به گزارش ایسنا، روزنامه شهروند نوشت: «در سومین ماه همه‌گیری ویروس جدید کرونا و تعطیلی تورهای گردشگری، مراکز اقامتی باز شده‌اند، تردد در جاده‌ها افزایش یافته است، تورهای خصوصی راهی سفر شده‌اند و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طرح «سفر منفرد و هوشمند» را به ستاد ملی مدیریت کرونا پیشنهاد داده است. بعضی شرکت‌های بزرگ گردشگری، پس از کنسلی تورهای نوروزی، با وجود تداوم موج ابتلای کووید-١٩ پیشنهاد تورهای داخلی چند روزه با اتوبوس‌ را به تمام کشور شروع کرده‌اند. در حالی‌ که در تمام دنیا کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری بیشترین آسیب را از کرونا دیده‌اند، به نظر می‌آید با وجود تمام هشدارها، سفرهای داخلی بعد یک رکود طولانی دوباره از سر گرفته شده‌اند. این در حالی است که گردشگری ورودی کشور به صفر مطلق رسیده است، بسیاری از فعالان این بخش به دنبال تغییر شغل‌اند و آینده گردشگری در ‌هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

مسیرهای رفت‌وآمد ‌میان استان‌ها و شهرستان‌های کشور بر اساس دستور ستاد ملی مدیریت کرونا بازگشایی شده است اما همچنان هشدار داده می‌شود که برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا از سفرهای غیر ضروری خودداری شود. اما سه روز پیش ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نشستی با رؤسا و نمایندگان تشکل‌ها، صنوف و فعالان بخش خصوصی صنعت گردشگری کشور از اتفاق‌ نظر فعالان این صنعت بر تحقق سفر هوشمند و بازگشایی تدریجی تأسیسات گردشگری گفت. حالا بنا شده در فرآیند بازگشایی تدریجی، ازجمله واحدهای اقامتی، پذیرایی، دفاتر خدمات مسافرتی، بوم‌گردی‌ها رعایت الزامات بهداشتی و سلامت به‌ طور جدی لحاظ شود. به گفته معاون گردشگری مطالبه صنعت گردشگری از دولت تعیین زمانی برای انجام سفر پس از بازگشت شرایط کشور به شرایط عادی است، دولت نیز با این موضوع موافق است ولی در حال حاضر تعیین زمان مشخص برای این تعطیلی امکان‌پذیر نیست. دور از این مطالبه‌ها اما تورهای خصوصی و شرکت‌های ثبت‌شده کارشان را آغاز کرده‌اند.

سفر با الکل و ژل ضدعفونی‌کننده

برگزارکنندگان برنامه‌های طبیعت‌گردی در تبلیغات‌شان می‌گویند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت و برای رعایت فاصله اجتماعی، تورها را با محدودیت برگزار می‌کنند و از شرکت‌کنندگان می‌خواهند لوازم شخصی و ضدعفونی به همراه داشته باشند. با وجود اشاره به این الزامات و پروتکل‌های بهداشتی اما در این تورها پیدا نیست که شرکت‌کنندگان ناقل بیماری‌اند یا نه و آزمایشی هم از آنها گرفته نمی‌شود. یازدهم اردیبهشت یکی از این تورها، ٢٠ نفر را به کویر مرنجاب برد. ‌هادی حمیدین، برگزارکننده این تور می‌گوید آن روز ‌هزار خودرو به کویر مرنجاب وارد شدند. او درباره شکل برگزاری این تور در روزهای کرونا به «شهروند» توضیح می‌دهد: «همه تورها راه افتاده‌اند، برنامه ما هم انجام شد. تور ما به صورت آفرودی و خصوصی است و هر کسی در ماشین خودش می‌نشیند. اتوبوس نیست که آدم‌ها نزدیک هم باشند. از خودروها هم که بیرون می‌آمدیم، کسی با کسی کاری نداشت. ما را با پذیرایی و آشپزی در تورمان می‌شناسند اما این بار با همیشه فرق داشت و به جای چیدن میز، غذای بسته‌بندی دادیم و به جای میوه، آبمیوه پاکتی. شام را با بسته‌بندی فویل، در آتش حرارت دادیم و الکل و مواد شوینده هم گذاشتیم که هر کس، هر زمان که خواست برای ضدعفونی استفاده کند. رعایت باقی موارد هم با خود شرکت‌کنندگان بود.»

با همه اینها، برای حمیدین که مثل دیگر فعالان این حوزه در اسفند و فروردین، برنامه کاری‌اش لغو شده و خسارت دیده، این تجربه متفاوتی از سفر بود. «در دو ماه آخر ‌سال اندازه ٦ ماه وسط‌ سال کار می‌کردیم و این درآمد از ما سلب شد. هنوز نتوانسته‌ام بدهی ناشی از کرونا را پرداخت کنم. اسفند و فروردین اصلا کار نکردیم، حتی خودمان هم سفر نرفتیم. اما وقتی دیدیم همه جا کار را شروع کرده‌اند و اقامتگاه‌ها و هتل‌ها باز شده‌اند، ما هم تور را راه انداختیم.»

