بلقیس؛ تمدنی از ایران کهن
شهر تاریخی بلقیس در خراسان شمالی و نزدیک به اسفراین یکی از جالب توجه‌ترین جاذبه‌های گردشگری منطقه است، تمدنی چهار هزار ساله از خشت و گل که در زیر تاریخ دفن شده‌است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، اسفراین شهری در جنوب خراسان شمالی با قدمت چند هزارساله است که تمدن اصلی این شهر در چند کیلومتری آن قرار دارد. شهری خشت و گلی که به گفته مورخان قدمتی چهار هزار ساله دارد و اسفندیار پسر گشتاسب آن را پایگذاری کرده است. “شهر بلقیس” شاهکاری از معماری و یک گنجینه ارزشمند از تمدن را در اختیار محققان قرار داده است.
شهر تاریخی بلقیس به عنوان اسفراین کهن شناخته می‌شود، این بخش در طول قرن‌های متمادی مورد تجاوزهای گوناگون بیگانه‌ها قرار گرفته و باعث شده که تخریبات زیادی در آن صورت بگیرد. میزان این خرابی‌ها به اندازه‌ای بوده که شهری جدید در دوران صدر اسلام بر روی ویرانه‌های تمدن پیشین بنا شد.
سالم ترین و برجسته‌ترین بخش بلقیس برج آن با قدمتی هزار و ۲۰۰ است، این بنا بزرگ با ۳۰ برج و وسعتی بیش از پنج هزار متری در میانه‌های شهر تاریخی می‌درخشد. خندق بزرگی و عمیقی نیز دورتادور این قلعه وجود دارد که نشان از جنگ‌های متمادی در این منطقه دارد. بنای قطعه با مصالحی چون آجر و خشت و گل ساخته شده و پس از ارگ بم دومین بنای گلی ایران است.
درب قلعه روبه‌روی شارستان یا فضا عمومی شهر باز می‌شود، اما اکنون از شارستان تنها تلی خاک باقی مانده و از قلعه سه طبقه دیروز تنها دیوار و خرابه‌ای برجا است. بر اساس برخی اسناد اولین نشانه‌های زیست در قلعه به دوران سلجوقیان برمی‌گردد، این قلعه تا زمان حمله افغان‌ها به منطقه دارای رونق بوده، اما پس از تصرف منطقه توسط افغان‌ها این قلعه نیز دچار تخریباتی شده است. با این حال تا پایان دوران قاجار نیز قلعه بلقیس ساکنانی داشته است.
درجریانات کاوش سال ۱۳۸۶ سفال‌های گوناگونی از قلعه کشف شد که شباهت زیادی به سفال‌های مرو، سمرقند و نیشابور داشتند. وجود این سفال‌ها تا مدتی سوال‌های زیادی برانگیخت اما با آغاز فصل سوم کاوش‌ها و کشف کوره سفالگری بسیاری از این پرسش‌ها پاسخ داده شد. در این کوره سفال‌های لعاب دار و فیروزه‌ای مختلفی پخته می‌شد که نشان از وجود تمدنی در این قسمت از کشور بود.
بخش مهم دیگر شهر که در شارستان قرار دارد “تپه منار” یا مسجد جامع است که در سفرنامه‌های مختلف به آن اشاره شده. برای اولین بار در قرن سوم هجری به وجود مسجدی در اسفراین اشاره شده است. دردوره قاجار نیز “فریزر” سیاح انگلیسی در سال ۱۸۲۱ و۱۸۲۲ که از اسفراین عبور کرده است درسفرنامه خود اشاره به اسفراین می‌کند و از شهر قدیمی بلقیس نام می‌برد که در آن دومناره و خرابه‌های آن هنوز باقی است.
سازه‌ای که اکنون به عنوان تپه منار و مسجد بلقیس شناخته می‌شود باقی مانده آن چیزی است که در دوران سلجوقی یا ایلخانی بر روی مسجد قبلی ساخته شده است. بقایای ایوان ورودی مزین به آجرفرش، بخشی از صحن حیاط با حوضچه، بخشی از فضای معماری رواق‌های بخش شمال غربی که در اطراف صحن حیاط قرار داشته، آن‌چیزی است که اکنون باقی مانده است.
دیگر محل مهم و قابل توجه بلقیس مقبره شیخ آذری بوده که در این مجموعه مرمت شده و شکل و ظاهر خود را حفظ کرده است. شیخ فخرالدین حَمزه طوسی اسفراینی بیهقی متخلّص به «آذری» از مشایخ و شعرای مشهور قرن هشتم هجری است که بخشی از روزگار خود را در هند و بیشتر را در ایران سپری کرد. شیخ در اسفراین ولادت یافت و در همین محل نیز دفن شد و بقعه‌ای برای وی بنا کردند.
در. بلقیس هنرهای مختلفی وجود داشته است که از جمله آن ها می توان به سفالگری، نساجی فلزکاری، موزاییک کاری و کاشی کاری اشاره کرد. همچنین گچبری های زیبا و مختلفی در بخش هایی از شهر مانند مسجد جامع و شارستان وجود داشته است. بلقیس را می توان یک تمدن بزرگ نامید، تمدنی که.از نظر معماری و هنر از پیشگامان عصر خود بوده و در بستر شهری پررونق و پر نشاط به آرامش رسیده است.
هنر بزرگ دیگر در اسفراین کهن یا بلقیس ضرب سکه بوده است. ضرب سکه همواره ر اختیار محل های بسیار حساس در طول تاریخ بوده و این عمل نشان از اعتبار بالای منطقه داشته است. اسفراین از دوره ایلخانی یکی از مراکز مهم ضرب سکه در خطهٔ حراسان بزرگ مطرح بوده و ضرب نام «اسفراین» بر روی این سکه‌ها، نشان از اهمیت و اعتبار این منطقهٔ دردوره ایلخانی است.
بلقیس قطعه ای ارزشمند در قلب سرزمینی تاریخی است، این تمدن کهن اکنون در استان خراسان شمالی و شمال شرقی ایران زمین قرار گرفته. اگرچه این منطقه در گذشته شهرت بالایی داشته اما اکنون مورد بی توجهی قرار گرفته است. حتی با وجود برخی کاوش ها به نظر می آید که به امکانات بیشتری نیاز داشته باشد.
منبع خبر:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.