صفر تا صدِ گردشگری کشاورزی
اولین تصوری که با شنیدن ترکیب «گردشگری کشاورزی» به ذهن می‌رسد، این است که تعدادی از گردشگران، سرِ زمین‌های کشاورزی می‌روند و آنجا با مراحل مختلف کاشت محصولات گوناگون آشنا می‌شوند؛ «گردشگری کشاورزی» اما چیزی فراتر از این است.
وقتی سازمان جهانی گردشگری اعلام کرد که «گردشگری و توسعه روستایی» به‌عنوان شعار سال این حوزه انتخاب شده، معاون گردشگری کشور خبر داد که زین پس به دنبال توجه بیشتر به مقوله توسعه گردشگری در روستاها و نواحی کم برخوردار خواهیم بود و پیرو همین توجه بیشتر، طی هفته گردشگری در اصفهان کارگاه‌هایی برای شناخت روستاهای هدف گردشگری و ارتقای دانش دهیاران، برگزار شد.
در این بین، نادر گیویان پور که تجربۀ برگزاری تورهای سیب، انار و انگور چینی را داشته، توجه همه را به مقولۀ «گردشگری کشاورزی» جلب می‌کند و خواستار یک برنامه‌ریزی منسجم و مشارکتی برای شروع آن در کشور است. مشروح گفت وگوی ایسنا را با او که مدیرعامل جمعیت احیاگران روستاهای ایران نیز هست، دربارۀ پیش‌شرط‌ها، ضرورت‌ها و برکات رونق گردشگری کشاورزی در کشور، در ادامه از نظر می‌گذرانید:
تعریف شما از گردشگری کشاورزی چیست؟
یکی از بنیادی‌ترین ابعاد گردشگری، حوزۀ فرهنگی بومی محلی هر منطقه، کشور، شهر و روستاست. در گردشگری کشاورزی که زیرمجموعه گردشگری روستایی قرار دارد، هدف این است که به حرفۀ کشاورزی نزدیک‌تر شویم. این نه‌تنها به ما به‌عنوان یک گردشگر حسی خوشایند می‌دهد بلکه آشنا شدن با جغرافیای روستاهای ایران را نیز سبب می‌شود.
در بحث گردشگری کشاورزی، تمرکز بر حوزه‌های کمتر دیده‌شده کشاورزی است. چراکه خیلی از افراد با این حرفه به‌صورت عمومی آشنا هستند اما تاکنون مراحل چیدن میوه یا آبیاری کردن و… را تجربه نکرده‌اند. بنابراین گردشگری کشاورزی می‌کوشد تا ضمن رعایت سلامت و امنیت گردشگران و با نگاه شناخت فرهنگ‌های بومی و محلی، آن‌ها را با سبک‌های مختلف کشاورزی در روستاهای مختلف ایران آشنا کند و از این فرصت برای بهبود فضای هویتی روستاها بهره ببرد.
در گردشگری کشاورزی، گردشگر از زمانی که شهر را ترک می‌کند تا زمانی که به روستا برسد، همه‌چیز را با نگاهی جستجوگر دنبال می‌کند و همین مسئله باعث می‌شود تک‌تک پارامترهای مربوط به محیط‌زیست مثل تمیز بودن محیط برون‌شهری که متأسفانه در سال‌های اخیر شهرداری‌ها به آن توجه جدی نداشته‌اند به چشم آن‌ها مهم بیاید. با ورود گردشگر به روستا اولین برخورد او برخورد با آداب‌ورسوم و فرهنگ اهالی است که لازم است دراین‌باره آگاهی‌های لازم به گردشگر داده شود و سپس او در فضای منطقه‌ای قرار می‌گیرد که پیش‌تر سلامت و امنیت آن توسط برگزارکننده تور بررسی‌شده است.
از مزایای گردشگری کشاورزی بگویید.
ازآنجاکه روستاهای ما از نگاه جذب سرمایه و تخصص دورمانده‌اند پیشرفت چندانی نداشته‌اند و گردشگری کشاورزی با برقراری ارتباط بین‌شهری و روستایی، باعث می‌شود تجربه کنار علم آکادمیک بیاید و روستاهای ما آبادتر شود. در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد تولیدات کشاورزی پسماند می‌شود و این نه خدا را خوش می‌آید و نه خلق را. از دیگر محاسن گردشگری کشاورزی، این است که مخاطب با سختی تولید یک محصول آشنا می‌شود و بعدازاین از نابود شدن محصولات در خانه، حمل‌ونقل و بازار جلوگیری می‌کند که همین در مجموع سود کلان و ارزش‌افزوده بسیاری برای اقتصاد ایران خواهد داشت.
