در آستانه اجرای طرح جدید محدودیت سفر، آژانس‌داران می‌گویند: اگرچه مسیر کیش این روزها پرمسافر شده است، ولی هزینه سفر به جزیره جنوبی ایران، با نرخ سفر به استانبول ترکیه برابری می‌کند.

مومیایی چینچورو در موزه دانشگاه تاراپاکا قرار دارد. این مومیایی مربوط به یک پسربچه بین شش تا هفت‌ساله است و آزمایش‌های رادیوکربنی نشان می‌دهد که قدمت آن بیش از ۴۱۰۰ سال است. شهر آریکا در مرز پرو، بر روی تپه‌های شنی صحرای آتاکاما، خشک‌ترین بیابان جهان، ساخته شده است. اما مدت‌ها قبل از اینکه شهر ساحلی در قرن شانزدهم تأسیس شود، این منطقه محل زندگی مردم چینچورو بوده است.

فرهنگ مردم چینچورو در ماه ژوئیه، زمانی که سازمان فرهنگی سازمان ملل متحد صدها مومیایی حفظ‌شده توسط آن‌ها را به فهرست میراث جهانی خود اضافه کرد، رسانه‌ای شد.

مومیایی‌های چینچورو برای اولین بار در سال ۱۹۱۷ توسط باستان‌شناس آلمانی، ماکس اوهله، که برخی از اجساد را در یک ساحل پیدا کرده بود، ثبت شد. اما تعیین سن آن‌ها چند دهه به طول انجامید.

آزمایش‌های قدمت رادیوکربنی در نهایت نشان داد که این مومیایی‌ها بیش از ۷هزار سال قدمت داشتند، یعنی دو هزار سال پیش‌تر از مومیایی‌های مصری که شهرت بیشتری در میان مردم داشتند.

در فرهنگ مردم این منطقه اعتقاد بر این بود که مومیایی کردن به عنوان راهی برای زنده نگه داشتن خاطرات مردگان است. با معلوم شدن سن این مومیایی‌ها، می‌توان نتیجه گرفت مومیایی‌های چینچورو قدیمی‌ترین شواهد باستان‌شناسی شناخته شده از اجساد مومیایی شده توسط بشر باشند.

برناردو آریازا، انسان‌شناس، می‌گوید: «مردم چینچورو فرایند مومیایی را برای اولین بار خودشان انجام دادند. آن‌ها از این روش برای دفن و حفظ اجساد استفاده کردند، نه اینکه مردگان را برای مومیایی شدن طبیعی در آب و هوای خشک رها کنند. اگرچه برخی از اجساد که به طور طبیعی مومیایی شده‌اند نیز در این مکان‌ها یافت شده است.»

او در ادامه توضیح می‌دهد که برش‌های کوچکی روی بدن ایجاد می‌شدند تا اعضای داخلی را خارج کنند. سپس حفره‌ها خشک می‌شدند و پوست جسد نیز کنده می‌شد.

سپس مردم چینچورو قبل از استفاده از نی برای دوختن پوست، بدن را با الیاف و چوب‌های طبیعی پر می‌کردند تا صاف و توپر بماند. آن‌ها همچنین موهای سیاه و ضخیم را روی سر مومیایی می‌چسباندند و صورت آن را با خاک رس و ماسکی با سوراخ‌هایی برای چشم‌ها و دهان می‌پوشاندند.

در نهایت، بدن اجساد به رنگ قرمز یا سیاه با استفاده از رنگدانه‌های مواد معدنی، خاک سرخ، منگنز و اکسید آهن رنگ‌آمیزی می‌شده است.

آریازا می‌گوید: «روش‌ها و رویکرد مردم چینچورو در مومیایی کردن تفاوت قابل توجهی با مصریان داشت. مصریان نه تنها از روغن و باند استفاده می‌کردند، بلکه در روند مومیایی‌سازی اعضای بدن جسد نخبگان نیز محفوظ بود، در حالی که مردم چینچورو مردان، زنان، کودکان، نوزادان و حتی جنین‌ها را بدون توجه به وضعیتشان مومیایی می‌کردند.»

زندگی با مردگان

با صدها مومیایی که در قرن گذشته در آریکا (منطقه‌ای د ر شیلی) و سایر مکان‌ها پیدا شده‌اند، مردم محلی یاد گرفته‌اند در کنار و حتی در بالای گورستان‌های پر از مومیایی زندگی کنند.

