سابقه کهن، هرچه بیشتر تلاش کنیم باز هم تا بحث ایده‌آل فاصله داریم.

چهاردهمین نمایشگاه گردشگری و صنایع‌دستی تهران با شعار سفرهای ایمن و مسئولانه از روز سه‌شنبه پنجم اسفند ۹۹ افتتاح شد و امروز(جمعه) هشتم اسفند ماه پایان می یابد.

منبع:ایرنا

مرتبط:

عقد یک تفاهم نامه در جریان نمایشگاه فناوری و صنایع فرهنگی

شهر رشت یک اتمسفر فرهنگی است/ گردشگران تاریخ رشت را لمس کنند

مقابله با تهدیدات فرهنگی کشور با موشک گردشگری

کشف مدرکی از صادرات اروپا به آمریکا پیش از کشف این قاره

باستان‌شناسان ۱۰ مهره آبی‌رنگ ساخت اروپا را در آلاسکا کشف کردند که قدمت هر کدام به دوران پیش از کشف و استعمار قاره آمریکا بازمی‌گردد.

 محققان در یک اکتشاف جالب از سه منطقه باستان‌شناسی در آلاسکا چند مهره‌ شیشه‌ای آبی رنگ محصول اروپا را پیدا کردند که ساخت آنها به دوران پیش از استعمار آمریکای شمالی به دست اروپائیان برمی‌گردد. نتایج مطالعه جدیدی که در مجله American Antiquity منتشر شده، نشان می‌دهد این مهره‌های کوچک در قرن پانزدهم میلادی از مبدا ونیز ایتالیا به کوه‌های بروکس آلاسکا رسیده بودند.

مولفان این پژوهش، مایکل کونز (Michael Kunz) از دانشگاه موزه آلاسکای شمالی و رابین میلز (Robin Mills) از اداره مدیریت زمین آمریکا (BLM)، معتقدند این مهره‌ها کالاهای تجاری بودند که پس از گذر از جاده ابریشم چین به سیبری و از آنجا به واسطه تنگه برینگ به آلاسکا رسیدند. اگر این فرض درست باشد، مهره‌های شیشه‌ای کشف شده اولین نمونه مستند از وجود کالاها و محصولات ساخت اروپا هستند که به واسطه حمل‌ونقل زمینی در امتداد قاره اوراسیا، به مناطق ماقبل تاریخ نیمکره غربی راه یافتند.

از این فرضیه، در صورت اثبات، استنباط می‌شود ساکنان بومی قاره آمریکایی قبل از رسیدن مستعمران اروپایی نیز به جواهرات دوره رنسانس دسترسی داشتند.

این مهره‌های آبی که به نام علمی گونه IIa۴۰ شناخته می‌شوند، پیش‌تر نیز در بخش‌هایی از آمریکای شمالی از جمله منطقه کارائیب، سواحل شرقی آمریکای مرکزی و شمالی و گریت لیکز شرقی پیدا شده بود اما نمونه‌های پیشین تولید سال ۱۵۵۰ تا ۱۷۵۰ میلادی بودند، یعنی پس از سال ۱۴۹۲ که کریستف کلمب در آن قاره آمریکا را کشف کرد. بنابراین تعلق این مهره‌ها به زمانی پیش از دوره استعمار آمریکا اهمیت بالایی دارد.

گفتنی‌ست این ۱۰ مهره در سه منطقه باستان‌شناسی مختلف پیدا شده‌اند که یکی از آنها آن زمان اردوگاه فصلی بومیان و نقطه آغاز یک مسیر تجاری باستانی بود. همچنین برخی از این مهره‌ها بیش از ۶۰ سال پیش کشف شده بودند اما ویلیام ایروینگ (William Irving)، باستان‌شناس سرپرست این اکتشافات آن زمان درباره قدمت مهره‌ها چنین تخمینی نزده بود.

منبع:ایرنا

مرتبط:

دره فانتزی در ایالت یوتا آمریکا

آشنایی با برج شیطان در آمریکا

کوه راشمور _از جاذبه های کشور آمریکا

روستای گردشگری اوجاق آلازار گرمی با ۵ تپه تاریخی ثبت‌شده

طبیعت بکر با زمین‌ها و درختانی که در آن به چشم می‌خورد و خانه‌های روستایی به سبک و بافت سنتی روستاهای منطقه در روستای اوجاق آلازار از همان ابتدا و ورودی روستا توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

در کنار جاذبه‌های طبیعی، این روستا به تاریخی بودن نیز شهره است و به واسطه وجود اوجاق که به مکانی مقدس و زیارتگاه اطلاق می‌شود، مورد احترام اهالی منطقه و مردم شمال استان است.

از بالای تپه اطراف روستایی پلکانی با دشت‌های زیبا و سرسبز به چشم می‌خورد که زیبایی روستا را دوچندان کرده است، بافت خانه‌های روستا اغلب به صورت خشتی بوده که قسمتی از بافت خشت و گل جای خود را به سیمان و آجر داده است.

منطقه بکر و در عین حال تاریخی با مردمانی ساده و اصیل که اغلب سنت‌های دیرین خود را حفظ کرده و با گشاده‌رویی از میهمانان پذیرایی می‌کنند، اگر چه برخی شرایط چون ضعف معیشتی و نبود شغل و درآمد و در کنار آن زرق و برق زندگی شهری، اغلب مردم این خطه را به شهرها کشانده است.

کشاورزی و دامداری شغل اصلی مردم روستا

این روستا که از روستاهای بخش مرکزی شهرستان گرمی بوده و از آن دسته نقاطی است که اکثریت اهالی آن به مرکز شهرستان، استان و سایر شهرهای کشور مهاجرت کرده‌اند و عملا جمعیت جوان خود را از دست داده است، اهالی این روستا همگی کشاورز و دامدار بوده و از طایفه مددلو که از معدود طوایف بزرگ دشت مغان است، هستند.

