تلاقی آرامگاه عطار نيشابورى و کمال الملک
فريدالدين ابو حامد محمد بن ابوبكر ابراهيم بن اسحاق عطار نيشابورى يكي از شعرا و عارفان نام آور ايران در اواخر قرن ششم و اويل قرن هفتم هجري قمري است. بنا بر آنچه كه تاريخ نويسان گفته اند بعضي از آنها سال ولادت او را ۵۱۳ و بعضي سال ولادتش را ۵۳۷ هجري.ق، مي دانند. او در قريه كدكن يا شادياخ كه در آن زمان از توابع شهر نيشابور بوده به دنيا آمد. از دوران كودكي او اطلاعي در دست نيست جز اينكه پدرش در شهر شادياخ به شغل عطاري كه همان دارو فروشي بود مشغول بوده كه بسيار هم در اين كار ماهر بود و بعد از وفات پدر، فريدالدين كار پدر را ادامه مي دهد و به شغل عطاري مشغول مي شود. او در اين هنگام نيز طبابت مي كرده و اطلاعي در دست نمي باشد كه نزد چه كسي طبابت را فرا گرفته، او به شغل عطاري و طبابت مشغول بوده تا زماني كه آن انقلاب روحي در وي به وجود آمد.
دربارهٔ به پشت پا زدن عطّار به اموال دنیوی و راه زهد، گوشه گیری و تقوا پیشه گرفتن وی داستان های زیادی گفته شده است. مشهورترین این داستان ها، آن است که عطار در محل کسب خود مشغول به کار بود که درویشی از آنجا گذر کرد. درویش درخواست خود را با عطار در میان گذاشت، اما عطار همچنان به کار خود می پرداخت و درویش را نادیده گرفت. دل درویش از این رویداد چرکین شد و به عطار گفت: تو که تا این حد به زندگی دنیوی وابسته ای، چگونه می‌خواهی روزی جان بدهی؟ عطار به درویش گفت: مگر تو چگونه جان خواهی داد؟ درویش در همان حال کاسه چوبین خود را زیر سر نهاد و جان به جان آفرین تسلیم کرد. این رویداد اثری ژرف بر او نهاد که عطار دگرگون شد، کار خود را رها کرد و راه حق در پیش گرفت. عطار پس از این جریان مرید شیخ رکن الدین اکاف نیشابوری گردید و تا پایان عمر (حدود ۷۰ سال) با بسیاری از عارفان زمان خویش هم سخن گشته، به گردآوری داستان های صوفیه و اهل سلوک پرداخت؛ بنا بر داستانی وی بیش از ۱۸۰ اثر گوناگون به جای گذاشته که حدود ۴۰ عدد از آنان به شعر و بقیه نثر هستند. عطار در سال ۶۱۸ یا ۶۱۹ و یا ۶۲۶ در حملهٔ مغولان، کشته شد.
ماجرای مرگ عطار از غم انگیزترین رخدادهای روزگار است که در روان خواننده اثری دردناک به جای می گذارد. تذکره نویسان در این خصوص نگاشته اند که: پس از تسلط چنگیز خان مغول بر بلاد خراسان شیخ عطار نیز به دست لشکر مغول اسیر گشت. گویند مغولی می‌خواست او را بکشد، شخصی گفت: این پیر را مکش که به خون بهای او هزار درم بدهم. عطار گفت: مفروش که بهتر از این مرا خواهند خرید. پس از ساعتی شخص دیگری گفت: این پیر را مکش که به خون بهای او یک کیسه کاه ترا خواهم داد. شیخ فرمود: بفروش که بیش از این نمی ارزم. مغول از گفته او خشمناک شد و او را از پای در آورد.
مقبره شيخ عطار در نزديكي شهر نيشابور قرار دارد و چون در عهد تيموريان مقبره او خراب شده بود به فرمان امير عليشير نوايي وزير سلطان حسين بايقرا مرمت و تعمير شد.
آثار:
از آثار عطار میتوان به منطق الطیر، اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه، مختارنامه، تذکرةالاولیا و دیوان اشعار اشاره نمود.
اسرارنامه
اسرارنامه یکی از مثنوی های مسلم السند فریدالدین عطار نیشابوری و احتمالاً از جمله نخستین آثار او بوده است. این اثر مشتمل است بر ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله که سه مقاله نخستن آن به ترتیب دربارهٔ توحید و نعت رسول اکرم و فضائل خلفای راشدین است. از مقاله چهارم به بعد دربارهٔ موضوعات گوناگون تصوف است. مقاله پنجم دربارهٔ اهمیت عشق و برتری آن از خرد با ابیات معروف ذیل آغاز می شود:
دلا یک دم رها کن آب و گل را
صلای عشق در ده اهل دل را
ز نور عشق شمع جان برافروز
زبور عشق از جانان درآموز
الهی نامه
این کتاب سرشار از داستان های دلکش کوتاه و بلند است که همگی در بین یک داستان اصلی فوق العاده گنجانده شده‌اند.
این کتاب مانند کتب دیگر با ستایش خداوند و نعت رسول اکرم (ص) و خلفای چهارگانه آغاز شده و سپس در هشت بیت روح انسان را مورد خطاب قرار می‌دهد و برای او شش فرزند: نفس، شیطان، عقل، فقر، علم و توحید ذکر می‌کند.