کشف بقایای انسان در حین کار ساختمانی یا بیرون کشیده شدن تعدادی از مومیایی‌ها توسط سگ‌های شکاری چیزی است که مردم بومی آن را به وفور تجربه کرده‌اند. اما تا مدت‌ها آن‌ها متوجه نبودند که این بقایای باستانی چقدر مهم هستند.

جانینا کامپوس فوئنتس، باستان‌شناس، می‌گوید: «گاهی اوقات ساکنان منطقه به ما داستان‌هایی می‌گویند که چگونه بچه‌ها از جمجمه‌ها برای فوتبال استفاده می‌کردند و لباس‌ها را از تن مومیایی‌ها در می‌آوردند، اما اکنون می‌دانند که وقتی چیزی پیدا کردند به ما گزارش دهند.»

آنا ماریا نیتو و پائولا پیمنتل، انجمن‌هایی را در نزدیکی دو مکان حفاری رهبری می‌کنند و با گروهی از دانشمندان دانشگاه محلی تاراپاکا همکاری نزدیکی داشته‌اند تا به جامعه کمک کنند اهمیت فرهنگ چینچورو را درک کرده و اطمینان حاصل کنند از مکان‌های ارزشمند مراقبت می‌شود. آن‌ها از اینکه یونسکو اهمیت فرهنگ چینچورو را به رسمیت شناخته است، هیجان‌زده هستند.

در حال حاضر طرح‌هایی برای موزه محلی وجود دارد؛ جایی که ردیف‌هایی از بقایای چینچورو زیر شیشه‌های تقویت‌شده قرار داده شده تا بازدیدکنندگان بتوانند به آن نگاه کنند. اکنون تنها بخش کوچکی از ۳۰۰ مومیایی چینچورو به نمایش گذاشته شده است. بیشتر آن‌ها در موزه باستان‌شناسی سان میگل دو آزاپا نگهداری می‌شوند.

مسئولان در حال برنامه‌ریزی برای ساخت یک موزه بزرگتر در این سایت هستند تا مومیایی‌های بیشتری را در خود جای دهد، اما بودجه کافی نیز برای اطمینان از نگهداری صحیح آن‌ها لازم است تا خراب نشوند.

آریازا و جانینا کامپوس، یکی از باستان‌شناسان محلی، نیز متقاعد شده‌اند که آریکا و تپه‌های اطراف گنجینه‌های زیادی را در خود جای داده‌اند که هنوز کشف نشده‌اند. اما، دانش و کاردانی بیشتری برای یافتن آن‌ها مورد نیاز است.

شهردار جراردو، اسپیندولا روخاس، امیدوار است افزودن مومیایی‌ها به فهرست میراث جهانی باعث رونق گردشگری و جذب سرمایه‌های اضافی شود.

او همچنین تاکید می‌کند: «هر گونه توسعه باید به شیوه صحیح و با همکاری جامعه و حفاظت از سایت‌ها انجام شود. برخلاف رم که بر روی بناهای تاریخی قرار دارد، مردم آریکا بر روی بقایای انسان زندگی می‌کنند و ما باید از مومیایی‌ها محافظت کنیم. در حال حاضر، قوانین شهری وجود دارد و باستان‌شناسان در هر زمان که کار ساختمانی انجام می‌شود حضور دارند تا مطمئن شوند که بقایای گران‌بها دچار آسیب نمی‌شوند.»

او معتقد است برخلاف برخی از مناطق دیگر شیلی، جایی که تورگردانان و شرکت‌های چندملیتی زمین خریداری کرده‌اند تا از مکان‌های گردشگری سود ببرند، میراث آریکا باید در دست مردم آن باقی بماند و به نفع جامعه محلی باشد.

رئیس انجمن محله، آنا ماریا پریتو، معتقد است که شهرت تازه کشف شده مومیایی‌ها به نفع همه خواهد بود.

او می‌گوید: «اینجا یک شهر کوچک و صمیمی است. ما می‌خواهیم گردشگران و دانشمندان از سرتاسر جهان بیایند و در مورد فرهنگ باورنکردنی چینچورو که ما در تمام عمر خود با آن زندگی کرده ایم، چیزهای تازه‌ای یاد بگیرند.»

