میدان خان که در بافت قدیم شهر قرار دارد مربوط به دوران زندیه و قاجاریه است و از نظر اقتصادی و اجتماعی اهمیت زیادی داشته است. این میدان از خشت و گل ساخته شده و نمایی آجری دارد. دکان ‌های کوچک و بزرگ، با رواق‌ های متعدد دور تا دور این میدان را فرا گرفته است.
درختان نخل و حوض آبی در وسط میدان، زیبایی خاصی به این مکان داده است.

میدان خان که در مسیر آستانه امامزاده عبدالله (ع) و مسجد جامع در وسط شهر بافق واقع شده با آثار تاریخی و ارزشمندی همچون کاروانسرا، آب انبار و… بافت قدیمی شهر را شکل میدهد.

در گذشته حرفه‌ ها و مشاغل مختلفی چون آهنگری، مسگری، گیوه‌ دوزی و پنبه‌ زنی در این میدان رایج بوده است. صدای چکش مسگران و آهنگران جذابیت خاصی به این مکان می بخشیده و کرباس بافی، گیوه دوزی، پنبه زنی و… نیز به رونق آن می افزود.

کاروانسرای میدان خان
کاروانسرای میدان خان با قدمتی از دوره زندیه و قاجاریه و در بافت قدیمی شهر بافق در میدان خان واقع شده است. این کاروانسرا به مساحت۵۲۰ متر مربع، دارای ۱۱ اتاق در اطراف صحن به مساحت۱۴۰ متر مربع است. اتاق‌‌ ها که در اندازه‌ های متفاوت با معماری خاص و هنرمندانه ‌ای ساخته شده اند، بوسیله راهروهایی به هم مرتبط هستند. این کاروانسرا در زمانهای گذشته محل بارانداز و تجارت کاروانیان بوده است.

این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حسینیه حوض بازو
حسینه حوض بازو در ابتدای میدان خان در بافت قدیمی شهر قرار داد که در ایام محرم و صفر، مراسم سوگواری و روضه‌ خوانی در آن برگزار می گردد.
سطح مقطع حسینیه به شکل چهارضلعی و ورودی و خروجی حسینیه نیز در یک راستا است. حیاط مرکزی دارای ده صفه در دور تا دور حیاط است که سقف دو صفه به شکل گنبدی و بقیه بصورت محرابی ساخته شده است. عمده مصالح این بنا خشت و گل بوده و نمای بیرونی صفه ‌ها، تزئیناتی زیبا و آجرکاری به صورت حصیری دارد.

در کنار این حسینیه آب انباری نیز بنام “حوض بازو”  وجود دارد. همچنین در گذشته، سمت بالای ایوان خروجی حسینیه پست خانه یا تلگراف‌ خانه بود.

مرتبط:

فهرج روستایی فوق العاده در دل کویر یزد

مسجد جامع بافق؛ فراموش‌شده یا در حال مرمت؟

کویر کاراکال _قدم در زیستگاه سریع‌ترین گربه‌سان جهان

مسجد جامع ابرکوه که مسجدی با دو قبله نیز خوانده می شود از دیدنی های شهرستان ابرکوه است. این مسجد در حد فاصل شهر قدیم و جدید قرار گرفته است. میدان مرکزی شهر ابرکوه که میدان امام حسین (ع) خوانده می شود به طرز باشکوهی نمایی از مسجد جامع این شهر را به تصویر کشیده است.

مسجد جامع ابرکوه از مساجد دوره‌ سلجوقی بشمار میرود. از نظر سبک ساختمانی، جزو بناهای چهار ایوانی است و مانند اکثر مساجد جامع، دارای دهلیز، شبستان و محراب است.

با اینکه ‌بیشتر قسمت‌ های بنای مسجد از آثار دوره‌ مغولی است؛ قسمت‌ هایی نیز در آن سابقه‌ کهن تری دارند. شبستان گنبد دار مسجد متعلّق به پایان سلطنت ابوسعید (دوره ایلخانی) است. این مسجد در پایان سلطنت سلطان ابوسعید بازسازی و مرمت گردید، از جمله محراب بسیار عالی و گچ بری شده در ایوان شرقی که به تاریخ ۷۳۸ هجری است، تعمیر شده است.

