رختشویخانه زنجان بنای بی نظیر در ایران

بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان منطبق بر حصار قدیمی شهر، در یک منطقه‌ی پرتراکم مسکونی احداث شده‌ است.

وقتی وارد این مکان می شوی المان های که به عنوان نماد بانوان زنجانی هستند توجه هر بازدید کننده را به خود جلب می کند این المان ها توانسته؛ روزگار نه چندان دور از حال و هوای  این قطعه از کشور را در قالب مجموعه‌ای بی‌نظیر به نمایش درآورد.

رختشویخانه زنجان در گذشته محلی بوده است که بانوان شهر لباس و رخت خود را در آن محل می‌شسته‌اند، چنین کاربری برای یک بنای عمومی در جهان بی نظیر است.

آوای زندگی در رختشویخانه زنجان

پای صحبت کسانی می‌نشینم که خود با رختشویخانه زاده شده اند خانم اعلایی  در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان ؛از زمان کودکی خود نقل می‌کند :پنج شش سالی بیش نداشتم همراه خواهر ومادر روانه رختشو یخانه می شدیم صدای زمزمه مادران و هیاهوی کودکان در هنگام بازی در این محل از خاطره انگیزترین روزهای زندگی من به شمار می رود.

مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛گفت : این بنای تاریخی عام المنفعه و از نظر کاربری جزو بی نظیزترین بناها در سطح دنیا است

وی افزود: در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسی مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.

محمدی کارشناس میراث فرهنگی استان زنجان نیز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛ رختشویخانه را محصول دغدغه‌های مردی می داند که روزگاری شهردار زنجان بود علی اکبر توفیقی بانی بنا‌های عام المنفعه‌ای همچون رختشویخانه، میدان انقلاب، کشتارگاه زنجان و احداث نخستین مدرسه توفیق در محله سرچشمه زنجان و سایر بنا‌ها است.

وی می‌افزاید: اواخر دوران قاجاریه همزمان است با استقرار سیستمی به نام بلدیه به معنی امروز شهرداری؛ و زنجان جزو اولین شهر‌های است که این سیستم در آن شکل می‌گیرد.

وی ادامه می دهد : این بنا عام المنفعه به شمار می‌آید و در سال ۱۳۴۵ (ه. ق) توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) ساخته شده است.رجبی کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان نیز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛می گوید: آب این محدوده که دارای فضا‌های متعددی است که از قنات قلعچه حاجی میربها الدین تامین می‌شد.

وی می‌افزاید: فضا‌های این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رختشویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد.

این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری ادامه می‌دهد: حیاط محوطه‌ای است به شکل مربع و مستطیل شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی شامل دو اتاق و یک ورودی است که این ورودی فضا‌های محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌نماید.

خزینه این رختشویخانه ۱۷ متر طول ۵۵/۱۱متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد.

رجبی کارشناس میراث فرهنگی زنجان در باره مدیریت این بنا هم چنین می‌گوید:فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی می‌توان آن را شاه نشین و محل مدیریت نامید و خانمی که به بی بی معصومه شهرت داشت کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را بر عهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرد.

رختشویخانه بنایی بی نظیر با کاربری مخصوص برای رختشویی بانوان

رجبی با بیان اینکه این بنا درزمان خود به شکلی بسیار پیشرفته قسمتی از نیاز بهداشتی شهررا تامین می‌کرده است می‌افزاید: محل شست و شوی رخت به ۴ قسمت تقسیم می‌شده، ابتدای شستشو که از انتهای جریان آب است، حوضچه مخصوص لباس‌های بسیار آلوده بوده است.

به گفته رجبی مجرای آب واقع در حد فاصل حوضچه دوم و سوم مخصوص لباس‌های نسبتاً تمیز و محل آبکشی و حوضچه چهارم مخصوص شستشوی ظروف آشپزخانه و بالاخره حوضچه آخر (اولین حوض ازحرکت آب) محل آب تمیزوخوراکی بوده است.

گفتنی است:این بنایی بی نظیردر نوع خود منحصر به فرد بوده و از سال ۱۳۷۷ به عنوان موزه مردم شناسی استان زنجان مورد بازدید گردشگران و علاقمندان قرار می‌گیرد.

در مجموع با همه آنچه که گفته شد بنای رختشویخانه زنجان نشان از اهمییت و جایگاه بانوان در فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد و سندیست بر اهمیت دادن به آسایش و آرامش بانوان در رتق و فتق امور منزل است.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان