جاجیم؛ هنر دست زنان ایلامی
صنایع دستی اصیل‌ترین، مردمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر سرزمین ما به شمار می‌آید. همچنین صنایع دستی تولیدی فرهنگی است که توانسته به بهترین شکل ممکن فرهنگ اصیل ایرانی را به جهانیان معرفی کند.
ایلام صنایع دستی جذابی دارد که یکی از آنها جاجیم است. جاجیم‌بافی هنری اصیل است که قدمتش در این استان به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد. جاجیم بافته‌ای از پشم تابیده رنگی است که اغلب بافت خشنی دارد. در ایلام در گذشته عموما از جاجیم به عنوان رختخواب‌پیچ، رویه کرسی و روانداز استفاده می‌شد و یکی از اقلام اصلی جهیزیه عروس‌ها بود، ولی اکنون در بافت کیف و کفش و… کاربرد دارد. از مهم‌ترین مشخصه‌های جاجیم ایلام راه‌راه بودن آن است و با دستگاهی که به آن دار گفته می‌شود، به صورت افقی بافته می‌شود.
جاجیم در ایلام معمولا در مناطق روستایی و عشایری (محل سکونت صنعتگران) تولید می‌شود. آن‌طور که مسئولان میراث فرهنگی این استان می‌گویند، هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ نفر در این صنعت مشغول فعالیت هستند که هر سال به تعداد آنها افزوده می‌شود. احیای هنر جاجیم‌بافی ایلام معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری اظهار می‌کند: تعداد بافندگان جاجیم در ایلام حدود ۱۰۰ نفر است که در مناطق مختلف این استان مشغول کار هستند.
«نورالدین محسنی» می‌گوید: جاجیم‌بافی ایلام تا همین چند سال پیش در حال منسوخ شدن بود اما با همت معاونت صنایع دستی و با هدف تبدیل هنرهای سنتی به صنایع کاربردی، طی ۲ سال اخیر احیا و سرپا شد. وی می‌افزاید: جاجیم در گذشته فقط به عنوان رختخواب‌پیچ استفاده می‌شد، ولی الان در قالب صنایع تلفیقی به صورت کیف، کفش، رومیزی و رشته‌های تزئینی تولید و در خانه‌ها دیده می‌شود. محسنی می‌گوید: اکثر کیف‌های جاجیم تولید استان به تهران و حتی خارج از کشور صادر می‌شوند.
- تلاش برای ثبت ملی جاجیم‌بافی ایلام
محسنی اظهار می‌کند: میراث فرهنگی ایلام برای رونق تولید و اشتغال در بخش صنایع دستی درصدد فعال کردن کارگاه‌های تعطیل شده جاجیم در این استان است. وی ادامه می‌دهد: ۷۰ درصد بافندگان جاجیم را در استان ایلام زنان تشکیل می‌دهند و اکثر افراد مشغول در این حوزه بیسواد هستند و کار را به صورت استاد – شاگردی آموخته‌اند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایلام می‌گوید: جاجیم‌بافی یکی از ۴ رشته صنایع دستی در استان ایلام است که نشان ملی دارند و قطعا با آموزش مناسب می‌توان آن را به اسم ایلام ثبت ملی کرد. این مسئول با اشاره به مشکلات فروش محصولات جاجیم‌بافان در استان بیان می‌کند: برای فروش محصولات جاجیم در استان نمایشگاه دائمی صنایع دستی برپا شده است. همچنین، در بسیاری از نمایشگاه‌های صنایع دستی کشور از جاجیم‌بافان ایلامی هم برای حضور دعوت می‌شود.
- مشکلات بافندگان
اما جاجیم‌بافان ایلامی در کار و فعالیت خود مشکلات متعددی دارند که نیاز است مورد توجه مسئولان مربوط استان قرار گیرد. یکی از بافندگان جاجیم در این رابطه به خبرنگار همشهری می‌گوید: بیمه بافندگان و فروش محصولات بزرگ‌ترین مشکلات جاجیم‌باف‌های ایلام هستند. بیمه بافندگان مدتی است که قطع شده و انتظار داریم مسئولان این مشکل را حل کنند.
«نسرین عباسی» در ادامه با اشاره به این‌که دلالان اکثر محصولات جاجیمی را با قیمت ارزان از تولیدکنندگان استان خریداری می‌کنند و در مناطق دیگر کشور با قیمت خوبی می‌فروشند، اظهار می‌کند: حذف واسطه و فروش مستقیم از تولیدکننده به مصرف‌کننده، یکی دیگر از خواسته‌های ماست. وی می‌افزاید: گرچه در پاره‌ای موارد شاهد حمایت‌هایی از سوی مسئولان در این حوزه هستیم، اما می‌طلبد با اصلاح نگاه‌های فعلی و در سطح کلان برای حفظ این میراث اهتمام بیشتری صورت بگیرد.
- بیمه بافندگان؛ نیازمند تامین اعتبار
مدیرکل تامین اجتماعی استان ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری درباره بیمه بافندگان جاجیم می‌گوید: باید اعتبار مشخصی از سوی سازمان برنامه و بودجه برای بیمه شدن بافندگان جاجیم در استان ایلام مشخص شود. «سهیلا ملکشاهی» ادامه می‌دهد: متاسفانه بیمه شدن این افراد ردیف اعتباری ندارد و در صورت تامین اعتبار و تهیه لیست بافندگان از سوی میراث فرهنگی، می‌توان آنها را بیمه کرد.
صنایع دستی یکی از مهم‌ترین سوغات ایلام و هنر دست مردان و زنان این استان است؛ هنری که به توجه مسئولان نیاز دارد چراکه امروز باعث اشتغال و ایجاد درآمد برای ایلامی‌ها شده است. کارشناسان حوزه صنایع دستی معتقدند فرهنگ‌سازی، تنوع‌بخشی به تولیدات، بازاریابی قوی، حمایت از هنرمندان و استادکاران و برگزاری کلاس‌های آموزشی توسط سازمان میراث فرهنگی از جمله راهکارهای احیای هنرهای دستی از جمله جاجیم‌بافی است.
منبع خبر:همشهری
جاجیم بسیار هنر زیبایی است. من خودم واقعا افتخار میکنم که در کشوری بسیار زیبا و پر از هنرمند به دنیا اومدم. هر جای ایران که میروی هنری از آنجا برمیخیزد. خدایا تورا سپاس بی حد و اندازه که میبینم هنر دست ایرانیان را، هموطنانم را، خدایا ما را از لذت های بصری محروم نکن. خدایا به تمام کسانی که هنری داشتند و خواستند عرضه کنند و از کارشان پولی حلال به دست ارند برکت فراوان ده، دستشان را بگیر و تا عرش ببر. آنان که برای ما فرش بافتند را تا عرش ببر و عزت ده. خدارا سپاس.