مصیبت نامه
در بیان مصیبت ها و گرفتاری های روحانی سالک و مشتمل است بر حکایات جذاب و خواندنی.
مختارنامه
دارای پنجاه باب در موضوعات مختلف
تذکرةالاولیا
شرح حال و سرگذشت مربوط به نود وهفت تن از اولیاء و مشایخ تصوف.
دیوان اشعار
مجموعه قصاید و غزلیات عطار که بیشتر آنها عرفانی و دارای مضمون های بلند صوفیانه است.
نمونه ای از اشعار عطار نیشابوری
ره میخانه و مسجد کدام است
که هر دو بر من مسکین حرام است
نه در مسجد گذارندم که رند است
نه در میخانه کین خمار خام است
میان مسجد و میخانه راهی است
بجوئید ای عزیزان کین کدام است
به میخانه امامی مست خفته است
نمی‌دانم که آن بت را چه نام است
مرا کعبه خرابات است امروز
حریفم قاضی و ساقی امام است
برو عطار کو خود می‌شناسد
که سرور کیست سرگردان کدام است
آرامگاه
مقبرهٔ عطار نيشابورى در نيشابور، در نزديکى امام‌زاده محروق و آرامگاه خيام واقع گرديده است. ساختمان قديمى مقبره، از آثار اميرعلیشير نوايى و دورهٔ سلطان حسين بايقرا است که در کتاب تذکرهٔ دولتشاه بدان اشاره کرده است، جز سنگ ميلهٔ بالاسر قبر که تاريخ بنايش ظاهراً ۸۹۱ هـ.ق بوده، چيزى باقى نمانده است.
در اواخر دوران محمد على شاه قاجار، نيرالدوله (والى خراسان) که عازم مشهد بود، دستور داد بقعه اى بر مزار عطار احداث کنند؛ ولى به علت انقلاب و بازگشت نيرالدوله به تهران، آن بنا به صورت بقعهٔ گنبد دار ساده و آجرى باقى ماند. در دورهٔ معاصر انجمن آثار ملى در دو مرحله (۱۳۳۲ و ۱۳۳۷ هـ.ش) نسبت به تکميل بنا و کاشیکارى و تزئين آن اقدام کرد و بناى قبلى را به صورت مناسبى درآورد.
بناى فعلى با نقشهٔ هشت ضلعى با گنبد کاشیکارى شدهٔ پيازى شکل، داراى چهار درِ ورودى است. وروديِ اصلى بنا از ضلع شمالى آن است. در نماى خارجى بنا، چهار غرفه طراحى شده که با کاشى هاى سبز و زرد و آبى تزئين شده اند. نماى داخلى بنا از گچ پوشيده شده و داراى چهار شاه نشين است. قبر عطار نيشابورى در وسط اين بقعه قرار دارد و در سمت جنوب غربى سنگ قبر، ستون سنگى هشت ترکى به ارتفاع سه متر نصب شده است. مساحت زيربناى آرامگاه، ۱۱۹ مترمربع است و در طرف چپ درِ ورودى، پلکانى آجرى جهت دسترسى به پشت بام تعبيه شده است. بناى آرامگاه داراى حياط و باغچهٔ سرسبزى است که مقبرهٔ کمال الملک در آن قرار دارد.
اکنون آرامگاه شیخ فریدالدین محمد عطار نيشابورى در شهر نیشابور کعبه اهل دل و قبله عاشقان دل آگاه است که از سراسر ایران و جهان برای عرض ادب و ارادت به آنجا می آیند. مقبره و باغ عطار نیشابوری در فاصله دو کیلومتری به سمت غرب از باغ و آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری قرار گرفته است. مقبره شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری توسط شخصی به نام قاضی القضاه یحیی بن صاعد ساخته شد و بنای اصلی آن هشت ضلعی است و سنگ مقبره از نوع سنگ سیاه و عمودی می باشد که اشعاری بر روی آن نقش بسته است.
همه ساله نیز در ۲۵ فروردین ماه که در تقویم ملی کشور به نام روز ملي شیخ فرید الدین محمد عطار نيشابورى نامگذاری شده است همايش بزرگداشت در نیشابور و دیگر نقاط ایران و جهان برگزار می گردد.
آرامگاه کمال الملک
آرامگاه محمد غفاری مشهور به کمال الملک نقاش معروف ایران نیز در داخل باغ عطار نيشابورى قرار دارد. طراح و معمار آرامگاه کمال الملک استاد مهندس هوشنگ سیحون است. تزیینات استفاده شده برای آرامگاه کمال الملک کاشی معرق است که نقوش آنها بسیار هنرمندانه بر روی سطوح منحنی نما بکار گرفته شده و به سمت خط تقارن قوس‌ها، این نقوش کوچک و کوچک تر شده اند. به گفته طراح، کاشی معرق، یادآور معماری کاشان، محل زادگاه کمال الملک است. نمای بنا و تزیینات و همچنین رنگ کاشی ها، هماهنگی فراوانی با آرامگاه عطار نيشابورى که در کنار آن است، دارد؛ به گونه ای که شاید بازدید کننده در نگاه نخست گمان کند که این بناها بخشی از همدیگر هستند.
منابع:
fa.wikipedia.org
beytoote.com
marizad.ir
yjc.ir
vista.ir
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.