گردشگری کشاورزی، این فرصت را برای ما فراهم می‌کند که برای روستاهای صعب‌العبور زیرساخت‌های حمل‌ونقلی را فراهم کنیم و یک دستاورد عمرانی نیز داشته باشیم.
با تجربه‌ای که ما از برگزاری «تور سیب چینی» در سمیرم داشتیم به این نتیجه رسیدیم که تمام گروه‌های سنی می‌توانند یک گردشگر کشاورزی باشند و این امر خانواده‌ها را برای داشتن یک اردوی علمی تفریحی دسته‌جمعی ترغیب می‌کند.
حوزۀ کشاورزی از کاشت شروع می‌شود و تا رسیدن به یک محصول قابل‌استفاده ادامه پیدا می‌کند؛ بنابراین در بازه‌های زمانی مختلف می‌توان روستاهای هدفی را انتخاب کرد که قسمت ویژه‌ای از این فرایند را به مخاطب عرضه کند. کشور ما پر از امکانات و الگوهای مختلف کشاورزی در شرق و غرب و شمال و جنوب است که متأسفانه تاکنون نگاه فرهنگی و ترویجی به این داشته‌ها وجود نداشته و گردشگری کشاورزی می‌تواند این خلأ را پر کند.
با توجه به اینکه گردشگری کشاورزی در افزایش خلاقیت، توانمندی و کارآفرینی مؤثر است نقش آن در رونق اقتصاد ما هم مهم است.
هر کسی می‌تواند تور گردشگری کشاورزی برگزار کند؟
برگزارکننده رویداد گردشگری کشاورزی، علاوه بر آگاهی از جغرافیای روستا باید به فرهنگ و رسوم اهالی آن خطه نیز توجه داشته باشد و به دلیل گسترده بودن پیش‌شرط‌های این نوع گردشگری آغاز آن در کشور سرعت خوبی نداشته است.
بعد از انتخاب شعار «گردشگری و توسعه روستایی» برای امسال، وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این‌گونه را به رسمیت شناخت و به‌صورت نمادین در هفتۀ گردشگری حالت اجرایی به آن داد اما ورود به این حوزه نیازمند تدوین شیوه‌نامه‌های آموزشی دقیق در جای‌جای کشور است و بعدازاین می‌توان شرکای کلیدی مانند آژانس‌های مسافرتی، تور گردان‌ها و تور لیدرها را با ظرفیت‌های حوزه گردشگری کشاورزی آشنا کرد و تعریف صحیحی از تبادل کاری به آن‌ها یاد داد.
از کجا بفهمیم که کدام بخش ایران برای پیاده کردن طرح گردشگری کشاورزی مناسب است؟
اینکه کجای جغرافیای ایران پتانسیل چه نوع کشاورزی‌ای برای برنامه‌ریزی به‌منظور پیاده کردن گردشگری کشاورزی، در آن منطقه دارد، با علم آمایش سرزمین در ارتباط است. در این علم پتانسیل‌های طبیعی و انسانی هر منطقه مشخص‌شده که با آگاهی از آن می‌توان برنامه‌ریزی درستی داشت و برای حفظ و احیای بسیاری از فرصت‌هایی که در حال از بین رفتن است و نیز، تبدیل آن به یک جریان اشتغال‌زا تلاش کرد.
طی سال‌های گذشته مطالعاتی درباره انواع کشاورزی‌ها انجام‌شده که لازم است مجموعه‌های گردشگری به آن رجوع کنند.
عملیاتی شدن گردشگری کشاورزی نیازمند مشارکت کدام نهادهاست؟
متأسفانه در کشور ما به خاطر نبود ارتباط مشخص و منظم بین بخش‌های مختلف سازمانی کمتر کار گروهی مشترک اتفاق افتاده و گردشگری کشاورزی نیازمند این ارتباط بین سازمانی است. اولین نهاد مرتبط، وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است که باید در معرفی این سبک از گردشگری بیش‌ازپیش بکوشد و آموزش حرفه‌ای نیروهای لازم برای توسعه آن را بر عهده بگیرد چراکه اگر فرایند آموزش و تربیت نیروی متخصص به‌درستی انجام شود ما می‌توانیم جریان خوبی را در حوزۀ توریسم کشاورزی از این طریق در کشورمان کلید بزنیم.
وزارتخانه جهاد کشاورزی نیز از آنجا که با تولید و ترویج محصولات کشاورزی در ارتباط است می‌تواند تعاملی سازنده با وزارتخانه میراث فرهنگی در این حوزه داشته باشد تا از ظرفیت سازمان‌های تعاون روستایی برای آموزش و بسترسازی این امر در روستاها استفاده کند.