اهالی روستای اوجاق آلازار در کنار رودخانه آلازار چایی سکنی گزیده‌ و در کنار کشت گندم و برخی محصولات کشاورزی، به وسیله دامداری به تولید فراورده‌های لبنی نیز پرداخته و از این طریق امرار معاش می‌کنند.

اوجاق آلازار به واسطه موقعیت جغرافیایی و تاریخی که دارد، از شهرت بالایی در میان اهالی منطقه برخوردار است و نیروی انسانی کارآمد زیادی به جامعه تقدیم کرده است.

سیدمحمد ابراهیمی نویسنده کتاب پژوهشی در جغرافیای مغان در این زمینه در کتاب خود بر وجود اوجاق که به معنای زیارتگاه و مکان‌های مقدس در لغت آذربایجانی است، اشاره کرده و محل آن را در گوشه مسجد روستای اوجاق آلازار ذکر کرده که متعلق به قبر امامزاده محمد بن حنفیه بن علی بن ابی طالب است و این محل معنوی مورد احترام اهالی شمال استان اردبیل است.

وجود ۵ تپه تاریخی نشانگر قدمت بالای روستاست

روستای اوجاق آلازار از اهمیت بالایی به لحاظ تاریخی برای شهرستان برخوردار است و پنج تپه ثبت شده در کنار این روستا وجود دارد که نشانگر قدمت بالای روستا است.

وجود قابلیت‌ها و جاذبه‌های مختلف طبیعی نظیر تپه‌های زیبا، آبشار بزرگ، باغات و رودخانه باعث شده اوجاق آلازار یک محل مناسب برای گردشگران باشد و به عنوان مقصدی برای گردشگران انتخاب شود.

با وجود جاذبه‌های بالای گردشگری طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۷۷ نفر است که اغلب جمعیت مهاجر آن به شهرهای بزرگ کشور و مرکز استان  مهاجرت کرده‌اند و شاهد روند کاهشی جمعیت در این روستا هستیم.

بررسی سیر نزولی کاهش جمعیت این روستا نشان می‌دهد زمینه‌های ماندگاری در اوجاق آلازار طی دو دهه اخیر به شدت پایین بوده و نزدیک به ۸۰ درصد از جمعیت آن مهاجرت کرده‌اند که وجود جاذبه‌های این روستا خود می‌تواند به عنوان عاملی برای مهاجرت معکوس به این منطقه به شمار رود.

اخیرا ما شاهد مهاجرت معکوس به اوجاق آلازار برای احیای روستا و احداث باغات در نقاط مختلف اراضی اطراف روستا هستیم که این موضوع نشانگر آینده روشن این منطقه بوده و می‌تواند رونق دوباره را به روستا باز گرداند.

به دلیل جاذبه‌های بالای موجود طبیعی و باغات مختلف در این روستا، می‌توان از این ظرفیت‌ها برای توسعه گردشگری کشاورزی بهره‌ گرفت که تحقق این مهم نیازمند ترغیب اهالی روستا به این حوزه و نیز توجه به توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی است.

توسعه بوم‌گردی و نیز رونق گردشگری کشاورزی متقابلا  می‌تواند به عنوان عاملی برای ترغیب روستاییان مهاجرت‌کرده به روستا شده و مهاجرت معکوس را با توسعه اقتصادی روستا به واسطه رونق صنعت گردشگری فراهم آورد.

منبع:میراث آریا

مرتبط:

آشنایی با مجموعه تاریخی بازار اردبیل

رادکان کردکوی، روستایی با ظرفیت‌های بکر گردشگری و قدمت تاریخی

رادکان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان کردکوی در استان گلستان است. این روستا در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شهر کردکوی و در حدود ۵۰ کیلومتری شهرستان گرگان قرار دارد. ارتفاع روستای رادکان کردکوی از سطح دریا به ۱۴۴۸ متر می‌رسد و تحت تأثیر اقلیم کوهستانی، زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل دارد.

روستای رادکان در دامان البرز شرقی از شمال به ارتفاعات درازنو، از غرب به روستای کنداب، از جنوب به جنگل‌های اطراف و از شرق به روستاهای حاجی‌آباد و چمن‌ساور محدود می‌شود. ‏ ‏هم‌چنین ارتفاعات ییلاقی درازنو در شمال روستای رادکان به نام بام استان گلستان معروف است. چشم‌اندازهای این ارتفاعات که به روستاها و شهرهای اطراف اشراف دارند، از جاذبه‌های طبیعی روستا به شمار می‌آید.

به لحاظ طبیعی، اراضی جنگلی جنوب روستای رادکان از درختان پهن‌برگ مانند راش، ممرز، افرا، توسکا و… پوشیده شده است، این جنگل‌های سرسبز و با طراوت در فصل‌های بهار و تابستان، علاقه‌مندان بسیاری را به‌سوی خود جلب می‌کند.

از دیگر سو، رودخانه رادکان در جنوب آبادی جاری است و اطراف رودخانه رادکان که منبع اصلی تأمین‌کننده آب کشاورزی روستاست، در بیشتر روز‌های سال، محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت و گردشگری است. ‏چشمه مشکی جار که معروف‌ترین چشمه روستا است، علاوه بر تأمین آب آشامیدنی روستا از جاذبه‌های طبیعی آن نیز به شمار می‌آید. ‏
‏موسیقی مردم روستای رادکان شامل ترانه‌ها و نغمه‌های محلی کتولی و حقانی است که بیشتر در جشن‌ها و عروسی‌های محلی نواخته و خوانده می‌شود.

پوشاک بیشتر مردم روستای رادکان لباس‌های رایج و معمولی است، ولی افراد میان‌سال و کهن‌سال از لباس‌های محلی استفاده می‌کنند. لباس‌های زنان، در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و شاد تهیه می‌شوند و مشتمل بر دامن‌های پرچین، پیراهن بلند و روسری است که با انواع زیورآلات و پولک‌های رنگی تزیین می‌شوند. در گذشته در این روستا نیز رشته‌های صنایع‌دستی مانند کارچاله‌بافی، چوخابافی، تولید لمه‌چوخا و… رواج داشته که در حال حاضر نیز همچنان بخشی از زنان روستا به تولید چنین محصولاتی مشغول‌اند.

