جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی
خراسان جنوبی که در قدیم قهستان نامیده می شده است. شهرهای مهم خراسان جنوبی را می توان فردوس و قائن نام برد. در دوران قاجار دو شهر فردوس و قائن به دلیل حوادث طبیعی مختلف به تدریج موقعیت جمعیتی خود را از دست داده و بیرجند مرکزیت و اهمیت بیشتری یافت. تشکیل استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند از سال ۱۳۴۲ مطرح بوده است و در سال ۱۳۸۳ این استان تأسیس و مرکز این استان جدید شهر بیرجند تعیین شد. آثار و شواهد زندگی بیشماری از دوران نوسنگی تا آغاز دوران تاریخی در تربت حیدریه، بیرجند وغیره شناسایی شده‌اند. این شواهد و آثار به اقوام و ساکنان اولیه و بومی خراسان مربوط می‌شود. مهم‌ترین مقطع تاریخ خراسان در سرآغاز دوران تاریخی ایران با ورود اقوام آریایی به فلات ایران پیوند می‌خورد. آریایی‌های تازه‌وارد از طریق خراسان به سمت مرکز ایران پیش رفتند و بخش اعظم آنها آنچنان که از توصیفات اوستا برمی‌آید، در خراسان و سیستان مستقر شدند و شاید به همین دلیل است که عمده حوادث آغاز تاریخ ایرانیان که در دو منبع اوستا و شاهنامه فردوسی ذکر شده است در مشرق ایران و در واقع در خراسان رخ می‌دهد.
ارگ کلاه فرنگی
ارگ کلاه فرنگی یکی از آثار تاریخی شهر بیرجند است. این اثر تاریخی که زمانی مقر حکومتی بوده از یادگارهای اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار می‌باشد. این بنا در دوره قاجار و بین سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شده و در حال‌حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع شده است. این ساختمان در گذشته به نام‌های دیگری همچون ارگ حسام‌الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار نیز خوانده می‌شده است. این ارگ منسوب به امیر حسن‌خان شیبانی است و متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا کرد و سازمان میراث فرهنگی نیز این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمی و ارزشمند به ثبت رسانده است. این ارگ به شکل شش ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید می‌باشد و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروچ است.
باغ اکبریه
عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت‌الملک در دو طبقه ساخته شده‌است. ساخت این مجموعه از اوایل دورة قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شده‌است. این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‌ترین آن مربوط به عمارت حشمت‌الملک در منتهی‌الیه شرقی که شامل دو طبقه است، می‌باشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‌کند. عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هسته مرکزی باغ به‌حساب می‌‌آید، از تزیینات و چشم‌انداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابان‌های منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده است.
قلعه بیرجند
این قلعه که از جمله نقاط گردشگری بیرجند و استان خراسان جنوبی است، بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد. این قلعه با وسعتی بالغ بر ۳۰۰۰ مترمربع در دوره صفویه ساخته شده و در واقع هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود. البته برخی نیز بنای این قلعه را به پیش از آن دوره نسبت می‌دهند. قلعه بیرجند از خشت و گل و چینه ساخته شده و از دوره صفویه تا قاجاریه مردم این شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها محافظت می‌کرده است.
این قلعه دارای ۷ برج بوده که شش برج از آن باقی مانده است. قلعه عظیم و قدیمی پایین شهر بیرجند یک قلعه کوهستانی از نوع نظامی می‌باشد. این قلعه نه جای سکونت بلکه مکانی برای انجام وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آنها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود.
باغ رحیم آباد
مجموعه باغ و عمارت رحیم آباد در شهر بیرجند و در روستایی با همین نام واقع شده است. مجموعه تاریخی رحیم آباد شامل حصار ف برج های نگهبانی، باغ، عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت کلاه‌فرنگی، اصطبل و فضاهای خدماتی می‌باشد. محور اصلی باغ در حدفاصل دو عمارت و در خط تقارن طولی آن می‌باشد. این محور با دو حوض، یک استخر و درختانی در دو سوی مسیر از سایر نقاط متمایز شده که خود جلوه‌ای است از الگوی باغ ایرانی. همچنین این عمارت دارای طاق‌نماهای تزئینی و تزئینات رسمی‌بندی می‌باشد. قدمت این بنا به دوره زندیه بر می‌گردد.
