عمارت بادگیر در کاخ گلستان

عمارت بادگیر در کاخ گلستان میدان ارک تهران واقع شده‌است که به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. مظفرالدین‌شاه قاجار در «عمارت بادگیر» کاخ گلستان تاج‌گذاری کرد.

عمارت بادگیر کاخ گلستان، از نمونه‌های مهم و بسیار زیبا در معماری شهر تهران است.
کاخ گلستان با قدمتی بالغ بر ۴۴۰ سال یکی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران می‌باشد. اطلاق نام گلستان به این مجموعه ریشه در بنیان تالاری بنام «گلستان» که از بناهای عهد آقا محمد خان قاجار بوده و در سال ۱۲۱۶ ه‍.ق و در عهد فتحعلی شاه قاجار به پایان می‌رسد دارد.

 

آن‌طور که از سندهای تاریخی پیداست، عمارت بادگیر کاخ گلستان به دستور فتحعلی شاه قاجار به طور مجزا در تاریخی بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ هجری قمری به دست حاج میرزا جعفرخان تبریزی و عبدالله خان معمارباشی ساخته شد و مجموعه کاخ، یکی از بناهای شاهی در اختیار فتحعلی‌شاه قاجار بوده‌است، گویا عباس میرزا هم از آن استفاده می‌کرده است. فتحعلی‌شاه اما آن را به ظل‌السلطان علیشاه میرزا، فرزند خود، می‌بخشد و پس از آن بنا به سیف‌الدوله میرزا، پسر او، می‌رسد.. بعد از مدتی که بین دول انگلیس و ایران مشکلاتی بروز می‌کند، اختیار باغ و مجموعه را از دست سیف‌الدوله میرزا خارج کردند، چرا که او را نزدیک به دولت انگلستان می‌دانستند.

وجه تسمیه نام عمارت بادگیر، وجود چهار بادگیر است که در چهارگوشه عمارت قد علم کرده‌اند. این عمارت، در نمای جلویی عریض است. وارد عمارت که بشوید از پلکان مرمرین رفت‌وآمد خواهید کرد و وارد تالار آینه‌کاری بسیار زیبا خواهید شد. از پنجره شیشه‌کاری شده، باغچه‌های بزرگ مجموعه کاخ گلستان، دیده می‌شود.

قسمت عکاسخانه در طبقه پایین آن است. عکاسخانه هم در خود، مجموعه‌ای از عکس‌های شخصیت‌های قاجاری را در خود جای داده است.

پلان تالار اصلی عمارت بادگیر به صورت صلیبی بوده و این تالار با ارسی بسیار وسیع و زیبا به همراه تزئینات آیینه کاری و گچ بری آراسته شده‌است. برج‌های بادگیر تنها بادگیرهای تزئین شده با معرق در ایران می‌باشند.

در زیر عمارت بادگیر یک اتاق تابستانی بزرگ قرار داشته که با جریان باد چهار برج بادگیر و با کمک حوضخانهٔ میانی که آب قنات شاهی در آن جاری بود، خنک می‌شد. در حال حاضر جریان آب به علت احداث مترو قطع گردیده‌است و از بادگیرها به صورت قبلی استفاده نمی‌شود.

بخش‌های عمارت بادگیر

بخش اصلی عمارت؛ شاه‌نشین

همانطور که پیشتر ذکر شد، تالار آیینه‌کاری شده عمارت بادگیر کاخ گلستان، از جذاب‌ترین بخش‌های کل مجموعه کاخ گلستان است. ظرافت منحصربه‌فرد در این قسمت از عمارت که به شاه‌نشین معروف است، از ویژگی‌های خاص آن است. پلان تالارعمارت بادگیر کاخ گلستان به صورت کلی صلیبی است. بنابر این دو هشتی در دو بخش کناری وجود دارد. ارسی‌های زیبای این تالار، در نوع خود بی‌نظیر است. نه ارسی با شیشه‌های رنگی، جلوه زیبایی به این بخش داده‌اند. ارسی با ویترای‌های کلیسایی تفاوت عمده‌ای دارد. ارسی‌ها پنجره‌هایی هستند که رو به بالا باز می‌شوند و لزوماً رنگی نیستند.

اتاق‌های گوشواره ؛ زیبایی معماری ایرانی

گوشواره‌ها، اتاق‌های دو طرف شاه‌نشین هستند. این اتاق‌ها معمولاً از شاه‌نشین کوچکترند. دلیل وجود آن‌ها در این عمارت، حفظ ساختار کلی معماری عمارت است. کانال‌هایی هستند که از بادگیرها به حوضخانه می‌رسند. از طرفی کانال‌های برج شمالی هم به صورت مستقیم و کانال‌های برج جنوبی قوسی و منحنی هستند، اتاق‌های گوشواره در صورتی که به این شکل وجود نداشتند، کانال‌های شمالی تا زیر پله‌های ورودی می‌رسیدند. اما در حالت کلی گوشواره، سازه‌ای است جهت تبدیل مربع به هشت‌ضلعی برای اجرای گنبد.

حوضخانه ؛ خنکای ییلاق

کاربری زیرزمین عمارت بادگیر کاخ گلستان، در حال حاضر عکاسخانه است. عکاسخانه در محل حوضخانه واقع شده که در فصل گرم، خنکی برای ساکنین به ارمغان می‌آورد. حوض مرمرین درون حوضخانه، وجه تسمیه نام آن است و چند قدم هجرت از طبقه بالا به پایین، جای سفر به ییلاق را برای ساکنین و شاهان می‌گرفت. چرا که خنکای حوضخانه، جایی بود برای اندکی ساییدن. علاوه بر این صدای آب در جوی و فواره حوض، حال و هوا را بیشتر دلنشین می‌کرد.

مرتبط:

آشنایی با کاخ موزه گلستان

سفر به استان گلستان