آجیل تبریز، میراثی رنگین و تاریخی

آذربایجان به‌واسطه تاریخ و فرهنگ اصیل خود علاوه بر بناهای ثبت شده تاریخی خود، همواره از طریق توانمندی‌های هنرمندان و ادیبان خود در کشور، شهرتی بی‌بدیل داشته و نقش مؤثری را در ذخیره گنجینه‌های فرهنگی ایران ایفا کرده است. میراث‌فرهنگی ناملموس یا همان فرهنگ، آداب‌ورسوم از دستاوردهای معنوی هر قوم و تمدن محسوب می‌شود که به‌نوعی ریشه در هویت و دیدگاه آن دارد؛ از این رو ثبت ملی، ماندگاری و حفظ آن‌ها ارتباطی مستقیم با روح و هویت مردم هر منطقه در کشور دارد.

تبریز به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران ظرفیت‌های ویژه‌ای برای میزبانی از گردشگران و میهمانان داشته که در این میان «سوغات تبریز» به‌عنوان میراث ناملموس نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

تبریز طی دوره‌های مختلف سوغاتی‌های خاصی داشته و امروز نیز سوغاتی‌های مورد استقبال فراوانی دارد که آجیل، شیرینی قرابیه، نوقا، ریس و شکلات تبریز از جمله آن است که در این میان آجیل تبریز به شماره ۱۲۶۳ به تاریخ ۱۳۹۵/۶/۱۰ به‌عنوان میراث ناملموس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

آجیل

آجیل تبریز مرغوبیت بسیاری داشته و از گذشته‌های دور به خارج از کشور صادر می‌شود، آجیل پای ثابت جشن‌ها و میهمانی‌های تبریزی‌هاست و انواع مختلفی از خشکبار در این شهر تولید می‌شود.

مردم آذربایجان به بهانه هر عید و جشن پای آجیل را به خانه‌های خود باز می‌کنند و با آجیل از میهمانان خود پذیرای می‌کنند. در چهارشنبه آخر سال نیز بنا بر سنت قدیمی‌ها آجیل مخصوص این شب را با هنرمندی تمام و به طرز زیبایی تزیین کرده و به همراه هدایایی به خانه تازه‌عروس خانواده می‌فرستند.

آجیل تبریز انواع مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به آجیل چهار مغز، آجیل شب یلدا و آجیل عید نوروز و … اشاره کرد. آجیل چهار مغز تبریز که معروف‌ترین آجیل‌های مخصوص تبریز است و شامل بادام‌هندی، بادام کاغذی، پسته و بادام بو داده است. این محصول از بهترین و با قدمت‌ترین آجیل‌فروش‌های تبریز تهیه می‌شود.

اکثر اجزای آجیل از جمله بادام، نخودچی، کشمش، گردو، فندق و انواع تخمه از قبیل تخم کدو، تخم آفتابگردان و تخم هندوانه در آذربایجان کشت‌شده و به عمل می‌آیند.

در تمام نقاط آذربایجان انگور و کشمش به صورت فراوان کشت و تولید می‌شود و تنها جز آجیل که بومی این استان نیست، پسته است که آن را نیز از بهترین و مرغوب‌ترین نوع پسته موجود در بازار تهیه می‌کنند، چرا که تبریزی‌ها تمام سعی خود را می‌کنند تا همچنان حسن شهرت و اعتبار آجیل تبریز را کاملاً حفظ کنند.

تولید و فرآوری انواع آجیل و خشکبار در تبریز به هر دو صورت صنعتی و سنتی صورت می‌گیرد که صادرات سالیانه به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار باعث رونق اقتصادی آذربایجان شرقی در این بخش شده است.

هم‌اکنون بیش از ۵۰۰ آجیل‌فروش در تبریز مشغول فعالیت هستند، که به‌واسطه آن برای بیش از ۲ هزار نفر اشتغال‌زایی ایجاد شده است.

آذربایجان از لحاظ تولید آجیل و خشکبار رتبه نخست را کسب کرده است، همین امر در ثبت ملی شدن آجیل و خشکبار تبریز بسیار مؤثر واقع‌شده و خشکبار و آجیل تبریز که دارای کیفیت مرغوبی است این شهر را به‌عنوان یک شاخص در زمینه خشکبار و آجیل مطرح کرده است.

با توجه به قرار گرفتن استان به خصوص تبریز در جاده ترانزیتی ابریشم از دیرباز این خطه مورد استقبال تجار کشورهای خارجی در این حوزه قرار گرفته است که این امر به نوبه خود امتیاز بسیار مناسبی در ثبت آجیل تبریز در فهرست آثار ملی محسوب می‌شود.

آجیل تبریز با بیش از یک قرن سابقه فرآوری از شهرت جهانی برخوردار است و شعبه‌های فروشگاه‌های بنام و معتبر آجیل این شهر در کشورهای حاشیه خلیج فارس، قفقاز و اروپا و آمریکا فعال هستند.

* گزارش از نویده رئوف فرد

منبع: میراث آریا

مرتبط:

تاریخچه و معماری آرامگاه صائب تبریزی

فرش دستباف تبریز ، شکوه هنر ایرانی