به گفته این راهنمای گردشگری، حتی شرکت‌های بزرگ گردشگری هم در حال کار به صورت خصوصی هستند. حمیدین درباره سفر رفتن در شرایط هشدار کرونا می‌گوید: «اگر منطقی فکر کنیم، یک‌سری آدم‌ها یا از گرسنگی می‌میرند یا از کرونا. ما ترجیح دادیم که از کرونا بمیریم، نه از گرسنگی. چون وقتی دولت حمایت نمی‌کند و درآمدی نداریم، ادامه زندگی سخت می‌شود. هزینه‌هایی که کردیم را کسی به ما برنمی‌گرداند، چک‌هایمان برگشت می‌خورد و باید برویم جواب پس بدهیم. وقتی بازارها باز شده و همه در حال فعالیت هستند، دیگر کرونا و غیر کرونا ندارد و ما هم ناچاریم کار کنیم.»

تورهایی که راه افتاده‌اند، غیر مجازند

تورهای داخلی از هفته‌ اول اسفند تعطیل شدند. امیر صالحی، تورگردانی که در خلخال فعالیت می‌کند، به «شهروند» می‌گوید که دو ماه است کارش خوابیده و هنوز هم پروتکلی از سوی میراث فرهنگی و وزارت بهداشت برای بازگشایی تورها ابلاغ نشده است: «در حال حاضر تبلیغاتی در فضای مجازی می‌بینیم که تورها راه افتاده، اما همه اینها غیر مجازند. تورهای مجاز هنوز پروتکلی برای راه افتادن دریافت نکرده‌اند.»

او می‌گوید در این مدت به همکارانی که تصمیم به بردن تور به شهرهای مختلف گرفته‌اند، توصیه کرده است که دست از این کار بردارند، چون این کار می‌تواند خطرناک باشد. با همه توصیه‌ها اما گوش کسی بدهکار نیست: «تعدادی از افراد تنها شغل‌شان همین است و منبع درآمدشان از بین رفته و ممکن است دست به چنین کارهایی بزنند. اما واقعیت این است که این کار غیر قانونی است.»

به گفته این راهنمای گردشگری در این مدت هیچ تقاضایی از سوی مردم وجود نداشته است و مردم با جدیت با این شرایط روبه‌رو شده‌اند: «این که گفته می‌شود بعضی از شهرها سفید است، مربوط به سفر نیست. خوب است مردم خودشان نگران سلامتی و امنیت‌شان باشند و حواس‌شان باشد این سفیدی هم خیلی قابل اعتماد نیست.»

صالحی از جمله افرادی است که به آینده امیدوار است و می‌گوید مطمئن است وضع گردشگری بعد از مهار کرونا با شتاب و قدرت بیشتری پیش  خواهد رفت و حتی گردشگران خارجی هم می‌توانند افزایش پیدا کنند: «من به آینده خوشبین و امیدوارم و به دوستانم هم می‌گویم مطمئنم روزهای بهتری پیش روست. الان چند ماه است مردم سفر نرفته‌اند.  بنابراین حتما بعد از کرونا با سیل سفر مواجه خواهیم بود. پس باید منتظر ماند و مطمئن بود که این اتفاق عملی شود.»

فعالان گردشگری به دنبال تغییر شغل

تورهای خارجی هرچند بعد از شیوع کرونا حال و روزشان مانند کسب و کارهای دیگر به هم ریخت اما ماجرا در ایران کمی متفاوت‌تر بود و شرایط از سال گذشته حادتر از همیشه شد. مهسا مطهر، کارشناس ارشد گردشگری که ٢٠‌ سال است تور به اروپا می‌برد و می‌آورد، می‌گوید بعد از گرانی بنزین و شلوغی‌های کشور و بعد از آن سقوط هواپیمای اوکراینی، آنها هر روزشان را با کنسل کردن تورها از خارج کشور شروع کردند و این فشار عاملی بود تا تورهای دی و بهمن ماه و بعد از آن اسفند و حتی‌ سال جدید کنسل شود. او به «شهروند» می‌گوید: «آن زمان هنوز صحبتی از کرونا نبود اما ما با کنسلی‌های فراوان مواجه بودیم و همان‌ طور که بعدها آمارها اعلام کردند تورهای کرونا ۸‌درصد گردشگری را کنسل کردند اما مشکلات دیگر پیش از این پیکره کار را با مشکل روبه‌رو کرده بود.»

به گفته مطهر ۲۴مجموعه تور را با آنها کنسل کردند، در بازپرداخت هتل بعضی از شهرها هم با مشکلاتی روبه‌رو شدند و در نهایت همه این فشارها عاملی شد تا او و همسرش که آژانس گردشگری دارند، به فکر تغییر شغل باشند: «فشارها و هزینه زندگی آن‌ قدر زیاد شد که من به کار دوران دانشجویی‌ام یعنی مترجمی برگشته‌ام و همسرم هم در فکر بستن آژانس است. اگر کسی را پیدا کنیم که پروانه را واگذار کنیم به او که هیچ اما اگر کسی پیدا نشود ابطال پروانه آژانس را تقاضا می‌کنیم.»