کوچ عشایر در آغاز و نیمه هرسال یکی از جاذبه‌های روستاست. چشم‌انداز چادرهای عشایر و لباس‌های محلی رنگارنگ آنان، از دیگر جاذبه‌های روستای رادکان به شمار می‌آید. مردم روستای رادکان به زبان محلی مازندرانی سخن می‌گویند.
گریگوری مَلگونُف در سال ۱۸۵۸ و ۱۸۶۰ در پی انجام مأموریتی از سوی حکومت قفقاز به شمال ایران سفر کرد. در سفرنامه او آنجا که مناطق مرزی هزارجریب را برمی‌شمارد، نام روستای رادکان هم دیده می‌شود.

او از مرزهای هزارجریب چنین می‌نویسد: «استان استرآباد، رود کوچک ساور در روستای کندو در نیم فرسنگی غرب رادکان، روستای برکوله (بارکلا) و نیلا (نیالا) در اشرف در نزدیکی جاده شاهرود، روستای سرخ گریه (سرخ گریوه) و بالخاس (مال‌خواست) و چشمه آروس (چشمه آب‌شور روستای ارست یا همان باداب سورت) و چهارده (چهارده کلاته یا دیباج)».

برج رادکان

در جوار روستای رادکان، برجی وجود دارد که به برج یا میل رادکان شهرت دارد. برج رادکان در ۴ کیلومتری جنوب شرقی روستای رادکان، ۴۲ کیلومتری جنوب کردکوی و ۵۴ کیلومتری جنوب غربی گرگان در منطقه‌ای کوهستانی- جنگلی بر روی تپه‌ای طبیعی که از جنس خاک و سنگ است واقع‌شده و دارای موقعیت خاص طبیعی و سوق‌الجیشی است.
تمام بدنه بنا از آجر ساخته‌شده و آجرهای آن از نظر پختگی، رنگ و استحکام مانند آجرهای میراث جهانی گنبد قابوس است. پوشش بنا به‌ صورت دوپوسته بوده که پوسته داخلی به‌صورت تخم‌مرغی و پوسته دوم به‌صورت رک بوده و سازه بنا آجری با ملاط گچ است.

ورودی آن در ضلع جنوبی و دارای کتیبه به خط کوفی تزیینی است، هرچند در گذشته‌های دور تخریب‌شده است. در زیر ناحیه پاکار برج، کتیبه‌های زیبایی به خط کوفی و پهلوی با آجر و گچ اجرا شده که نام بانی اثر و شروع کار بنا (۴۰۷ ه.ق) و سال اتمام (۴۱۱ ه.ق) و نام معمار آن به اسم احمد ابن عمر نوشته‌شده است.

میل رادکان متعلق به قرن ۵ هجری قمری است و با شماره ۱۴۵ به تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برای بنای برج رادکان تاکنون پژوهشگران کاربردهایی همچون قصر، مقبره، گنبد و برج را بیان کرده‌‌اند، اما تا زمان خواندن تمام کتیبه‌‌های این بنا برای قطعیت این موضوع، باید منتظر بود. تاکنون بر اساس متن‌های قرائت‌شده برخی از این کتیبه‌‌ها، گفته‌ شده است که بنای رادکان متعلق به یکی از اسپهبدان آل‌باوند تبرستان به نام ابوجعفر محمد ابن وندریان بوده است و این گنبد مدفن او است.

بر کتیبه‌ای که در زیر گنبد دیده می‌شود، ساخت آن در سال ۴۰۷هجری قمری ذکرشده است. این بنا از دو قسمت گنبد و بدنه تشکیل‌شده است. گنبد آن به‌صورت ترک (مخروطی شکل) و دو پوسته است، که بیش از ۳۵متر ارتفاع دارد. بدنه بسیار ساده و دارای آجرچینی معمول و دارای تزیینات آجرکاری و گچ‌بری است. به‌منظور استحکام‌بخشی بیشتر حدفاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده ‌شده که قابل‌توجه است.

زیباترین قسمت بنا در بخش فوقانی آن قرار دارد که عبارت از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی است، در میان تزئینات آجرکاری و گچ‌بری نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته‌شده است. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده از گچ و آهک است. در تمام بدنه بنا، آجر و ملاط گچ و آهک به کار رفته است.

در گذشته کتیبه‌ی به خط کوفی بر ورودی بنا وجود داشته که در دوره قاجار، به سرقت رفته است.

سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) رادکان

در دل روستای رادکان بنای خاصی وجود دارد که ملجا و مکانی برای مردم رادکان و روستاهای اطراف‌ و اکناف است. این بنا، سقاخانه ابوالفضل (ع) است، اتاقی کوچک اما باصفا که مردم وقتی به آنجا می‌رسند شمعی روشن کرده و درد دلی می‌کنند. آنگاه با روحی آسوده‌خاطر به مأمن خود بازمی‌گردند و می‌دانند که مشکلشان حل می‌شود. اینجا همان‌جایی است که روزهای تاسوعا و عاشورا پذیرای هزاران دردمند است که می‌آیند تا دست به دامن ابولفضل‌العباس (ع) و امام حسین (ع) شوند.

بقعه سقاخانه در سال ۱۳۶۵ به همت اهالی و هیئت‌امنای وقت تجدید بنا شد. در این مکان شش باب زائرسرا برای استفاده زائران ساخته‌شده است. بیشتر مسافران و زائران در فصل بهار و تابستان به این مکان مذهبی سفر می‌کنند چون در فصول دیگر به علت مشکلات راه امکان دسترسی بسیار مشکل بوده و جاده آن کوهستانی و برف‌گیر است. برنامه مذهبی اول تا دهم محرم مردم رادکان و حتی روستای هم‌جوار در این مکان مذهبی بسیار باشکوه برگزار می‌شود.
سقاخانه رادکان از چند بخش اصلی و اساسی شامل محراب، آب‌خوری، جام چهل‌کلید، تندیسی فلزی که نماد دست‌بریده ابوالفضل (ع) است، تشکیل شده است.

