حفره‌های سنگی ۴۰ میلیون ساله
روستای کوچک و سرسبز وردیج، از توابع کن در غرب تهران یکی از دیدنی‌ترین تابلوهای سنگتراشی طبیعت را در دل خود جای داده است.
در مسیر این روستا جاذبه‌های گردشگری فراوانی وجود دارد از جمله بزرگ‌ترین آبشار تهران و کوه‌هایی به شکل انسان که در بین اهالی روستا به «آدمک جیان» شهره‌اند و به همین دلیل این روستا به یکی از مقاصد دیدنی و سفر شهروندان و توریست‌ها تبدیل شده است. همچنین کوه‌ها و پرتگاه‌های مرتفع وردیج را هم می‌توان به‌عنوان دیگر نقاط گردشگرپذیر این روستا نام برد. در این گزارش همراه با «دکتر حمید نظری» معاون پژوهشی پژوهشکده علوم زمین به کوه‌های مجسمه‌ای یا عروسکی شکل وردیج سری زدیم تا علت پیدایش این اثر دیدنی را دریابیم. چراکه اهالی معتقدند این آثار بقایای قلعه‌ای قدیمی است، اما زمین‌شناسان و باستان‌شناسان دلایل دیگری را برای به وجود آمدن این آثار طبیعی مطرح می‌کنند.
یکی از زیبایی‌های کمتر شناخته شده تهران سنگ تراشه‌های پهنه غربی پایتخت است. این مجموعه سنگی در حد فاصل دو روستای وردیج و واریش قرار گرفته و گردشگران در طول جاده منتهی به این دو روستا سنگ‌هایی در اشکال مختلف را می‌بینند. با کمی قدرت تخیل می‌توان هرکدام از این سنگ‌ها را به چیزی تشبیه کرد. به همین دلیل به این مکان «کوه‌های عروسکی» هم می‌گویند. از شکل سنگ‌ها می‌توان دریافت که فرسایش خاک روی آنها نقش‌ونگاری ماندگار به یادگار گذاشته است. اهالی روستا اعتقاد دارند، در گذشته در این مکان، قلعه قدیمی وجود داشته و اجدادشان در این قلعه زندگی می‌کردند و مجسمه‌ها بخشی از این قلعه بوده است، اما «دکترحمید نظری» معاون پژوهشی پژوهشکده علوم زمین با دیدن سنگ تراشه‌ها به صراحت عنوان می‌کند که این حفره‌های سنگی«توف» است. او در این‌باره می‌گوید: «در برخی از مناطق کشورمان شاهد وجود کوه‌های آتشفشان هستیم. این کوه‌ها هنگامی که مواد درونشان فوران کند، موادی همچون گاز، مایع و جامد از آنها خارج می‌شود که بر روی زمین می‌نشینند و سنگ‌ها و توف آتشفشانی را پدید می‌آورند. سنگ‌های این منطقه، سنگ‌هایی قدیمی‌اند و قدمت آنهابه ۳۰ یا ۴۰ میلیون سال قبل بر می‌گردد. آتشفشان‌ها حدود ۳۵ میلیون سال پیش یا دوران سنوزوئیک اتفاق افتاده، به همین دلیل این سنگ‌ها، بقایای خاکستر آتشفشان هستند. حال ممکن است این خاکستر در آب یا خشکی ریخته شده باشد. از طرفی این خاکسترها در اثر وزش باد، فرسوده می‌شوند. نمونه دیگری از این توف در روستای کندوان شهر تبریز وجود دارد. فرسایش بسیار شدید دلیل اصلی پیدایش اشکال و حفره‌های متعدد در بین سنگ‌های این محدوده است.»