* ترجمه: آناهیتا رشیدی

مردم بندرلنگه به زبان فارسی با گویش محلی سخن می‌گویند. این شهرستان آب و هوایی بسیار گرم و مرطوب دارد و درجه حرارت به دلیل رطوبت و وزش باد بالاست و بارندگی در آن متغیر و گاه همراه با باران‌های سیل‌آساست.

نام و پیشینه تاریخی بندرلنگه

واژه لنگه در فرهنگ‌ها به معنی تا، تک، یکتا، بی‌همتا نادر آمده است. بنا به پاره‌ای روایت‌ها، نام پیشین این شهر به دلیل وجود مروارید مرغوب و زیاد در آب‌های آن، شهر یا بندر مروارید بوده است که به‌مرورزمان به لنگه تغییریافته است.

بعضی نویسندگان بر این باورند که شهر بندرلنگه به دلیل آبادانی، بزرگی و نفوس زیادی که داشته است، به لنگه یا لنگه دنیا سرشناس بوده، شماری نیز می‌گویند که لنگه همتای بندر بمبئی هندوستان است و به همین جهت نام لنگه بر این بندر نهاده شده بود.

بعضی بر این باورند که لنگه در عربی لنجه، به معنی بادیه‌نشین و ییلاق است و چون آب‌وهوای این بندر نسبت به دیگر نقاط خلیج‌فارس بهتر بوده و مردم سرزمین‌های جنوبی خلیج‌فارس، تابستان را در بندرلنگه می‌گذرانیدند، به این محل لنجه گفته‌اند، سپس لنجه تبدیل به لنگه شده و واژه لنگه، فارسی شده لنجه است.

در زمان هخامنشیان، خلیج‌فارس و بنادر آن موردتوجه پادشاهان هخامنشی قرارگرفته و از رونق خاصی برخوردار شدند. بنادر تجاری خلیج‌فارس در این دوره عبارت بودند از بندر دیلمون، تااکه، مکّن، لیان، که این بنادر از شهرهای پررونق بودند، اما در همین دوره از بنادر دیگری هم نام‌برده شده، ازجمله آپستانا و گوگونا که گمان می‌رود «گوگونا» همان بندرلنگه و آپستانا، همان رأس بستانه کنونی باشند.

اگر «گوگونا» همان بندرلنگه امروزی باشد، عمر ایجاد بندرلنگه از زمان هخامنشیان تا امروز به بیش از ۲۵۰۰ سال می‌رسد، یعنی در حقیقت عمر بندرلنگه از دوران هخامنشیان شروع می‌شود. قدیمی‌ترین تاریخی که برای وجود این بندر اشاره‌شده، همین عنوان «گوگونا» است.

جزایر

جزیره کیش: این جزیره ازنظر محیط‌زیست از بکرترین مناطق طبیعی خلیج‌فارس است که جغرافیای ویژه آن، زمینه‌های مساعدی برای گسترش گردشگری و تجارت فراهم ساخته است.

سواحل مرجانی، آکواریوم بزرگ دریایی، اسکله تفریحی، ورزش‌های آبی، غواصی، معماری خاص، شهر تاریخی حریره، مسجد ماشه، کشتی یونانی، پارک دلفین‌ها و… در کنار مجتمع‌های تجاری بزرگ، از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کیش هستند.

جزیره لاوان: وسعت این جزیره ۷۶ کیلومترمربع است که تا شهر بندرلنگه ۹۱ مایل دریایی فاصله دارد. مهم‌ترین کالای صادراتی جزیره مروارید است که در فصل خاصی، اهالی به صید آن می‌پردازند.

جزیره هندورابی: این جزیره با ۸/۲۲ کیلومترمربع مساحت در فاصله ۱۳۳ کیلومتری بندرلنگه قرارگرفته است. فعالیت اقتصادی بیشتر اهالی آن، صید و غواصی است. این جزیره ازنظر طبیعی یکی از جزایر زیبای استان است که امکانات و استعدادهای طبیعی آن چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

جزیره شتور (شیدور): این جزیره در ۵/۱ کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان قرار دارد. جزیره شیدور از باارزش‌ترین و مهم‌ترین پناهگاه‌های حیات‌وحش در خلیج‌فارس است و یکی از مناطق حفاظت‌شده کشور است.