مدرسه شوکتیه
مدرسه شوکتیه یا مدرسه شوکتی یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی است که سومین مدرسه ایرانی به شیوه جدید و پس از مکتب‌خانه‌های سنتی است. ساختمان مدرسه شوکتیه از محل موقوفات امیر اسماعیل‌خان معروف به شوکت‌الملک اول توسط محمد ابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم)، پدر اسدالله علم، در سال ۱۳۰۸ه.ق به‌دست استادان و معماران یزدی شروع و در سال ۱۳۱۲ه.ق بنای آن به‌پایان رسید. پس از مدرسه عالی دارالفنون و کمی پس از مدرسه ابتدائی رشدیه تبریز، مدرسه شوکتیه بیرجند سومین مدرسه از نوع مدارس جدید در ایران محسوب می‌شود.
باغ گلشن طبس
باغ گلشن مربوط به دوره زند – قاجار است و در طبس واقع شده است. این باغ باشکوه یکی از مهم‌ترین باغهای ایرانی به شمار می‌رود. باغ گلشن به وسیله میرحسن‌خان سومین، از سلسله خان‌هایی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، ساخته شده است. باغ گلشن در منطقه‌ای واقع شده است که در میان دو کویر نمک زار ایران یعنی دشت لوت و دشت کویرقرار دارد، اما کیفیت معجزه آسای آب این منطقه، آبشارها و استخرهای طبیعی زیبایی را تشکیل داده‌اند که با چمنزارهای زیبا تزیین شده است. احساس واحه گونه این منطقه با وجود درختان قدیمی نخل، انار و مرکبات به همراه رایحه گل‌های رز و ختمی تکمیل می‌شود. باغ گلشن طبس یکی از باغهای نادر ایرانی است که آب جاری دایمی در آن جریان دارد. درختان میوه بسیاری در این بنای تاریخی هشت هکتاری، طبیعت بی‌نظیری آفریده است. جهانگردانی چون سون هدین سوئدی و آندره گدار فرانسوی که از طبس دیدن کرده‌اند، باغ گلشن را توصیف و از درختان خرما و مرکبات، سایه خنک نخل‌ها، نغمه زیبای آب روان جوی‌ها، چمن‌های میان دو جوی، زمزمه باد در میان درختان و فواره‌های متعدد که آب را مانند تحفه‌ای به آسمان می‌فرستند بسیار تعریف کرده‌اند. یک نکته منحصربه‌فرد در باغ گلشن که تنها در تاج محل هند مانند آن تکرار شده، این است که باغ به صورت مربع است، یعنی طول و عرض باغ با هم برابرند و خیابان‌های موازی، طول و عرض این باغ را به هم متصل می‌کنند.
تنگه مرتضی‌علی
چشمه آب گرم مرتضی‌علی و طاق شاه‌عباسی از جمله مناطق نمونه گردشگری و از جاذبه‌های کشورمان به حساب می‌آیند. وجود این چشمه جوشان با دو نوع آب سرد و گرم کنار هم در دل کویر ایران زمین انسان را به تفکری عمیق وا می‌دارد. پس از گذر از شهر طبس برای رسیدن به این چشمه حدود ۵ کیلومتر مسیر را باید به صورت پیاده طی کرد که عمدتا از آب عبور می‌کنند.این چشمه، مبدا آب و تامین آب باغات طبس می‌باشد که از طریق نهر آبی به این شهر منتقل می‌شود.
در طول مسیر چشمه آب‌گرم مرتضی‌علی، دیواره‌های بلند دره مانندی در دو طرف خود نمایی می‌کند و روی این دیواره‌ها حفره‌هایی است که به نظر می‌رسد با نظم خاصی بنا شده‌اند.
