بازار نخودچی بریزها در شهرضا

بازار شهرضا از گوشه شرقی میدان تاسوعا (فلکه مرکزی) شهر شروع و پس از تقریبا ۱۰۰ متر به طرف مشرق منحرف می‌شود و پس از حدود ۲۰۰ متر «چهار سوق» که یک شعبه به طرف جنوب و شعبه دیگر به طرف مشرق و جاده قدیم قدیم شیراز می‌رود، نمایان می‌شود.

چهار سوق

چهارسوق در واقع محل تجاری ممتازی است که از محل تقاطع دو راسته اصلی بازار شهرضا ایجاد شده است. معماری این قسمت از دیگر قسمت‌های راسته ممتاز و دارای ظرافت و تزییات داخلی بیشتری است. این فضا در بعضی از شهرها به صورت هسته مرکزی اقتصاد شهر در می‌آید.

چهار سوق‌ها معمولا هشت گوش هستند و کار کنج سازی در آن با دقت و ظرافت خاص صورت گرفته است و در هر کنج آن یک تا سه حجره و در بعضی موارد یک راه پله بنا شده است.

چهارسوق به سبب گشایش فضای خاص و ارتفاع زیاد محل هنرنمایی معمار است. در تزییات چهار سوق از کاربندی، یزدی بندی، مقرنس کاری و ظریف‌کاری‌هایی همچون گچ‌بری، انواع نقاشی و تذهیب‌کاری جهت هرچه زیباتر شدن فضا استفاده شده است.

داروغه‌خانه بازار

چهارسوق محل استقرار داروغه نیز بوده و در آنجا برای او تخت می‌زدند؛ داروغه از دوران پس از اسلام و بعد از پایان دوران فترت ناشی از حمله اعراب و با استقرار حکومت‌های مستقل ایرانی، به مرور در سازمان قضایی ایران ایجاد شد.

داروغه‌ها تقریبا همان وظایفی که امروزه دادستان برعهده دارد را انجام می‌دادند، در بازار، چهارسو دربار جناب داروغه بوده است که سریر او را در آن ایجاد و از ساعات ابتدایی شب در آن مستقر می‌شده و به نظارت امور و تأمین امنیت بازار می‌پرداخته است.

در بازار شهرضا ۸۰۰ دالان سرپوشیده وجود دارد که شبگردها با مشعل‌هایی در دست، در داخل این دالان‌ها و راهروها و حتی روی پشت بام گشت می‌زدند و گزارش امور را به نظر داروغه می‌رساندند. به گفته کسبه قدیمی بازار شهرضا، این محل دارای ۱۱ کشیک‌چی و سه داروغه بوده است.

چهار سوق به سبب موقعیت خاص جغرافیایی، محل برگزاری آیین‌های سنتی همچون تعزیه نیز بوده است؛ همچنین از این محل به عنوان جایگاهی برای خوش‌آمدگویی به میهمانان خارجی و آذین‌بندی برای جشن‌های ملی و مذهبی هم استفاده می‌شده است.

چهار سوق بازار شهرضا در زمینه هشت و با گنبدی با قوس بیز از انواع کند، پوشیده شده و با آجرکاری به شیوه رج‌چین افقی تزیین شده است. در هریک از اضلاع به صورت یک در میان حجره‌ها و ورودی‌های بازار قرار دارند؛ چهار نورگیر مشبک آجری در میانه گنبد، نور فضا را تأمین می‌کنند.

چهارسوق بازار شهرضا در ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۲۳۹ به عنوان یک اثر تاریخی، در سیاهه آثار ملی ایران ثبت شده است.

بازارچه نخودچی بریزها

راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار، مسیری نسبتا طولانی است که در دو طرف آن دکان‌ه و خردوه‌فروش‌های به هم بیوسته رو به گذر وجود دارد.

بخش‌های مرکزی و پر رفت و آمد راسته‌ها به دکان‌های خرده فروشی و بخش‌های کناری به کارگاه پیشه‌وران و صنعتگران اختصاص داشته است.

در میانه بازار شهرضا، «بازار بزرگ» در حکم راسته اصلی بازار است که از اطراف بازرچه‌هایی به آن افزوده شده است. یکی از این بازارچه‌ها «بازارچه نخودچی بریزها» است.

این بازارچه، مختص شهر شهرضا بوده و در هیچ یک از شهرهای ایران نمونه‌ای از چنین بازاری را نمی‌توان پیداکرد، در این بازارچه کسبه مشغول بو دادن نخودچی و هسته شور هستند و در حال حاضر نیز در آن انواع آجیل را بو می‌دهند.

بازارچه نخودچی بریزها در گذشته به ورودی بازار از کنار «حسینیه سادات» تا تقاطع بازار بزرگ اطلاق می‌شده و امروز ورودی مقابل مسجد «خواجه خضر» موسوم به نخودچی بریزها شده است.

منبع:ایمنا