اين مسجد داراي دو شبستان در پس ايوان شمالي و ايوان جنوبي و سردابه اي به ابعاد۱۰ در۱۰ در ميان صحن خود است. مصالح اصلی آن از خشت خام است و حیاطی مستطیل شکل در وسط دارد. مدخل ورودی مسجد رو به شمال باز می‌ شود که به وسیله دهلیز هشت گوش وسیعی، به حیاط راه می ‌یابد.

سر در ورودی این مسجد، ارتفاع زیادی دارد و در سه گوشه به وسیله سه طاق نما، پایه چهار گوش آن، به هشت گوش تبدیل می‌ گردد. در سمت جنوبی مدخل ورودی، شبستانی با طاق های مقرنس زیبایی ساخته شده است.

در وسط صفه مسجد، زیر زمین وسیعی تعبیه شده که صفه بالای آن در فصل تابستان برای اقامه نماز استفاده می شود. رواق ‌های اطراف ایوان ‌ها نیز دو طبقه هستند. طاق‌ ها به صورت طاق و تویزه است و مناره ای الحاقی در ضلع جنوبی آن قرار دارد. شبستان اصلی در ضلع جنوب شرقی مسجد قرار دارد. شبستان غربی شامل یک ایوان در جلو و یک شبستان وسیع در پشت آن است.

خصوصیات خاص محراب های مسجد جامع ابرکوه
از ويژگيهاي مهم این بنا، دو محراب آن است، محراب بزرگ يا اوليه مسجد همانند بناهاي مغولي ساخته شده است و با جهت قطب مغناطيسي شمال ۴۷ درجه اختلاف دارد و به منظور اصلاح محراب اوليه، محراب دومي ساخته شده است که اين محراب تا حدودی قبله سابق اين مسجد را اصلاح مي کند.
محراب نفيس گچبري ايوان شرقي این مسجد يکي از پنچ محراب آن است که در سال ۷۳۸ هجري ساخته شده است. انواع نقوش اسليمي و گياهي به همراه کتيبه هايي با خطوط نسخ و کوفي به شيوه گچبري برهشته در آن کار شده است. از چهار محراب ديگر اين مسجد، سه محراب از جنس سنگ مرمر و آهک و ديگري از جنس کاشي ساده است.

محراب اصلي سنگي اين مسجد که داراي دو ستون تزئيني زيبا بوده و از جنس مرمر است اکنون در ميان تالار مرکزي گنجينه اسلامي موزه ملي ايران، نماينده نمايش فضاي معنوي مساجد ايراني به گردشگران داخلي و خارجي است.

ابرکوه یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری کشور است و دارای بیش از ۴۰۰ اثرتاریخی می باشد که تا کنون ۱۲۷ اثر آن به ثبت آثار ملی ایران رسیده است. یخچالها، خانه آقازاده، گنبد عالی، موزه مردم شناسی، بافت قدیم شهر ابرکوه و سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوه بیشترین بازدید کننده را داشته است.

مرتبط:

گنبد سنگی هگ _محکم ترین بنای ابرکوه

سرو ابرکوه (کهنسال ترین موجود زنده ایران)

سرچشمه نهر مسیح خاتم کجاست؟

چک چک یا نیایشگاه پیر سبز، یکی از مهمترین زیارتگاه های زرتشتیان جهان است که در ۴۳ کیلومتری  شرق اردکان در استان یزد واقع شده است. زرتشتیان در استان یزد زیارتگاه های متعددی دارند و نزد ایشان ارزش آن ها با هم برابری می کند اما به دلیل موقعیت جغرافیایی و شکل منطقه، زیارتگاه چک چک از معروفیت بیشتری برخوردار بوده  و هرساله میزبان هزاران نفر از مردم کشورمان و سایر نقاط جهان است.