از دیگر نهادهایی که می‌توان از تعامل با آن‌ها به‌منظور رونق گردشگری کشاورزی بهره برد، شهرداری و دهیاری‌هاست چراکه به‌نوعی اداره یک روستا بر عهدۀ آن‌هاست و می‌توانند همکاری خوبی با دو نهاد ذکرشده داشته باشند.
ازآنجاکه یکی از رویکردهای اصلی بحث گردشگری و اشتغال پایدار دقت در حفظ محیط زیست است، سازمان محیط زیست نیز می‌تواند یکی از اضلاع رونق گردشگری کشاورزی باشد.
شناساندن کیفیت آب‌وخاک این بوم به گردشگران موجب می‌شود آن‌ها در حفظ محیط‌زیست خود کوشاتر باشند و سازمان محیط‌زیست با ارائه اطلاعات درست و حرفه‌ای در خصوص حریم و حدود محیط‌زیستی‌ای که باید برای گیاه و جانور رعایت شود می‌تواند در امر گردشگری کشاورزی نقش مؤثری را ایفا کند.
درنهایت این ظرفیت و آمادگی در انجمن احیاگران روستاهای ایران به‌عنوان تشکل تخصصی در حوزه توانمندسازی و اشتغال روستاییان هست که با همکاری سایر نهادها به‌ویژه وزارت ورزش و جوانان در حوزه تشکل‌ها و جوانان کشور، بحث آموزش گردشگری کشاورزی، را به‌صورت تخصصی و تجربی با شیوه‌نامه‌هایی که از رهگذر تعامل نهادهای اشاره‌شده به‌دست‌آمده، اجرایی کند.
در حال حاضر ما کجای منظومۀ گردشگری کشاورزی ایستاده‌ایم؟
سنگ بنای گردشگری کشاورزی وجود ظرفیت‌های کشاورزی است که ما از این موهبت بهره‌مندیم. انواع و اقسام کشاورزی‌های سنتی و صنعتی در کشور ما پراکنده‌شده و از این لحاظ غنی هستیم، بنابراین در گام دوم باید تعریف تخصصی در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی برای این نوع گردشگری پدید بیاید تا به اولویت سازمانی دولت تبدیل شود.
سپس ما می‌توانیم در کنار آموزش صحیح راهنمایان گردشگری ویژه حوزه کشاورزی از گردشگری کشاورزی بهره‌برداری کنیم. فرهنگ‌سازی در حوزه گردشگری کشاورزی نیز نیازمند حمایت رسانه ملی و رسانه‌های حقیقی و مجازی است تا بتوان با معرفی پتانسیل‌های موجود در کشور یک جریان اشتغال‌زا را رقم زد.
نقش گردشگری کشاورزی در رونق تولید چیست؟
عملی کردن شعار «رونق تولید» نیازمند شناخت فرصت‌های تولید و ارتباط با بازار است. یکی از برکات گردشگری کشاورزی این است که خرید مستقیم و بی‌واسطه تولیدکننده و مصرف‌کننده را رقم می‌زند و این بسیاری از مشکلات امروز ما در حوزه کشاورزی را رفع می‌کند. ضمن اینکه با اجرایی کردن تور گردشگری کشاورزی نه‌تنها کشاورزی یک روستا، بلکه فرصت‌های غنی فرهنگی تاریخی آن نیز به گردشگران معرفی می‌شود و از این رهگذر در حفظ آن‌ها تلاش بیشتری خواهد شد.
امسال برند گردشگری ایران با نشان «سیمرغ» رونمایی شد. روستاهای ما می‌توانند برندهای مرتبط با خود را زیرمجموعه این برند کلی تعریف کنند و هویت خود را به گردشگران بشناسانند. باید توجه داشت که گردشگری کشاورزی منحصر به آب‌وخاک و گیاه نیست بلکه به ابعاد مختلفی از تولید می‌پردازد که شامل فرایندهای دامداری، تولید ماهی، پرورش اسب، معرفی قنات‌ها، مراحل تبدیل گوجه به رب یا شیر به لبنیات و اتفاقاتی ازاین‌دست نیز می‌شود.
مشارکت در جامعه مدنی نیازمند افزایش تعامل، مناسب‌سازی زیرساخت‌ها، آموزش و فرهنگ‌سازی است که این مسئله باید در مدارس نیز مورد توجه قرار بگیرد تا بتوانیم اثر آن را در طولانی‌مدت ببینیم و گردشگری کشاورزی با برقرار ارتباط بین شهر و روستا،می‌تواند افزایش مشارکت اجتماعی را رقم بزند و اثر گسترده‌ای در اقتصاد کلان کشور داشته باشد.
منبع:ایسنا
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.