منبع:میراث آریا

مرتبط:

برج رادکان _بزرگترین ساعت نجومی دنیا

تاثیر بحران کرونا بر صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت

در بسیاری از کشورهای جهان، صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت نقش مهمی بر درآمدزایی بخش‌های هواپیمایی، مسافرت و گردشگری دارد و شیوع بیماری همه‌گیر کووید- ۱۹ در سال ۲۰۲۰ آسیب‌های زیادی به این صنعت وارد کرده است.

به نقل از نیوز، فروشگاه‌های معاف از پرداخت مالیات، مراکز خرده‌فروشی هستند که کالاهای آن‌ها از پرداخت برخی از مالیات‌ها و عوارض محلی یا ملی به‌شرط فروش کالا به مسافرانی که این موارد را از کشور خارج کنند، معاف هستند و این صنعت، یکی از عوامل اصلی در اقتصاد جهان است.

طبق شورای جهانی این صنعت (DFWC) تخمین زده می‌شود که صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت، سالانه حدود ۶۸ میلیارد دلار درآمد و ۶۵۰ هزار شغل ایجاد و ۳۵ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) کمک کنند.

فرودگاه، محبوب‌ترین کانال صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت در سطح جهانی است. خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت بیشترین کمک‌کننده به درآمد غیر هوایی است و به‌طور متوسط ‌حدود ۴۰ درصد از درآمد غیر هوایی فرودگاه را شامل می‌شود.

علاوه بر این، بندرها، فروشگاه‌های بدون عوارض در مرزها، کشتی‌های مسافربری در آب‌های بین‌المللی و خطوط هوایی در پروازهای بین‌المللی و همچنین فروشگاه‌های بدون عوارض در شهرها که مسافران به قصد خرید از آنها، سفر می‌کنند، برخی از کانال‌های خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت معروف هستند.

به‌طورکلی، صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت بر اساس محصولات (عطر و لوازم‌آرایشی، الکل، تنباکو، وسایل الکترونیکی، کالاهای لوکس، مواد غذایی و شیرینی‌ و محصولات دیگر)، کانال‌های توزیع (فرودگاه‌ها، خطوط هوایی، سفرهای دریایی) و مناطق جغرافیایی تقسیم‌بندی می‌شود.

در سال ۲۰۱۸، بر اساس آمار موسسه تحقیقاتی Generation Research، بخش عطر و لوازم‌آرایشی از دسته محصولات غالب در فروش این صنعت بوده که درآمد ۳۱.۵ میلیارد دلاری کسب کرده است و فرودگاه در این صنعت ۴۱.۷ میلیارد دلار درآمد جهانی ایجاد کرد. در سال ۲۰۱۷ بزرگترین بازار ازنظر درآمد آسیا و اقیانوسیه بود که حدود ۴۵ درصد از درآمد جهانی را به خود اختصاص داد و در سال ۲۰۱۸، این منطقه با ۳۸.۸ میلیارد دلار، رشد ۲۳.۳ درصدی داشته است.

 

در سال ۲۰۲۰ شیوع بیماری کووید- ۱۹ به بخش گردشگری جهانی خسارات بسیاری وارد کرده است. بسیاری از کشورها سفر را متوقف کردند و بسیاری از فرودگاه‌ها در ماه‌های ابتدایی سال شاهد کاهش تعداد مسافران بین‌المللی (حدود ۹۰ درصد) بوده است، در نتیجه، پیامدهای آن با کاهش قابل‌توجهی در صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت همراه شد.

در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۰، بر اساس نظرسنجی DFWC میزان ۲۱ درصد از مراجعه‌کنندگان از گشت‌وگذار در فروشگاه‌های فرودگاه‌ها اجتناب می‌کردند و ۷۹ درصد از مسافران به علت شیوع بیماری کووید- ۱۹ در هنگام بازدید از فروشگاه‌ها خریدی نداشتند. درحالی‌که در سال ۲۰۱۹ بازار صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت ۷۴.۳۱ میلیارد دلار ارزیابی‌شده بود اما در سال ۲۰۲۰ تنها ۳۳.۴۳ میلیارد دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۵ درصد کاهش داشت.

اپراتورهای خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت و برندهای عمده خرده‌فروشی در جهان نیز تحت تاثیر قرار گرفتند. خرده‌فروشی مسافرتی لاگاردر (Lagardèr) از کاهش ۵۵ درصدی فروش خبر داد، دافری (Dufry، شرکت خرده‌فروشی مستقر در سوئیس) نیز با کاهش فروش ۶۱ درصدی مواجه شد و در سراسر جهان برخی مجبور به تعطیلی مراکز فروش خود شدند. همچنین فروش برندهای زیبایی مانند L’Oreal، SK-II و غیره نیز به دلیل آسیب و عوارض در فرودگاه‌ها با کاهش ۲۰ درصدی مواجه شدند.

محققان اظهار کردند: برای سازگاری نیاز به تغییر است. بیماری کووید- ۱۹ به اپراتورهای خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت و همچنین کانال‌های توزیع، مانند فرودگاه‌ها آسیب وارد کرده است.

برخی از فرودگاه‌های بزرگ جهان مانند هیترو در انگلستان، بریزبن در استرالیا و چانگی در سنگاپور، برای راحتی و ایمنی مسافران، به کانال‌های بازاریابی تجارت الکترونیکی روی آورده‌اند. همچنین فرودگاه‌ها ابتکاراتی را آغاز کرده‌اند و هنگام ورود به فرودگاه به مسافران امکان رزرو و اخذ محصولات را می‌دهند. در برخی از فروشگاه‌های فرودگاه‌ها، فناوری بدون لمس، واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) نیز  استفاده شده است و به مسافران اجازه می‌دهند قبل از خرید محصول را امتحان کنند.

بر اساس پیش‌بینی‌های سایت ResearcharchandMarkets، تا سال ۲۰۲۸ بازار خرده‌فروشی سفر در صورت رشد محافظه‌کارانه، به ۴۶.۱۱ میلیارد دلار خواهد رسید.