- از واقعیت تا خیال
گردشگرانی که برای بازدید از حفره‌های سنگی به وردیج آمده‌اند، سنگ‌ها را به اشکال یا جانوران مختلف تشبیه می‌کنند. برخی می‌گویند شکل جمجمه انسان است و برخی دیگر معتقدند شکل حیوانات را دارند. حمید نظری درباره این اشکال می‌گوید: «این حفره‌ها به دلیل فرسایش هرکدام شکلی به خود گرفته‌اند، اما اینکه آنها شبیه انسان یا موجود دیگری هستند، همه تصور و خیال است. ممکن است گردشگران با خیال‌پردازی در ذهنشان این حفره‌ها را به هرچیزی تشبیه کنند.» او در پاسخ به این سؤال که آیا برای پیدایش این سنگ‌تراشه‌ها می‌توان زمان دقیقی مشخص کرد، می‌گوید: «قاعدتاً روشی برای تعیین سن این سنگ‌ها وجود ندارد. چون این سنگ‌ها به دست انسان ساخته نشده، بلکه به مرور زمان به وسیله باد و آب درست شده‌اند. فرسایش این کوه‌ها حدود ۳۰ـ۴۰ میلیون سال قبل اتفاق افتاده است، اما طبیعتاً حدود ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار سال پیش یعنی در دوره یخچالی این فرسایش بیشتر بوده و باعث پدید آمدن این اشکال شده است. - دست انسان‌ها را کوتاه کنید
مسئولان و اهالی روستا برای حفظ مجسمه‌های سنگی به دنبال ثبت آن در سازمان میراث فرهنگی هستند، اما سازمان یونسکو و همچنین معاون پژوهشی پژوهشکده علوم زمین اعتقاد دارند اصلاً نباید حفره‌های سنگی را حفظ کرد و برای آن تعریف دیگری دارند. نظری در این‌باره می‌گوید: «یونسکو می‌گوید باید اجازه بدهیم طبیعت خودش این شکل‌ها را بسازد، به تکامل برساند، تغییر بدهد یا عوض کند. چون هر اقدام و عملی که طبیعت انجام بدهد، برای این حفره‌ها و سیر طبیعی این فرسایش مفید و مؤثر است. همچنین ممکن است انسان‌ها آنها را از بین ببرند که باید جلو آن را گرفت. بالا رفتن و عکس انداختن یا اینکه مردم محلی بخشی از آن را به آغل تبدیل کنند، باعث از بین رفتن این اثر نمی‌شود و بلکه ماهیت تکاملی این سنگ‌ها به عمل فرسایش وابسته است. اگر عمل فرسایش اتفاق بیفتد، شکل سنگ‌ها عوض می‌شود، فرض کنید شکلی که هزار سال پیش بوده، اکنون به شکل دیگری تغییر پیدا کرده است. این تغییر شکل به لحاظ فنی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما مشکل فنی آنجاست که بیل و کلنگ بیندازند و با لودر راه باز کنند، اما به‌عنوان شواهد ژئوتوریستی برای منطقه و جذب گردشگر، ثبت آن می‌تواند اقدام مطلوبی به شمار رود.»
- چطور برویم
این جاذبه سوژه بسیار خوبی برای عکاسی است، فقط کافیست کمی خلاقیت به خرج دهید تا عکس‌های جالبی از اینجا بیندازید. برای دیدن این مجسمه‌های سنگی باید بزرگراه شهید همت را تا انتها طی کنید. سپس از بلوار پژوهش وارد شهرک دانشگاه شریف و در نهایت خیابان شهید اردستانی شوید. در انتهای این خیابان روی تابلوی سفید کوچکی نوشته شده «به سمت روستای وردیج و واریش» که با دیدن آن باید از این خیابان خارج شده و در جهت تابلو مسیرتان را ادامه دهید. بعد از ۶ کیلومتر در سمت چپ جاده مجسمه‌های سنگی را خواهید دید. همچنین مسیر دیگری هم برای رسیدن به صخره‌های آدمکی وجود دارد. کافی است بعد از ورودی پمپ بنزین وردآورد در بزرگراه تهران‌ـ کرج به سمت خیابان شهید اردستانی ادامه مسیر داده و وارد جاده روستای وردیج و واریش شوید. راه برای دیدن این جاده گردشگری هموار و آسفالت شده است. - نمونه خارجی
نمونه‌های دیگری از این سنگ تراشه‌های طبیعی در کشور مانند شهر بابک و سایر کشورها مانند ترکیه و ارمنستان وجود دارد. هزاران سال پیش مجموعه‌ای از آتشفشان‌های باستانی و قدیمی ترکیه فوران‌های زیادی کردند و حاصل فوران‌های آنهالایه‌ای روی‌لایه دیگر تمام سطح منطقه را پوشاند. طی سال‌های بعد، باد و باران این سنگ‌های نرم را فرسایش دادند و در نهایت منظره بی‌نظیر کاپادوکیا را شکل دادند. انسان‌ها هم تأثیرات و نقوش خود را روی این منطقه گذاشتند. انسان‌ها نقوش مختلفی روی این سنگ‌ها کندند، و فضاهای زیادی مثل خانه و اصطبل را با کندن این سنگ‌ها درست کردند. انسان‌ها حتی با کندن سنگ‌های منطقه، شهری زیرزمینی ایجاد کردند! حتی امروزه هم خیلی از مردم در این منطقه ساکن هستند.
منبع:همشهری
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.