از مراسم ویژه این مکان می توان به خواندن اوستا و نیایش اهورامزدا، پختن نوعی آش و غذاهای دیگر برای نذورات و دستگیری از مستمندان اشاره کرد.

در داخل زیارتگاه که به شکل دهانه غار است تنه درخت چنار کهنسالی وجود دارد. کف زیارتگاه با سنگ مرمر پوشیده شده و از بخشی از سقف قطرات آب چکه چکه بر زمین می ریزد و احتمال نام گذاری این محل نیز شاید از همین رو باشد. چند شعله شمع بطور دائم در زیارتگاه روشن است و محلی برای سوزاندن عود یا چوب مقدس وجود دارد. قفسه‌ای حاوی کتابهای مربوط به زرتشت در سوی دیگر این آتشکده وجود دارد. از سقف چلچراغی آویخته و در وسط این غار آتشدانی است که در آن کنده پسته می‌سوزد. دورادور آن نیز آتشدانهای فلزی متعددی وجود دارد. همانند بسیاری از زیارتگاه های سایر ادیان، تصاویری از بزرگان دین زرتشتی زینت بخش  محوطه کوچک زیارتگاه است. سقف زیارتگاه سنگی است. در کف محوطه ظرف هایی برای جمع آوری آب گذاشته اند که بخشی از آن جهت تبرک به زائرین اهدا می شود و بخشی دیگر نیز به مصرف خوراکی می رسد. همه ساله در ۲۷ خرداد ماه زرتشتیان از سراسر جهان در این مکان گرد هم می آیند و به دعا و نیایش می پردازند. هرچند که در میان عموم شهرت یافته که این مراسم حج زرتشتیان است اما به واقعیت نزدیک نیست. در مجموعه چک چک ساختمان های متعددی مشاهده می گردد. از آنجا که مجموعه چک چک با شهر اردکان فاصله زیادی دارد، این ساختمان ها جهت اسکان و پذیرایی از زائران ساخته و استفاده می شوند.  ساخت و هزینه نگهداری مجموعه چک چک توسط زرتشتیان داخل و خارج از کشور تامین می گردد.

آداب ورود به زیارتگاه چک چک
برای ورود به زیارتگاه، به نشانه احترام،  باید کفش ها را از پا درآورد و کلاه یا روسری بر سر نهاد.
ناپاک نباید وارد شد.
توقف بیش از سه ساعت در این زیارتگاه مجاز نیست.

دسترسی:
شهر اردکان ۱۱۰ کیلومتر با نائین و ۵۵ کیلومتر با یزد فاصله دارد. چک چک در ۴۳ کیلومتری شرق اردکان واقع شده و جاده آن دوطرفه با آسفالت قابل قبول است. درصورتیکه وسیله نقلیه شخصی ندارید می توانید از یزد، میبد یا اردکان خودرو کرایه تهیه نمایید.  برای رسیدن به زیارتگاه، لازم است از پله های متعدد و سربالایی با شیب زیاد بالا رفت، لذا صعود و متعاقباً بازگشت از زیارتگاه برای بیماران قلبی عروقی، سالمندان و بیماران با آرتروز پیشرفته زانو مناسب نمی باشد.

امکانات رفاهی:
از اردکان تا چک چک هیچگونه امکانات رفاهی وجود ندارد.
نزدیکترین پمپ بنزین در فاصله  ۴۳ کیلومتری است.
در زیارتگاه  چک چک فروشگاه یا رستوران موجود نیست.
سرویس بهداشتی نسبتاً قابل قبول است. توالت فرنگی جهت بیماران و بازدیدکنندگان خارجی وجود ندارد.
آب آشامیدنی موجود است اما ترجیحاً آب بهداشتی با خود همراه داشته باشید.
اینترنت ۳ جی برای ایرانسل دارد.
با هماهنگی با مسئول زیارتگاه می توانید شب را در چادر در محوطه اطراق کنید.
نزدیکترین هتل ها در اردکان و میبد هستند.
بروشور موجود نیست.
حدود پانزده الی بیست دقیقه از پارکینگ نیاز به پیاده روی دارد که دارای ۱۶۷ پله و مقداری مسیر سربالایی می باشد.