تلاش سهامداران برای پاسخگویی به محدودیت‌ها و مقررات سفر بین کشورها به‌تدریج کاهش‌یافته است که شرایط مطلوبی برای کمک به خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت ایجاد خواهد کرد تا به‌تدریج جهت مناسبی در آینده پیدا کنند. تلاش همه ذینفعان برای کمک به صنعت خرده‌فروشی بدون عوارض و مسافرت در پاسخگویی به کاهش تدریجی محدودیت‌های سفر در جهان ایجاد شرایط مساعد است که به‌تدریج در آینده بهبود خواهد یافت.

منبع:ایسنا

مرتبط:

اجازه مختصر سفرهای نوروزی را گرفته‌ایم

نگران سفرهای بی ضابطه نوروزی هستیم

قلعه چای _منطقه ی نمونه گردشگری

منطقه نمونه گردشگری قلعه چای با فاصله ۵۵ کیلومتری از مرکز عجب شیر، غنی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی است. گور دخمه تاریخی نیگه چی، روستای صخره ای چهار بلوط و دو چشمه آب معدنی از شاخص ترین جاذبه های آن به شمار می رود.

این منطقه دارای پنج قلعه تاریخی و ثبت شده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است که شامل قلعه ضحاک، کهن دژ، جوان قلعه و قلعه حوری می باشد.

قلعه چای از مناطق نمونه گردشگری آذربایجان شرقی است که در روستای هرگلان شهرستان عجب شیر واقع شده و سالانه گردشگران و علاقه مندان زیادی را به سوی خود جذب می کند. “داش قلعه سی” نمونه ای از جاذبه های این منطقه است.

داش قلعه سی و یا همان قلعه ضحاک عجب شیر در ۲۵ کیلومتری این شهرستان ، از مکانهای دیدنی این شهرستان است که در ارتفاع ۲۳۰۰ متری از بستر رودخانه «قلعه  چای» از دوران تاریخ کهن ایران زمین پا برجا مانده و آثار زیادی در داخل و پیرامون خود، از دوران هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و عصر تمدن اسلامی به یادگار دارد.

این قلعه با بیش از سه هزار سال قدمت بر فراز کوه منفرد با ناگفته های بسیار و حکایتهای فراوان از مکانهای مهم و تاثیرگذار اقوام مانایی و مادها بوده است.

از آنجا که پیشینه این قلعه به اقوام مختلفی همچون مادها و مانایی ها برمی گردد، در طول تاریخ نامهای متعددی از جمله ضحاک، اژدهاک، قیز قلعه سی، داش قلعه سی، باروآس، رویی دژ بر این قلعه نهاده شده است.

به گفته تاریخ نویسان، این قلعه که به عنوان یک دژ استفاده می شد، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن مزین به کنده کاریهای متعدد است. این قلعه دارای مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب ، سالن شورا، حمام و دهها آثار دیگر است.

در این قلعه برجی‌ وجود دارد که از خشت‌، ساخته‌ شده‌ و صرفنظر از استحکام‌ دروازه قلعه‌، تنها برج‌ دفاعی‌ کل قلعه به‌ شمار می‌ رود، چرا که اطراف‌ قلعه  پرتگاه‌ بوده و نیاز‌ به‌ استحکام‌ بیشتر نداشته‌ است‌.

داش قلعه سی را می توان پس از ساعت ها صعود از تخته سنگهای لغزنده و معابر پلکانی صعب العبور به شکل بنایی با طاق قوسی از سنگ خارا با لایه ای از کاشی های لاجوردی به صورت شگفت انگیزی مشاهده کرد.

از چند سال گذشته نیز کاوشگران میراث فرهنگی در حال مطالعه این قلعه باستانی و عجیب هستند،

موقعیت مکانی:
این قلعه در منطقه نمونه گردشگری قلعه چای، در حد فاصل روستاهای بارازلو و ینگجه واقع شده است.

 

مسجد حکیم اصفهان

مسجد حکیم اصفهان در انتهای بازار رنگرزان واقع شده است و در دوره شاه عباس دوم به دست پزشک او حکیم محمد داوود در محل ویرانه‌های مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد از قرن چهارم هجری بنا شده است. کتیبه‌ها، سردرها و ایوان‌های داخل این مسجد اما به سالهای ۱۰۶۷ تا ۱۰۷۳ هجری قمری برمی‌گردد.

بانی آن حکیم محمد داود ملقب به تقرب ‏خان، پزشک شاه عباس دوم و شاه صفی، بوده و بدین سبب، مسجد به حکیم شهرت یافته است و چون در محله قدیمی جورجیر، در محل مسجدی از قرن چهارم معروف به مسجد جوءجوء یا جورجیر، که صاحب بن عباد آن را بنا کرده بود، ساخته شد، مسجد جورجیر نیز نامیده شده است.