آثار تاریخی شهرستان بندرلنگه

عمارت فکری: این عمارت یکی از بناهای مهم دوره قاجار است که از ویژگی‌های جالب‌توجهی برخوردار و توسط تاجر سرشناس مروارید، عبدالواحد فکری، بناشده است. این عمارت داری دو حیاط با اتاقی در اطراف آن‌ها و پنج بادگیر است. مساحت کل بنا ۲۶۰۰ مترمربع است و به شماره ۱۸۳۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

قلعه لشتان: در ۶ کیلومتری شرق شهر بندرلنگه، بر فراز صخره‌ای طبیعی و مرتفع، شهری باستانی مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلامی وجود دارد. این شهر باستانی به وسعت ۱۵ هکتار، مجموعه‌ای وسیع بناهای سکونتی، آب‌انبارها و چند مزارستان که دورتادور آن را حصار دفاعی فراگرفته است. اغلب بناهای سکونتی در صخره‌ها کنده‌شده است. بیش از ۸۵ خانه مسکونی در سطح قله شناسایی‌شده که این خانه‌ها دارای ابعاد نامنظم هستند. این قلعه به شماره ۱۶۳۱۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

قلعه مغویه: این قلعه از آثار دوره قاجار و به قلعه شیخ سلطان معروف است که در بندر مغویه در غرب بندرلنگه قرار دارد. قلعه مذکور دارای سه‌طبقه است و به شماره ۲۲۳۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مسجد ملک بن عباس: این مسجد در خیابان پاسداران و نزدیکی ساحل قرارگرفته است. بنیان این مسجد از دوره صفویه است و مسجد کنونی به دوره قاجار تعلق دارد.

مسجد افغان: این مسجد در محله افغان بندرلنگه واقع و از آثار حاج احمد افغان است که در دوره افشاریه ساخته‌شده و به شماره ۱۰۶۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مسجد خداداد: این مسجد در محله مساح بندرلنگه قرار دارد که ازنظر زیبایی، یکی از کامل‌ترین مساجد بندر به شمار می‌آید. محراب این مسجد دارای تزیینات گچ‌بری ارزنده‌ای است و از آثار دوره زندیه به بعد است. مسجد خداداد در سال ۱۳۵۴ به شماره ۱۰۶۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

خانه گلبتان: این خانه از بناهای زیبای دوره قاجاریه در بندرکنگ است که یک حیاط مرکزی با تعداد زیادی اتاق و بادگیر دارد. طاق‌ها و گچ‌بری‌های زیبای آن نمایانگر هنر استادکاران آن دوره است. در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۲۲۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

بافت تاریخی کنگ: در بافت بندرکنگ، ۱۰ اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ثبت‌شده که شامل مجموعه بافت قدیم، مسجد، برکه، زیارتگاه، خانه تاریخی و قلعه پرتغالی‌ها است که در سال ۱۳۸۱ به شماره ۶۵۳۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

شهر باستانی حریره: پستی‌وبلندی‌ها و خرابه‌های شهر قدیمی حریره حدود ۱۲۰ هکتار وسعت دارد که شامل خانه اعیانی، بخش کارگاهی و صنعتی و حمام است که در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۸۸۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.

شهر زیرزمینی کاریز: قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و از آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تأمین می‌کرده ولی اکنون به یک شهر زیرزمینی شگفت‌انگیز تبدیل‌شده که بیش از ۱۰ هزار مترمربع وسعت دارد.

صنایع‌دستی

با توجه به پیشینه تاریخی بندرلنگه، صنایع‌دستی هم در این شهر قدمت دارد و گفته می‌شود اولین مرکز صنایع‌دستی در سال ۱۳۰۲ در بندرلنگه ساخته‌شده و در حدود یک قرن سابقه دارد.

ظرفیت‌های رشته گلابتون دوزی بندرلنگه موجب شد این شهر به‌عنوان شهر ملی صنایع‌دستی (گلابتون دوزی) ثبت شود.

گلابتون دوزی، خوس‌دوزی، زری‌دوزی و سوزن دوزی و ساخت برقع ازجمله مهم‌ترین صنایع‌دستی بندرلنگه است که هنر دست‌زنان این مرزوبوم است.

غذا

گوبولی، قلیه ماهی، ماهی سرخ‌کرده، شوربا، چنگال، جلاب، نان تومشی، نان فلزی، تنوری، تنکی، فتیر، شلشلی، گپکی و نان رگاگ ازجمله غذاها و خوراکی‌های محلی شهرستان بندرلنگه هستند.

* گزارش از صدیقه غلامی