امنیت منطقه:
منطقه اردکان از ضریب امنیتی بالایی برخوردار است. هرچند در زمان های غیر فصل و خلوت، توصیه می شود به علت خلوتی جاده، شب هنگام در مسیر رفت یا برگشت نباشید.

بهترین زمان بازدید:
به علت موقعیت کویری، طبیعی است که ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور گرمای هوا آزاردهنده است. در زمان اجرای مراسم عمومی زرتشتیان ( ۲۷ خرداد ماه ) بازدید صرفاً با کارت دعوت میسر است. بهترین زمان بازدید ماه های فروردین، اردیبهشت، مهر و آبان است.

توضیحات:
در داخل زیارتگاه نوشته ای تحقیق گونه به دیوار نصب شده که توسط آقای  رستم بلیوانی، رئیس سابق انجمن زرتشتیان شریف آباد یزد تهیه گردیده است که بدون هیچگونه اظهار نظر و داوری متن نوشتار در ذیل می آید:
{به طوری که در اسناد تاریخی و مذهبی و دیوان خاضع و سینه به سینه محلی به یادگار مانده، در دوران سلطنت  یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی چون اوضاع ایران رو به وخامت می رفته، یزدگرد سوم فکری اندیشیده که خاندان خود را از مدائن به یزد که منطقه نسبتاً امنی بوده است کوچ دهد. از این رو به دستور وی شهری با استحکامات آن روز (حصار و برج و خندق) برای محافظت تهیه و خاندان خود را از مدائن به یزد کوچ داده است. و امکان دارد اسم یزد از یزدگرد به یادگار مانده باشد. شاید آثار برج و بارو به جا مانده در محله یزاران بقایای شهر فوق الذکر باشد.
یزدگرد دو پسر به نام های هرمزان و اردشیر و پنج دختر به نام های شهربانو، پارس بانو، مهربانو،نیک بانو و نازبانو داشت. نام همسرش کتایون بود و خدمه ای به نام مروارید داشت.  یزدگرد پس از شکست از مسلمانان به خراسان گریخت و در آنجا به دست آسیابانی کشته شد. با شایع شدن خبر مرگ یزدگرد، خانواده وی در یزد با یکدیگر وداع نموده و هر یک به سمتی از اطراف یزد متواری گردیدند.
هرمزان و شهربانو، پسر و دختر بزرگ یزدگرد در حین فرار دستگیر و به عربستان به غلامی و کنیزی برده می شوند.

پارس بانو و مهربانو به سمت شمال غربی یزد متواری  شدند. این دو در حدود ارجنان از هم وداع نموده ، مهربانو به سمت عقدا گریزان بوده است که بر اثر بی غذایی و رنج راه در عقدا فوت می کند. وی را در گوشه باغی در عقدا دفن می کنند که اکنون به مزرعه مهر معروف است و مردم آن سامان آن را محل مهربانو می نامند و برای وی شمع روشن می کنند. پارس بانو در سمت غربی عقدا به زرجوع رسیده در کوهی غایب می شود. شکاف سنگیِ زیارتگاه را محل غایب شدن پارس بانو می دانند. در گذشته لباس مقنعه مانندی در شکاف سنگ ظاهر بوده که آن را برای تبرک کنده و حفظ نموده اند.
نیک بانو ( چک چک ) با مروارید ( هریشت ) در بیابان وداع نموده به سمت کوهی در ۳۷ کیلومتری شرق اردکان رفته که اکنون کوه چک چک نامیده می شود و در این کوه غایب می گردد. آثار لباس مقنعه مانندی در شکاف کوه وجود داشته که آن را برای تبرک کنده اند. این محل، امروز، زیارتگاه زرتشتیان جهان است. در زیارتگاه درخت چنار تنومندی هست که بیش از هزار سال قدمت دارد. گفته می شود این درخت همان عصای نیک بانو ( پیر سبز ) بوده است که با آن به شکاف کوه زده است و پس از آن براثر رطوبت آب شیرینی که از شکاف کوه می چکد، سبز شده است.
مروارید ( هریشت ) نیز در کوهی در ۱۷ کیلومتری اردکان در کوهی که امروزه هریشت نامیده می شود، غایب گردیده است. و این مکان نیز از زیارتگاه های زرتشتیان است.
نازبانو ( نارکی ) به سمت جنوب یزد متواری شده در کوه تیجنگ غایب شده و آثار زیارتگاه در آنجا موجود است.
اردشیر پسر کوچک یزدگرد به همراه مادرش کتایون به سمت خرابه های شرقی یزد متواری شدند. کتایون در پشت حصار یزد که اکنون در خود شهر یزد واقع شده و به ستی پیر معروف است پناه برده و در آنجا در چاهی غایب شده است که اکنون این محل زیارتگاه است. اردشیر نیز در شرق یزد در کوهی غایب گردیده که این مکان نیز به زیارتگاه ( نارستانه ) معروف است.}