آنها از جمله کسانی‌اند که فشارهای‌ سال گذشته و پس از آن شیوع کرونا عامل تغییر شغل بیست ساله‌شان شده و حالا این تغییر بیش از همه برایشان همراه با رنج و فشار است:‌ «ما ٢٠‌سال در این حوزه کار کردیم. دو زبان بلدیم و سرمایه انسانی این شغل محسوب می‌شویم. بسیاری از دوستان‌مان در یک‌ سال گذشته مهاجرت کرده‌اند اما ما نتوانسته‌ایم و حالا این سرمایه‌های انسانی که در این کشور رشد و آزمون و خطا کرده‌ و باید کارش را ثمر دهد، از این کار خارج می‌شود و این مصیبت بزرگ‌تری است.»

مطهر می‌گوید گردشگری فقط در دو سال اول دولت یازدهم توانست قد بکشد و مسافران بسیاری به کشور بیاورد اما پس از آن هر روز یک سختی و اتفاق بود که این صنعت را از روز قبل شکننده‌تر کرد و امیدها به آینده را به ناامیدی بدل کرد: «در نهایت تا سال آینده وضع این بیماری مرتفع می‌شود اما افرادی چون ما دیگر به این حرفه برنمی‌گردیم، چون توانایی‌اش را نداریم. از سویی می‌دانیم سفر نخستین چیزی است که از سبد مردم حذف می‌شود و آن هم در وضع اقتصادی فعلی ممکن است این اتفاق به سهولت بیشتری عملی شود.»

به گفته او شاید تورهای داخلی بتوانند کمی روی رفت‌وآمدها در تابستان حساب باز کنند اما تورهای خارجی باید منتظر باز شدن مرزها باشند. مثل بسیاری از کشورهای اروپایی که به این زودی‌ها مسافری نخواهند آورد و ایونت‌های مختلف هم تا مارس ۲۰۲۱ عقب افتاده است. «در حال حاضر تورهای داخلی با مجوز هنوز حق کار ندارند اما بی‌مجوزها به راحتی مسافر جابه‌جا می‌کنند و در فضای مجازی هم تبلیغ می‌کنند. ما بارها آنها را به سازمان معرفی کرده‌ایم. این در حالی است که موج اخراج و از کار بیکار شدن راهنمایان گردشگری هم به راه افتاده و هر روز با دوستانی مواجه می‌شویم که به تازگی شغل‌شان را از دست داده‌اند.»

وضعیت صفر مطلق گردشگری ورودی

هادی شیرازی، عضو و دبیر هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران می‌گوید گردشگری ورودی به صفر مطلق رسیده است؛ حوادث مختلف در ایران، از آبان‌ سال گذشته به این اتفاق دامن زده است و حالا کرونا تیر آخر را زده. تورهای ورودی تعطیل است و هیچ گردشگری به ایران نمی‌آید. او به «شهروند» می‌گوید: «صنعت گردشگری صدمه‌ای که خورده، هیچ صنعت دیگری ندیده است. حوادث مختلف چند ماهه اخیر و حالا هم کرونا، گردشگری ورودی را به صفر مطلق رسانده‌ است اما درباره کرونا این فقط مشکل ما نیست.»

به گفته شیرازی در حالی‌ که آژانس‌های مسافربری نیروی محرکه گردشگری‌اند، رکود آنها، صنعت گردشگری را از حرکت بازداشته است. حالا بازگشت به شرایط قبلی نیازمند رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تعیین یک نقشه راه است. ولی تیموری معاون گردشگری کشور معتقد است که بر اساس نقشه راه سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)  ایران با گنجاندن گردشگری در رسته مشاغل آسیب‌دیده از کرونا، امهال پرداخت اقساط، مالیات، عوارض و غیره برای تسریع در بهبودی تلاش کرده و از سویی دیگر باید با رصد مستقیم شرایط، مسیری به‌ سوی تسهیل‌سازی سفرهای هوشمند و بازگشایی تدریجی تأسیسات گردشگری گشوده شود. دبیر هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران اما می‌گوید: «گردشگری بین‌المللی در سال ٢٠٢٠ عملا از بین رفته است. ما دو فصل کاری پرحجم بهار و پاییز ٢٠٢٠ را از دست داده‌ایم و همه تورهایمان کنسل شده.  آماری که اروپا می‌دهد گویای این است که گردشگری را نخواهند داشت و اگر باشد به ندرت و خیلی کم است. ممکن است حتی بعضی هتل‌ها تغییر کاربری دهند چون ممکن است تا چند سال رشد خوبی نداشته باشند. حتی ترکیه که تمام اقتصادش گردشگری است، کسی را راه نمی‌دهد و اگر گردشگری بیاید، برای دو هفته قرنطینه می‌شود.»

مرتبط:ممنوعیت برگزاری تورهای طبیعت‌گردی در تعطیلات نیمه خرداد