جوباره، سه راه ادیان اصفهان
جوباره اصفهان، بنا بر برخی منابع قدیمی‌ترین محله این شهر است که هسته مرکزی آن توسط یهودیان گذاشته شد، اما امروزه تبدیل به سه راه ادیان و محلی برای زیست مسلمانان، یهودیان و مسیحیان شده است.
جوباره یا جویباره محله‌ای قدیمی در اصفهان است که بنا بر برخی منابع این محله قدیمی‌ترین محله‌ای است که در اصفهان ساخته شده. تضادها و تفاوت‌های دلنشینی در این محله وجود دارد، در گوشه‌ای از آن کنیسه یهودیان، در گوشه دیگر آن کلیسای مسیحیان و مسجد مسلمانان در میانه این محله، مصداق بارز همزیستی مسالمت آمیز ادیان در کنار یک دیگر است.
مورخین ، پیدایش شهر اصفهان را به شوشن دخت، همسر یهودی یزدگرد اول نسبت می‌دهند. بر اساس یک نظریه در ۵۳۹ قبل از میلاد، پس از تسخیر بابل توسط کوروش به علت آنچه شباهت خاک اصفهان به اورشلیم و موقعیت مناسب خوانده شده، یهودیان به جویباره امروزی کوچ می‌کنند.
جوباره در دوران اسلامی موقعیت مهمی پیدا کرد و در زمان سلجوقیان در مرکزیت شهر قرار گرفت، که وجود آثار فراوان از آن دوره مانند مناره ساربان و مناره چهل دختران گواه همین موضوع است. اما در دوران صفویان و قاجاریه با بی اعتنایی های صورت گرفته، بسیاری از این محل تخریب شد. در زمان پهلوی نیز با کشیدن خیابانی در میان این محله گویی جوباره به دو تکه درآمد و بار دیگر مورد بی‌توجهی قرار گرفت. همین مسائل باعث شد تا بسیاری از ساکنان آن، خصوصاً یهودیان کوچ کرده و به محل دیگری بروند؛ بدین ترتیب جوباره دیگر محلی تماماً یهودی نشین نبود.
جوباره امروزی با مساحت ۳۶.۴۸ هکتاری در منطقه سه اصفهان واقع شده است، که در بین خیابان‌های سروش، ولیعصر و علامه مجلسی قرار دارد. محله جوباره از میدان کهنه آغاز شده و در میان آن از مجموعه کنیسه‌ها، مناره‌ها و مقبره کمال گذر می‌کند و در نهایت به پارک کمال الدین اسماعیل و مناره ساربان و نهایتاً مناره چهل دختران ختم می‌شود.
کنیسه‌های محله جوباره معماری جالب توجهی دارند، در این کنیسه‌ها چندین سرسرا به فاصله کم وجود دارد که علت این امر عبادت خانوادگی کلیمیان است؛ به نحوی که هر خانواده سرسرای مخصوص به خود را دارد. نکته جالب توجه دیگر در معماری خانه‌های محله جوباره متصل بودن تمامی خانه‌ها در گذشته بوده است، با این معماری در زمان جنگ یا وجود خطر می‌توانستند با حفظ اتحاد خطرات را خنثی کنند.
بنا بر اعلام برخی منابع در اصفهان ۲۰ کنیسه وجود داشته که ۱۶ تای آن در محل جوباره قرار داشته. قدیمی‌ترین کنیسه که در اصفهان وجود دارد کنیسه “عموشعیا” در محله جوباره است. این کنیسه‌ها از نظر هنری هیچگونه تزیین و یا جنبه معماری خاصی ندارد که علت آن نیز مفاهیم دین یهود است که بر اساس آنها تصاویر انسان را بر دیوار کنیسه رسم نمی‌کنند.
خانه‌های قدیمی موجود در جوباره که متعلق به یهودیان است، درهای کوتاه و اتاق‌های بسیار زیادی دارد همچنین از طریق دالان‌هایی با سقف کوتاه به حیاط راه پیدا می‌کند. معماری این خانه‌ها که عمر برخی از آنها به بیش از یک قرن پیش باز می‌گردد، کاملاً متفاوت نسبت به خانه‌های مسلمان نشین است. معماری خانه‌های یهودی به گونه‌ای بوده است که در صورت وقوع جنگ کم‌ترین آسیب به خانه وارد شود و آن محل، محل امنی برای خانوده باشد.
جوباره در زمان دولت‌های اسلامی به یکی از هسته‌های مهم شهر تبدیل شد و با گسترش روز افزون اسلام به ویژه در عصر صفوی محله بیشتر رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت. از مسجد جامع که وارد محله جوباره شوید و چند صد متری پیش بروید، به آرامگاه کمال اسماعیل می‌رسید. کمال اسماعیل فرزند عبدالرزاق و آخرین قصیده سرای بزرگ ایرانی در زمان مغول است که مقبره او در محله جوباره خودنمایی می‌کند.
در محله جوباره سه مناره شاخص قرار دارد که از تمام نقاط محله مشخص و پیدا هستند؛ مناره ساربان، مناره چهل دختران و جفت مناره دارالضیافه. مناره‌ها در قدیم برای راهنمایی کاروان‌ها و راهنمای مسیر بوده‌اند، در ایران پیش از حمله مغول ، مناره‌ها به صورت تک منار اما پس از حمله مغول به صورت دو منار جفت ساخته شدند. حلال ماه در بالای منارها نیز نشان از جهت قبله دارد.
جفت مناره دارالضیافه که به ارتفاع ۳۸ متر در خیابان کمال قرار دارد، با تزئینات مقرنس و کاشی کاری به صورت جفت ساخته شده است. سبک معماری آن مربوط به دوران مغول است و به نظر می‌آید که این دومنار تنها بازماندگان از یک مجموعه بزرگ باشند. این مناره‌ها احتمالاً ورودی مجموعه‌ای مانند مهمان‌سرا یا مسجد بوده‌اند.
مناره ساربان دیگرمناره معروف جوباره است که در خیابان تازه تاسیس صاحب الزمان در محله جوباره قد علم کرده. این مناره شباهت زیادی به مناره مسجد علی دارد، هر دو آنها در سه طبقه و بدون پایه ساخته شده‌اند. تاریخ ساخت این مناره به طور دقیق مشخص نیست اما احتمالاً قرن پنجم یا ششم قمری ساخته شده باشد. این مناره حدود ۴۴ متر ارتفاع و ۱۳۴ پله دارد که با آجرچینی برجسته و کاشی کاری معرق تزیین شده است.
مناره چهل دختران با ارتفاعی حدود ۲۹ متر در شمال شرقی جوباره خودنمایی می‌کند. مناره آجری که سال ساخت آن به قرن پنجم هجری بازمی‌گردد به دومین مناره تاریخ دار ایران شناخته می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این مناره خط نسخ است که در یکی از کتیبه‌های آن به‌کار رفته است و این مناره را منحصر به فرد کرده است. درباره این منار روایت‌های جالبی وجود دارد، در گذشته اهالی اصفهان بر این باور بودند که این منار بخت دختران را باز می‌کند.
محله جوباره در مرکز اصفهان و در نزدیکی مراکز تاریخی محل آن، یکی از مهم‌ترین محله‌های اصفهان است. موقعیت مکانی آن در کنار مسجد جامع و میدان امام علی فرصت بسیار خوبی برای گردشگران است تا پس از بازدید از میدان کهنه به بازدید از محله جوباره و محور تاریخی آن بپردازند.
منبع:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.