زردشتیان جهان ایران را سرزمینی مادری و قبله دینی خود می‌دانند و مکانهایی مانند تخت جمشید، مقبره کوروش را همانند یک زیارتگاه می‌بینند تا یک اثر تاریخی.

زیارت خاص پیر سبز چک چک
زیارت خاص پیر سبز چک چک در روز های اشتاد، آسمان، زامیاد، مانتره سپند از ماه خرداد برابر با ۲۵ و ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ خرداد ماه در زیارتگاه پیر سبز چک چک اردکان برگزار میگردد که در این مراسم جمعی از زرتشتیان اعم از ایرانی یا غیر ایرانی در این مکان حضور بهم میرسانند و طی مراسمی با شکوه به زیارت و عبادت میپردازند.

توضیحی در مورد درختان مقدس (پیر) ها:
بسیاری از مسجدها و امام زاده ها و در مورد زرتشتیان، پیر ها، در کنار چنارهای عظیم بنا گشته اند و در بسیاری از روستاها و محلات شهرها، بر درخت های چنار دخیل می بندند و از آنها انتظار معجزه دارند. این معجزات معمولاً برای بچه دار شدن، رهایی از بیماری، رونق کسب و کار و محصول یافتن زمین است.
بر اساس مردم شناسی تطبیقی می توان باور داشت که در اعصار بسیار کهن، گمان بر آن بوده است که ارواح مردگان پرقدرت قبیله یا خدایان یا پری ها در آنها می زیستند یا این درخت ها مظهر آنان بودند. برای تقدس این درختان سترگ، در دوره اسلامی، توجیهی تازه یافته اند و برای آنکه ستایش ایشان برخلاف سنت های اسلامی نباشد، اغلب به این نتیجه رسیده اند که در پای این درختان، بزرگمردی، امامزاده ای یا مقدسی به خاک سپرده شده است.
این درختان مقدس در گوشه و کنار ایران نیز هست. مثل پیر چک چک، چنار امام زاده صالح و بی بی شهربانو ها. این بی بی شهربانو ها، یک مضمون اسطوره اش این است که ایزدبانو از دست دشمنانش فرار می کند، حالا شده شهربانو یا بی بی . عین این داستان که برای بی بی شهربانو هست، در یزد و دیگر جاهای ایران هم دیده می شود. این یک مضمون پری هاست، پری هایی که می آیند روی زمین و بعد زیرِ زمین پنهان می شوند، پری های شهید شونده اند. این ها کهنه ترین شکل های شهادت الهه های نباتی است که بعد ایزدان نباتی شهیدشونده جای آنها را می گیرند.

مرتبط:

سفرنامه ی قلات، چله گاه اردکان و تنگه تیزاب

سفر به اردکان _ سیری در کوچه‌های کویر

ایزدبانوی آب در معبد آناهیتا بیشاپور

شهردار شهر میراث جهانی یزد با اشاره به ضرورت رونق صنعت گردشگری می‌گوید: شهرداری آماده هر نوع کمک و همکاری برای رونق صنعت گردشگری به خصوص فرهنگ‌سازی «گردشگری و سفر مسئولانه» است.