ارگ کلاه فرنگی بیرجند
ارگ کلاه فرنگی یکی از آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری است که به نماد و نگین شهر بیرجند مشهور است. این ارگ که در مرکز شهر قرار دارد با شماره ۱۸۸۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شکل اولیه کلاه فرنگی بیرجند شامل دو بادگیر در دوسو بوده است که در بازسازی های بعدی حذف شده است. در حال حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع است.
ارگ کلاه فرنگی به عنوان دارالحکومه محل حکمرانی امیر معصوم خان بوده که در اواخر دوره زندیه احداث شده است. بنای مزبور به طور کلی از نظر فرم معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است.
این ساختمان در شش اشکوب بنا شده، دو اشکوب آن فضا دار و بقیه طبقات جهت تکمیل فرم نمای بیرونی بر روی گنبد حوضخانه ساخته شده است.
بخش همکف آن از یک پلان مربع شکل که اتاقهای متعددی آن را احاطه نموده تشکیل شده است. در همین طبقه چهار هشتی به شکل قرینه بچشم می خورد، که اصلی ترین بخش ساختمان یعنی حوضخانه نیز در آن واقع شده است. حوضخانه دارای پلان هشت ضلعی است که طاقنما و سکوهایی آن را احاطه کرده اند. یک حوض در وسط و گنبد با تزئینات مقرنس، رسمی بندی و کاربندیهای زیبا به شکوه آن افزوده است. طبقه دوم شامل یک هشت ضلعی می باشد که چند اتاق را در خود جای داده و بخش های فوقانی فقط جنبه سمبلیک و زیبایی داشته با پنجره هایی کوچک وکم عرض که جهت تأمین نور حوضخانه تعبیه شده وبه کلاه فرنگی موسوم است. بخش محوطه و باغ مجموعه بر اساس اسناد قدیمی آن به شکل چهارباغ بوده که به دلیل تغییراتی که در آن ایجاد شده شکل اصلی خود را از دست داده است.
بخش همكف بنا با داشتن كاملترین نقشه و فضاسازی، جایگاه ویژه‌ای در این بنا دارد.
فضای ورودی ارگ جلوتر از طبقه هم كف ساخته شده و با چند قوس زیبا و چشمگیر طاقهایی را در آن بوجود آورده است. مجموع فضاهای بوجود آمده در طبقه همكف، علاوه بر دارا بودن تزیینات و فنون تزیینی گوناگون به گونه ای طراحی شده كه فضاهای مختلف مانند هشتی، گنبدی ها و اتاق ها به وسیله دالان های ارتباطی با هم مرتبط می باشند.
حوضخانه بنا نیز مركزیتی را در طبقه همكف بوجود آورده بطوریكه ورودیهای مختلفی از فضای پیرامون حوضخانه به این محل گشوده میشوند.
محوطه حوضخانه یك متر از كف اصلی بنا پایین تر است و به صورت هشت ضلعی طراحی و ساخته شده است.
فضای پیرامون این مكان دارای طاق نماهای تزیینی با مقرنسهای زیبا میباشد به تعداد طاق نماها، سكوهای كوتاهی در بخش تحتانی آن تعبیه شده است.
روشنایی فضای حوضخانه از طریق گنبدی گلاه فرنگی و توسط پنجره های نورگیر تامین می شود. آب نمای زیبایی نیز با فرم مخصوص علاوه بر تهویه حوضخانه، هوای مطبوعی را در این مکان به وجود می آورد.
از جمله تزیینات به کار رفته در فضای حوضخانه، مقرنس، رسمی‌بندی، کاربندیهای لانه زنبوری و تزیینات گلدانی است.
طبقه اول بنا که به صورت هشت ضلعی بر روی طبقه هم کف ساخته شده، دارای فضای کمتری است و چند اطاقک در آن ساخته شده است.
همچنین سه طبقه دیگر بنا به صورت نمادی ساخته شده و صرفا به دلیل فرم پذیری بنا میباشد.
این بنا که امروزه با نام ارگ کلاه فرنگی شناخته می‌شود به نام‌های دیگری هم مشهور بوده است از جمله ارگ حسام الدوله، قصر بی بی عروس و ارگ سرکار.
مرتبط:
باغ و عمارت رحیم آباد در بیرجند
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.