مینیاتور

نقاشی ایرانی، غالبا هنر و کلمه مینیاتور را به ذهن ها می آورد در لغت نامه دهخدا چنین آمده است ” مینیاتور “(فرانسوی) نوعی نقاشی با حداکثر ظرافت و خطوط ترسیم شده با حداقل نازکی. این نوع نقاشی که درآن ریزه کاری خاصی به کار میرفته در قرون وسطی متداول بوده است. نوعی نقاشی خاص مشرق زمین (مخصوصاً ایران)  و بیشتر متداول در قرن نهم اسلامی (قرن ۱۵ میلادی) که درآن قواعد علم مناظر و مرایا و تناسب اعضا رعایت نمی شود و رنگ جنبه تزئینی دارد و جزئیات با ریزه کاری های خاص و دقیق نشان داده می شود، مصطلح شدن این لغت در زبان فارسی را به دوره قاجار نسبت می دهند.

امروزه نیز به نقاشی های ایرانی که از شیوه طبیعت پردازی اروپایی پیروی نکنند و دارای سبک نقاشی های سنتی در اجرا و تکنیک باشند مینیاتور می گوییم. در این سبک نقاشی، هنرمند نگارگر ایرانی می کوشد که دنیای آمال و تصورات خویش را تصویر کند. بنابراین، جز در دوره های اثر پذیری از سنتهای غربی، نشانی از طبیعت گرایی در نقاشی ایران نمی توان یافت. قهرمانان و رویدادهای گوناگون در نقاشی ایران که نظیرشان را در ادبیات فارسی نیز به وفور می یابیم از ماورای تاریخ، از اعماق حافظه جمعی بر آمده اند. در واقع ادبیات و هنرهای ایران به هم پیوسته اند. شاعر و نقاش با زبانی همانند به توصیف جهانی می پردازند که صورت کلی آن را از نیاکانشان به میراث برده اند.

چنین است که مثلا نخجیرگاه همیشه باز نمودی از پردیس است؛ بزرگ پهلوان در هر زمانی هیئتی چون رستم تهمتن دارد؛ و چهره زیبا همیشه با قرص کامل ماه  همانند است. در واقع، مشهورترین و ارزنده ترین نمونه های هنر تصویری ایران را می توان بر صفحات نسخه های خطی و مرقعات ملاحظه کرد.تا مدت های مدید هنر نگارگری ایرانی در خدمت کتاب آرایی بوده است.

با ظهور و قدرت گرفتن حکومت های مختلف در ایران کارگاه های هنری بر اساس سفارش پادشاهان وقت ایجاد می شد که بعد ها توسط محققان غربی با توجه به پایتخت وقت یا نام حکومت تقسیم بندی و نام گذاری شدند که این شیوه نام گذاری از این قرار است: مکتب بین المللی عباسی(بغداد)، مکتب سلجوقی، مکتب تبریز اول(مغولی)، مکتب شیراز اول، مکتب جلایری، مکتب شیراز دوم، مکتب هرات، مکتب بخارا، مکتب تبریز دوم، مکتب مشهد، مکتب قزوین، مکتب اصفهان، مکتب نقاشی قاجار، نقاشی قهوه خانه. از میان کتاب های نگارگری شده در مکاتب نگارگری ایران کتاب شاهنامه فردوسی از پر تکرارترین و محبوب ترین آنها است. و امروزه هر کدام از این شاهنامه ها که به دلایل تاریخی به نام خاصی شهره هستند در موزه های مختلف دنیا نگهداری می شوند.

معروفترین شاهنامه ها عبارتند از: ۱ـ شاهنامه توپقاپوسرای، مکتب سلجوقی (اشاره به نام موزه ای در ترکیه)؛ ۲ـ شاهنامه کاما، مکتب سلجوقی(محفوظ در موسسه شرق شناسی کاما در روسیه)؛ ۳ـ شاهنامه دموت (ابوسعیدی)، مکتب تبریز اول؛ ۴ـ شاهنامه قوام الدین حسن وزیر، مکتب شیراز اول؛ ۵ـ شاهنامه ابراهیم سلطان، مکتب شیراز دوم، (محل نگهداری کتابخانه بادلیان آکسفورد)؛ ۶ـ شاهنامه فردوسی (شاهنامه بایسنقری)، مکتب هرات، (محل نگهداری کاخ موزه گلستان)؛۷-شاهنامه محمد جوکی،مکتب هرات.۸-شاهنامه تهماسبی،مکتب تبریز دوم(این نسخه به علت تکه تکه شدن در جاهای مختلف دنیا نگهداری می شود برخی از این برگ ها در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شود.)

منبع خبر:ایران ویزیت