مسجد حكيم از مساجد قديمي اصفهان است. بناي اين مسجد به زمان آل بويه بر مي گردد اين مسجد را صاحب بن عباد در قرن چهارم هـ.ق در محلي كه اكنون مسجد حكيم ناميده مي شود بنا نمود. مسجد حکیم یا مسجد جورجیر، از مساجد چهارایوانی مربوط به اواخر دوره صفوی است. این مسجد، در منطقه قدیمی باب‌الدشت اصفهان قرار دارد. اين مسجد به نام «جامع صغير جورجير» بود. بنای آن از ۱۰۶۷ تا ۱۰۷۳ به طول انجامیده و دارای مساحتی حدود ۸۰۰۰ متر مربع است. مقبره محمد ابراهیم کلباسی در این مسجد قرار دارد. چون اين مسجد در بازار رنگرزان بود «جامع رنگرزان» ناميده مي شود. اين مسجد به مرور زمان تخريب شد و در دوره صفويه حوالي سال هاي ۱۰۶۷ تا ۱۰۷۳هـ.ق به وسيله حكيم محمد داوود طبيب شاه عباس دوم مسجدي بنا شد كه به مسجد حكيم شهرت يافت. حكيم داوود اسپهاني ملقب به هندي با هزينه شخصي مسجدي ساخت. وي كه طبيبي حاذق بود در دربار شاه عباس دوم بود كه به دليل غضب شاه به هند رفت و در دربار شاه هند پناهنده شد و به لقب «تقرب خان »سرافراز گرديد و به دليل حذاقت در طب ثروت زيادي اندوخت كه مقداري را به اصفهان نزد اقوام خويش فرستاد و از آنها خواست تا مسجدي به نام وي بسازند. بدين ترتيب مسجدي عالي با وسعت حدود هفت هزار متر با ساختي بسيار مناسب در محل مسجد جورجير بنا گرديد. و اين محله به همين دليل به محله مسجد حكيم معروف گرديد. قبل از انقلاب براي كاستن از حجم ترافيك شهري در محدوده ميدان امام(ره) در صدد احداث خياباني شمالي جنوبي ميان عبدالرزاق و سپه برآمدند كه اين كار پس از انقلاب در سال ۱۳۶۸ش عملي گرديد و به دليل وجود مسجد زيبا و بزرگ حكيم, شوراي نامگذاري شهرداري اين خيابان را به نام خيابان حكيم نامگذاري نمود. اين خيابان جهت شمالي جنوبي داشته و از خيابان سپه آغاز شده و به خيابان جمال الدين عبدالرزاق منتهي مي گردد.

مسجد حکیم اصفهان

مشخصات بنا

مسجد حکیم، با نقشه‌ای نامنتظم، در حدود ۸۰۰۰ مترمربع وسعت دارد. این بنا -که مانند بسیاری از بناهای دوره صفویه از آجر ساخته شده از نوع مساجد چهار ایوانی است.
این مسجد، از نوع مساجد بدون مناره و گنبد برجسته و بزرگ است که مسجد سید از دوره قاجار مشابه آن محسوب می‌شود.
مسجد حکیم از آخرین آثار دوره صفوی است و شاید از دیدگاه پژوهشگران غربی، در مقایسه با مسجد امام و شیخ‌ لطف‌اللّه نمونه‌ای یأس‌آور باشد؛ اما این مسجد با نگاهی معمارانه، به سبب نمایش شکوهمند طرح چهار ایوانی در مقیاسی بزرگ و داشتن آجرکاری، کاشی‌کاری، گره‌کشی و به‌ویژه خط بنّایی، در زمره آثار برجسته آن دوران، در خور ارزیابی است.

سردر شرقی
این مسجد، سه ورودی اصلی دارد. سردر شرقی به شکل پنج ضلعی، با دو سکو در دو طرف، کتیبه‌ای با اشعار فارسی، مقرنس کاری در قوسِ سردر، و دو پشت‌بغل مزین به خط بنّایی کاشی‌کاری‌شده است.

سردر غربی
سردر غربی با مقرنس گچی ساده در قوس، در انتهای کوچه‌ای بن‌بست قرار دارد و به خیابان حکیم راه می‌یابد و نزدیک به در جورجیر است.

سردر شمالی
سردر شمالی با انواع کاشی‌کاری و آجرکاری و دو سکو در دو طرف، ایوان کوچکی به عرض مدخل با طراحی زیبا، در بالای در ورودی دارد که به حجره‌ای راه می‌یابد. در بالای حجره دو پشت‌بغل و در قوسِ ایوان، مقرنس با پوشش کاشی‌کاری مَعْقَلی دیده می‌شود.

اضلاع و ایوان‌ها
مسجد حکیم، با صحنی به ابعاد تقریبی ۶۱ متر × ۵۳ متر که در هر ضلع آن ایوانی قرار گرفته، دارای حوض سنگی مستطیل شکل و دو مهتابی (سکو) در دو طرف آن است که در جنوب هر دو مهتابی، جایگاهی به طول ۱/۷۰ متر برای امام جماعت تعبیه شده است.

مسجد حکیم اصفهان

ضلع شمالی
ایوان ضلع شمالی به طول ۱۱/۵ متر و عمق ۹ متر، در حدود ۱۵ سانتیمتر بالاتر از سطح حیاط قرار دارد. کتیبه‌ای کاشی‌کاری، شامل اشعاری در وصف مسجد، در وسط ایوان دیده می‌شود. ازاره این ایوان تا ارتفاع ۱/۲۰ متر با کاشیهای معقلی پوشیده شده است. در وسط دیوار غربی، راهرویی به عرض ۳/۳ متر دیده می‌شود که راه دستیابی به مدخل شمالی مسجد است و اکنون با دیوار آجری مشبک پوشانده شده است. در بخش فوقانی راهروها، دو ایوان کوچک جلو حجره‌ها قرار دارد. کتیبه‌ای به خط ثلث، از محمدرضا امامی، با زمینه لاجوردی در سه جانب ایوان کار شده است. این کتیبه به همراه پوشش سقف، که کلمه علی را با خط بنّایی از ترکیب آجر و کاشی فیروزه شکل داده، به این ایوان جلوه‌ای خاص بخشیده است. در دو طرف ایوان، ایوانی کوچک‌تر با تزیینات مشابه بنا گردیده و هر کدام از این ایوانها در دو طرف خود طاق‌نمایی به عرض سه متر دارند.

ضلع جنوبی
جبهه جنوبی صحن و نیز ایوان، مشابه ضلع شمالی است و فقط در تزیینات، متفاوت به نظر می‌رسند، از جمله در مقرنسی که در دل رسمی‌بندی بالای ایوان ساخته شده است.