چشمه آب گرم مرتضی‌علی طبس از مناطق طبیعی است که با داشتن چشمه‌های آب درمانی به لحاظ توریست درمانی مورد توجه ویژه است. گردشگران داخلی و خارجی از این مناطق که طبیعت زیبایی نیز دارد استقبال می‌کنند. آب گرم چشمه از دیواره سمت راست به داخل رودخانه می‌ریزد و همین، اختلاف دمایی را در چشمه ایجاد می کند که گاهی به ۱۰درجه هم می‌رسد، به این ترتیب در یک طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد و می‌توان یک پا را در طرف گرم رودخانه فرو برد و پای دیگر را در طرف سرد رودخانه. پدیده نادری که شاید در هیچ نقطه دیگر کشور فرصت تجربه آن را نداشته باشید!
روستای پلکانی نایبند
روستای نایبند، در جنوب شهرستان طبس، در کنار جاده طبس- راور و تابع دهستان کویر در نزدیکی شهر دیهوک واقع شده است. تابستان‌های بسیار گرم و آفتابی و زمستان‌های معتدل، به همراه وجود قنات‌ها و چشمه‌هایی که آب موردنیاز روستا را تامین می‌کند، باعث می‌گردد اراضی این روستا همواره قابل کشت باشد. از درختان و گیاهانی که در این روستا به عمل می‌آیند انواع مرکبات، نخل، توت وانواع محصولاتی نظیرگندم، جو، سبزیجات و حبوباتی است که بیشتر برای تامین نیازهای عمومی خانوارها کشت می‌شوند. بافت و نحوه استقرار ابنیه روستا که ساخت کالبدی ماسوله و ابیانه را در ذهن تداعی می‌کند، بر روی صخره سنگ بزرگی در دامنه کوه‌های نایبند و به صورت کاملا ارگانیک شکل گرفته و غالبا ۲ طبقه هستند. بیشتر خانه‌ها دارای حد و مرز مشخصی نیستند و اغلب در استفاده از بسیاری فضاها نظیر: تنور خانه، توالت، آغل و فضاهای ورودی و حیاط مالکیت اشتراکی دارند. بسیاری از کوچه‌های روستا سرپوشیده و به شکل ساباط‌اند. سکویی برای نشستن نیز در آن به‌چشم می‌خورد که ظاهرا به عنوان فضای جمعی استفاده می‌گردد. هیچ انتظام خاصی در شکل‌گیری محلات یا کوچه‌های روستا وجود ندارد و بافت روستا از شیب طبیعی زمین پیروی می‌کند.
خوسف
این شهر یکی از کهن‌ترین شهرهای جنوب خراسان محسوب شده که در منابع تاریخی ازآن با نام‌های خسف، خسب، خوسف یاد شده است. در کتاب نزهه‌القلوب حمدالله مستوفی از خوسف به عنوان معظمات بلاد قهستان یاد شده‌است.
وجود بافت قدیمی با آثار تاریخی از ویژگی‌های شاخص این شهر محسوب می‌شود. در رابطه با آثار تاریخی این شهر می‌توان به مسجد جامع خوسف، آرامگاه ابن‌حسام خوسفی، قلعه خوسف، خانه‌های علوی و مالکی و مدرسه ابن حسام اشاره نمود.
