انتقاد باستان شناسان به محتوای گنج یابی در برنامه های تلویزیونی

در نامه محمداسماعیل اسمعیلی جلودار رئیس انجمن علمی باستان شناسی ایران به علی عسگری رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آمده است: به تازگی شاهد پخش برخی آگهی‌های تبلیغاتی و برنامه‌های تلویزیونی هستیم که غیرمستقیم یا مستقیم به تبلیغ و عادی سازی استفاده از گنج یاب اقدام می‌کنند. آگهی تبلیغاتی یک شرکت اپراتور و برخی از برنامه‌های تلویزیونی شبکه‌های پویا و نهال از آن جمله است.

اگر چه هدف سازندگان این آگهی‌ها یا برنامه‌ها اشاعه گنج یابی نیست، اما محتوای آنها به گونه‌ای طراحی شده که نخست نشانگر عدم آگاهی سازندگان نسبت به اهداف دانش باستان شناسی است. دوم اینکه تصویری غیر واقعی را از باستان شناسی ارائه می‌کند. در این نگاه، تعریف باستان شناسی به مفهوم «گنج یابی و عتیقه یابی با دستگاه‌های گنج یاب و فلزیاب و خرید و فروش آثار عتیقه» تنزل یافته است.

سوم: مخاطب را به استفاده از روش‌های غیر قانونی برای کشف آثار تاریخی ترغیب می‌کنند.

چهارم: زمینه را برای تخریب ناآگاهانه محوطه‌ها و آثار باستانی کشور فراهم می‌کنند. این در حالی است که باستان شناسی به عنوان علم شناخت جوامع گذشته بر پایه بقایای عادی و ملموس، از دهه‌های گذشته جایگاه مهمی در دانشگاه‌های جهان و سایر مجامع آکادمیک داشته و دستگاه‌های به اصطلاح گنج یاب با اهداف گنج یابی هیچ جایگاهی در دانش باستان شناسی ندارند.

به بیان دیگر، فعالیت‌های باستان شناسی بر پایه اهداف و رویکردهایی کاملاً علمی و با نگاهی متشکل از دانش میان رشته‌ای صورت می‌گیرد. در این فعالیت‌ها تمام شواهد برجای مانده از زندگی پیشینیان (نظیر گرده‌های گیاهی و دورریزهای مواد غذایی، بقایای جانوری، استخوان و …) در هر نهشته و لایه تاریخی در دل زمین اهمیت داشته و مورد مطالعه علمی دانشمندانی با گرایش‌های گیاه باستان شناسی، جانوری باستان شناسی، استخوان باستان شناسی، زمین باستان شناسی و… قرار می‌گیرد تا دانش ما را نسبت به جوامع گذشته افزون‌تر کنند.

بدیهی است اولویت نخست یک باستان شناس در هر فعالیت باستان شناسی، حفظ آثار باستانی و تاریخی است. در حالی که متأسفانه افراد سودجو و عتیقه یابان و گنج یابان» هیچ دغدغه‌ای برای حفظ میراث کهن ایران نداشته و ندارند و از سر جهالت و ناآگاهی، به تخریب میراث ارزشمند جوامع بشری از جمله میراث فرهنگی ایران شامل لایه‌ها و نوشته‌های باستانی اقدام می‌کنند تا شاید گنج قارون (!) را کشف کنند و با کسب سود مالی، ره صد ساله را یک شبه بپیمایند.

بنابراین، با توجه به اهمیت حفظ میراث گذشتگان و جلوگیری از تعرض به محوطه‌ها و آثار باستانی، انجمن علمی باستان شناسی ایران به عنوان یکی از انجمن‌های علمی مصوب در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و برترین نهاد علمی و قانونی باستان شناسی کشور، به نمایندگی از همه باستان شناسان ایران که دغدغه حفظ آثار تاریخی و مطالعه علمی آنها را دارند، خواستار جلوگیری از تولید و پخش چنین برنامه‌های کارشناسی نشده‌ای است که از نظر محتوا، ماهیتی مخرب برای میراث فرهنگی داشته و به نوعی تبدیل به تبلیغی مسموم و غیر مستقیم برای هجوم افراد ناآگاه به محوطه‌های باستانی شده است و چهره نادرستی را از باستان شناسی ارائه می‌کنند.

بدیهی است این انجمن آمادگی خواهد داشت تا در این زمینه به عنوان مشاوری امین، رسالت آگاهی بخشی خود را به جای آورد.

منبع:مهر