ضلع شرقی و غربی
جانب شرقی و غربی صحن همانند است، مشتمل بر ایوانی به عرض حدود هشت متر و در هر طرف ایوان ابتدا یک طاق‌نما و سپس سه ایوان کوچک‌تر، با عرض نزدیک به پنج متر، قرار دارد. دو طاق‌نمای کوچک نیز در ابتدا و انتهای هر ضلع دیده می‌شود که از داخل آنها می‌توان به حجره‌های بالای آنها دسترسی یافت. در طبقه بالای دو ضلع شرقی و غربی، برای زیباسازی اطراف صحن، طاق‌نماهایی ساخته شده است که هیچ‌گونه بنایی در پشت آنها وجود ندارد، به‌طوری که هوا از میان آنها جریان می‌یابد. بدین‌ترتیب، در هر طرف ایوانهای شرقی و غربی شش طاق‌نما قرار گرفته است.
ایوان شرقی به شکل بدیعی دارای شاه‌نشینی است که طول فرورفتگی آن حدود ۵/۵ متر و دارای قوسی است و روی آن ایوانکی (بالکنی) تعبیه کرده‌اند که حجره‌های دو طرف بدان راه دارند. تزیینات کاشی‌کاری این ایوان در پشت‌بغلها با نقش هشت و چهار سُلی معقلی و نیز کتیبه سرتاسری، مشاهده می‌شود. ایوان غربی نیز با دارا بودن یک شبکه کاشی‌کاری معرق با نقش اسلیمی، در دیوار مقابل ایوان طراحی شده است.

شبستان‌ها و محراب‌ها
مسجد حکیم دارای چهار شبستان و محراب است که شبستان اصلی یا شبستانِ زیر گنبد آن، در پشت ایوان جنوبی واقع شده و به شکل مربعی به ضلع۱۱/۵ متر است. ازاره دیوارها تا ارتفاع ۱/۳۰ متر از نقوش متنوع با آجر و کاشی مزین شده‌اند. همچنین طاق‌نماهایی با تزیینات مشابه با خط بنّایی کار شده است، شامل کلمات «علی»، «یاحنّان»، یا «یامنّان» و غیره. سقف گنبد نیز با نقش هشت و زُهره معقلی طراحی شده است و در زیر آن کتیبه دیگری از محمدرضا امامی دیده می‌شود. بزرگ‌ترین و زیباترین محراب مسجد در این شبستان قرار دارد. این محراب، با عرض تقریبی ۶/۵ متر، هم‏عرض ایوان جنوبی است. ازاره محراب، به ارتفاع ۱/۳۰ متر، از سنگ مرمر است و نبش دیوار داخلی و خارجی محراب با کاشی‌پیچ فیروزه‌ای پوشیده شده است. کتیبه‌ای از آیات قرآن بر لبه خارجی محراب به عرض هشتاد سانتیمتر، بر زمینه کاشی لاجوردی کار شده و بر زیبایی محراب افزوده است.
در دو طرف شبستان زیرگنبد، دو شبستان به ابعاد ۲۲ متر × ۷/۵ متر وجود دارد. در جانب شرقی و غربی این شبستانها ورودی‏هایی به راهروهای اطراف شبستان جای گرفته‌اند. ازاره‌ها دارای تزیینات آجر و کاشی‌اند، به طوری که در شبستان جنوب‌غربی این تزیینات به شکل حصیرِ بافته‌ای که مربعهایی از کاشی را در میان خود دارند، دیده می‌شود. نقاط دیگر، مانند طاق‌نماها، پشت‌بغلها و سقف شبستانها، نیز پوشیده از سطوح تزیینی مشابه دیگر جاهای مسجد است. محرابهای این دو شبستان کوچک‌ترند. محراب شبستان شرقی به شکل نیم‌هشتی است و کتیبه‌ای کاشی‌کاری در لبه پخِ محراب کار شده است. پشت‌بغلها نیز تزیینات کاشی‌کاری دارند و سقف محراب با مقرنس‌کاری آجری شکل گرفته است. محراب شبستان غربی، طراحی ساده‌تری دارد.
شبستان دیگری معروف به شبستان زمستانی در ضلع غربی مسجد قراردارد و دارای دو بخش زنانه و مردانه است. سقف شبستان مردانه خیمه‌ای و ازاره آن مزین به کاشی‌کاری با نقش هشت و صابونک است. شبستان زنانه دارای سیزده ستون با سقفهای چهاربخشی است. وسط هر سقف سوراخی با درپوشی از سنگ مرمر، برای حفظ گرمای داخل شبستان و جذب نور، دارد. در دیوار جنوبی شبستانِ مردانه، محرابی به شکل یک نیم هشت ضلعی منتظم پوشیده از کاشی‌کاری و کتیبه در نیمه بالایی آن است. روی پشت بام شبستان زنانه یک مهتابی و محرابی برای نمازگزاران در فصل تابستان پیش‌بینی شده است.

مسجد حکیم اصفهان

حوض
در ضلع شمال‌شرقی مسجد، نزدیک درِ دیالمه، حوض‌خانه‌ای به ابعاد ۸/۸۰ متر × ۷/۷۰ متر قرار دارد. اطراف حوض‌خانه از طاق‌نماهایی تشکیل شده و طاق‌نمای جنوبی شاه‌نشین است. قسمتی از روشنایی این فضا از شبکه‌های شش ضلعی منظم بالای دیوارها تأمین می‌شود. کف طاق‌نماها درحدود پنجاه سانتیمتر از کف حوض‌خانه بلندتر است تا در موقع وضوگرفتن بتوان روی آن نشست و هم محلی برای قرار دادن لباسهای اضافی باشد. در وسط حوض‌خانه حوضی به‌طول چهار متر و عرض سه متر تعبیه شده است. در وسط حوض فواره‌ای است که آب را از منبع مادر چاه به اینجا منتقل می‌کند. هر چند که شیرهای آب لوله‌کشی نیز در اطراف حوض نصب شده‌اند. این حوض‌خانه از نظر ساخت رسمی‌بندی زیبایی که در زیر کاسه سقف و بر چهار ستون کلاف‌کشی شده اطراف حوض قرار گرفته، شیوه جالب‏توجهی از سقف‌سازی است. این حوض‌خانه نمونه‌ای است که در مساجد مشابه آن کمتر طراحی شده است.

ساعت‌های آفتابی
از دیگر ویژگیهای این مسجد، دو ساعت آفتابی است که یکی در زاویه شمال‌غربی مسجد و دیگری در بالای ایوان شمال‌غربی نصب شده‌اند.