این منطقه بیشتر استراحت‌گاه تجار مختلف بویژه منزلگاهی برای بازرگانان گرجی و روس در مسیر تجارت به هند بوده است. از آن جمله می‌توان به قبایل خودسیانی، خوسفیانی و خوسفی دراین منطقه اشاره کرد. قبایل یاد شده که تجارت پارچه، پیشه آنان بود از منطقه سوخومی در شمال غرب گرجستان که بخشی از ایران محسوب می‌شد، به قصد تجارت پارچه از مسیر ایران قصد سفر به
قلعه شاهدژ نهبندان
دامنه‌های شاهدژ تا ارتفاع ۲۵۰۰ متری پوشیده از جنگل است و در تاج قله، دیواره جنوبی سنگی سفید و براق، در آفتاب پرنور کوهستان چون نگینی درخشان بر مخملی زمردین، دیدگان را به خود معطوف می‌دارد. در بالای قله که زمینی صخره‌ای و سرسبز و نیمه‌هموار با پوشش علفی و در حدود یک هزار مترمربع است، نشانه‌هایی از دژ و اماکن مسکونی باستانی به چشم می‌خورد.
کارشناسان بر این باورند که بر بلندای شاهدژ، پادشاهانی زندگی می‌کردند و بر همین اساس نام قله به «شاهدژ» معروف شده‌است و باز باور بر این دارند که در روزگاران باستان، پادشاه اساطیری ایران کیکاووس در اینجا زندگی می‌کرد، همچنین قسمت داخلی کوه روزی پناهگاه و لشکرگاه اسپهبدان باوندی بوده است. داخل دژ در یک گوشه، آخور سنگی دیده می‌شود و در سوی دیگر تونلی است دراز که دژ را به محلی اتصال می‌دهد.
در محوطه داخلی دژ، آثار گودال‌ها و حوض‌های طبیعی و مصنوعی دیده می‌شود، افزون بر این از دیواره بیرونی این کوه تا دره و دیواره کوه مقابل، لوله‌های ساروجی (سمنتی) یا فلزی کشف شده است و می‌رساند که در آن سال‌ها، آب چشمه باریک ایلال و یا کوهی دیگر با این لوله‌های مصنوعی به شاهدژ می‌رفته است.
مسجد جامع قائن
این مسجد بنایی است بسیار قدیمی و درنهایت شکوه و جلال که علاوه بر روحانیت معنوی دارای ظاهری دلچسب و فرح انگیز است و امروز با گذشت ۱۱۰۰سال همچنان این بنا بلندترین عمارت قائن می‌باشد. مسجد جامع قائن به عنوان یک بنا و اثر باستانی و تاریخی در شهر قائن ثبت شده است. از کتیبه‌های متعدد مسجد جامع می‌توان نتیجه گرفت که این بنا بارها بر اثر زلزله صدمه کلی دیده و مرمت شده است. در کاوش‌های شبستان شمالی به سال ۱۳۵۴ستون‌های سنگی با درازا و پهنای یک متر در یک متر از سنگ و لاشه و ملات و ساروج کشف شده که پایه های کنونی بر روی آنها بنا گردیده، وجود یک ستون چهار قلو در شبستان مشابه ستون‌های مسجد جامع اصفهانی قدمتی از دوره سلجوقی را نشان می‌دهد که احتمالا دردوره تیموری تجدید بنا گردیده است.
مقبره بوذرجمهر قائنی
حکیم قسیم بن‌ابراهیم بن منصور معروف بزرگمهر قاینی (بوذرجمهر قاینی) سیاستمدار ادیب و عارف و شاعر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری است که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت می‌کرده است. وی به زبان فارسی و عربی سخن می‌گفته و از وی اشعار و قصیده‌هایی به جای‌مانده که قصیده بهاریه او از شهرت خاصی برخوردار است. بوذرجمهر بعد از مرگ سلطان محمود تا زمان فروپاشی حکومت غزنویان در دربار سلطان مسعود غزنوی به‌سر برد و در اواخر حکومت غزنویان از غزنه که پایتخت بود به قاین آمد و پس از مدتی در گذشت. مقبره حکیم بوذرجمهر در فاصله چهار کیلومتری جنوب‌غربی شهر قائنات و در دامنه کوهی موسوم به کوه ابوذر (بزرگمهر) قرار دارد. بنای مقبره از بناهای قرن ششم و هفتم هجری و به فرم چلیپایی و با معماریی بسیار زیبا ساخته شده است.
منبع خبر:توریسم پرس
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.