معمار، کاشی‌کار و کتیبه‌نگار
براساس کتیبه‌های مسجد، از معماران این بنا محمدعلی‌ بن استاد علی‌بیک بنّا اصفهانی، از کارشی‌کاران آن میرزامحمد کاشی‌پز، و کتیبه‌نگار آن خوشنویس نام‌آور عهد صفوی، محمدرضا امامی، بوده‌اند. نام خوشنویس دیگری به نام محمدباقر شیرازی نیز در یکی از کتیبه‌ها دیده می‌شود.

مرمت
در ۱۳۱۸ش قسمتی از سردر شمال‌غربی، یا سردر مسجد دوره دیلمیان، از زیر خاک نمایان شد و در ۱۳۳۵ش کاهگل آن کاملاً زدوده گردید این مسجد در دهه سی شمسی و نیز در دهه‌های اخیر، به همت سازمان میراث فرهنگی، مرمت شده است.

بزرگان مدفون در مسجد
در جنوب‌غربی مسجد، مقبره‌ای معروف به مقبره سادات و مقابلِ درِ شرقی، مقبره محمد ابراهیم کلباسی، فقیه معروف قرن سیزدهم، وجود دارد که با مقرنسهای گچ‌بری آراسته شده است. در گذشته در شمال مسجد، مقبره حکیم داود بوده است که امروزه در محل آن مغازه‌ای قرار دارد.
این مسجد موقوفات بسیاری دارد که بخشی از آنها از بین رفته و بخشی شامل تعدادی از دکانهای اطراف مسجد و مغازه‌های بازارهای اصفهان است.

مسجد حکیم: به جا مانده از صفویه، ثبت در سال ۱۳۱۳، نشانی: خیابان عبدالرزاق

“موغار”؛ دروازه هفت شهر لیلاز

یک پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: روستای موغار در ۲۵ کیلومتری شهر اردستان واقع گردیده و به تازگی جزء بخش مهاباد شده و در کنار جاده ترانزیت تهران – بندرعباس قرار گرفته است.

محسن هادی طحان زواره  با اشاره به این که موغار از دو کلمه “مغ” و “آر” تشکیل شده  است، گفت:  در اصل اسم آن “مغ آر” بوده که به مرور زمان موغار تلفظ شده است. مغ به ضم میم در اصل مک بوده و به معنی پیشوای زردشتی، مرد روحانی زردشتی و آتش پرست است.

وی افزود: جمع آن مغان است و مغان طبقه ای پائین تر از موبدان بوده اند، در واقع “آر” برای نسبت است، بنابراین مغار (موغار) به معنی جای پیشوای زردشتی و جای آتش پرستی می باشد.

هادی طحان تصریح کرد که ممکن است که در عهد باستان در موغار آتشکده یا آتشکده هایی هم وجود داشته که با این صفت باید اعتقاد کرد که بنای اولیه موغار مربوط به زمان بسیار قدیم و یادگار رواج آتش پرستی بوده است. پس بنای این روستا در عهد ساسانیان بوده است و این شاخصه بسیار مهمی بوده در کنار بناهای تاریخی با قدمت چندین قرن، که به نظر می آید معرفی آن ها مورد بی مهری نویسندگان و پژوهشگران قرار گرفته است.

این پژوهشگر میراث فرهنگی در عین حال اشاره ای به آثار این روستای باستانی کرد و افزود:
مسجد جامع موغار:
مسجد جامع این روستا مسجدی با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال است که توسط فردی به نام «حاج ربیع» ساخته شده است. برخی قدمت این مسجد را برابر با مسجد جامع نطنز می دانند. این مسجد دارای شبستان زیر زمینی بسیار قدیمی و البته زیبا می باشد که در بازدید بنده از آن هنوز جای مشعل و چراغ ها داخل آن دیده شد. از این نوع شبستان در مسجد سامع الدین زواره نیز وجود دارد که متاسفانه برای گردشگران ناشناخته است.

بقعه پیر بابا اسماعیل:
بقعه پیر بابا با گنبد خشتی که جای شمعدانی از عصر صفوی بر دیوار آن ساخته شده است. بر روی صورت قبر سنگ قبری نهاده اند که متناسب با نام زیارت نیست. نوشته این سنگ به اندازه ۳۶ * ۶۳ به خط نستعلیق است که بر روی آن نادعلی نوشته شده است. دور تا دور سنگ هم نام دوازده امام به خط نسخ کتابت شده است.
ارگ موغار:
در این روستا دو قلعه قدیمی وجود دارد که یکی به زمین زراعی تبدیل شده ولی دیگری هنوز به همان سبک باقی مانده است. این ارگ از آثار منحصر به فرد و ناشناخته کویر مرکزی ایران است و شباهت زیادی به «ارگ بم» دارد. این قلعه تاریخی با وسعت سه هزار متر مربع در دوطبقه و چهار برج دیده بانی مربوط به دوره قاجار است. این اثر ارزشمند تاریخی که تمام سازه های آن خشت و گل است دارای یک در ورودی با دیواره های بلند می باشد که ورود به داخل آن غیرممکن است. به گفته اهالی محل، عکس هایی از این قلعه توسط گردشگران انگلیسی در ابتدای قرن بیستم(حدود یکصد سال پیش) تهیه شده که در آن زمان این قلعه سالم و مورد استفاده مردم و مسافران قرار می گرفته است.

به گفته وی، بخش های مسکونی این قلعه تاریخی به مرور زمان تخریب شده اما چهار برج و دیوار خارجی آن سالم مانده است. ساباط ها، گذرها و خانه های قدیمی در کنار این آثار ارزشمند، برای حفظ و مرمت آن توجه وواهتمام بیشتر مسئولین میراث فرهنگی را می طلبد.

هادی طحان در پایان با بیان این که فعالیت عمده مردم موغار کشاورزی و باغداری است، گفت:  مخصوصا صیفی کاری در این منطقه شهرت خاصی دارد.

منبع:ایسنا