قنات سعدی احیاء می شود/ میراث ۱۵۰۰ ساله در انتظار ثبت جهانی

پنج سالی از نخستین عملیات لایروبی و کف شکنی قنات سعدی می‌گذرد. عملیاتی که در این مدت به دلایلی متعدد از جمله تأمین نشدن اعتبارات لازم متوقف شد به طوری که در عملیات نخست مرمت و لایروبی تنها با گذشت ۸ ماه این قنات دوباره خشک شد و حوض سعدی بی آب و ماهی ماند.

البته در این سال‌های قبل از کرونا که گردشگران بسیاری از مجموعه فرهنگی سعدی و حوض ماهی آن دیدن می‌کردند گاهی برای بهتر شدن وضعیت موجود و خوشایند گردشگران این حوض با تانکر آب پر می‌شد و ماهی گلی‌های کوچک و بزرگی هم در آن نگهداری می‌شد اما هم اکنون این حوض نه آبی دارد و نه ماهی.

این حوض که بنا بر اسناد تاریخی با دستان شیخ اجل بر روی قنات ساخته شد، در دوره‌های مختلف تاریخی مورد بازسازی مجدد قرار گرفته و هم اکنون به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری شیراز تبدیل شده است. البته به اعتقاد کارشناسان قنات سعدی پرآب است و با لایروبی کامل، آب در مسیر حوض ماهی جاری می‌خواهد شد.

این قنات به علت گذر از حوض ماهی سعدی که در آرامگاه شیخ اجل قرار دارد به قنات سعدی معروف شده اما سرچشمه یا مادر چاه آن در کوه بمو است که آن به دوره ساسانی و حدود هزار و ۵۰۰ سال، قبل می‌رسد.

 

در چند سال گذشته، آب این قنات به خاطر خشکسالی‌های پی در پی از رمق افتاد و به علت فرو ریختن بخشی از آن، گرفتگی‌هایی در مسیر آبراه ایجاد شد که همین موضوع موجب خشک شدن حوض ماهی و رخت‌شوی‌خانه سعدی شد.

این قنات در گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین شبکه‌های آب زیرزمینی مطرح بوده و بخش عمده آب آشامیدنی و کشاورزی منطقه سعدی را تأمین می‌کرده است.

حوض ماهی آرامگاه سعدی مظهر قنات و چشمه است، ماهی‌های این حوض در نوع خود کمیاب هستند و کسی آنها را صید نمی‌کند چرا که قنات سعدی و حوض ماهی آن در بین مردم شیراز بسیار ارزشمند است و باورهای مردمی در این میان بسیار وجود دارد به طوری که مردم شیراز تا حدود ۶۵ سال قبل هم در چهلمین روز پس از عید نوروز در محوطه جلوی آرامگاه سعدی جمع می‌شدند و آش نذری که در فارس به‌اصطلاح «دیگ‌جوش» نامیده می‌شود، می‌پختند و از بامداد تا شب شادی می‌کردند و بر این باور بودند که یک ماهی قرمز که یک حلقه طلایی در بینی دارد، در آب بالا می‌پرد و می‌رود.

همچنین مردم شیراز، باورهای خاصی نسبت به حوض ماهی دارند و عده‌ای معتقدند اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید، بخت او باز می‌شود و به خانه بخت می‌رود.

 

از سویی دیگر هم اهمیت این قنات به سبب موقعیت جغرافیایی و باغات و مزارع زیر دست ان همچون باغ دلگشا است. مردم با وابستگی و دلبستگی به این آب همیشه علاقه خاصی داشته‌اند تا آنجا که شیخ اجل سعدی شیراز پس از عمری مسافرت و جهانگردی سکونت و عبادتگاه خود را در کنار این آب بنا کرد.

در این باره مجتبی زحمتکش کارشناس قنوات و مجری احیا و مرمت قنات سعدی گفت: این قنات طی زمان‌های گذشته چندین مرتبه دچار کم آبی و خشکی شده است که مهندسین و مقدرین چاره آن کرده‌اند. ما نیز پس از بررسی و مطالعه قنات از سال ۱۳۷۹ درمان کم آبی قنات را در کف شکنی دیدیم و سال ۱۳۹۴ حدود یک هزار و ۵۰۰ متر طول قنات به عمق یک متر کف شکنی و مرمت ۱۵۰۰ متر باقی ماند هم از دی ماه سال ۱۳۹۹ از سرگرفته شده است.

 

وی ادامه دارد: به رغم پنج سال خشکی امیدواریم ۱۵ اردیبهشت همزمان با روز شیراز آب در حوض ماهی سعدی جاری شود.

زحمتکش با تاکید بر اینکه قنات سعدی از پتانسیل آبی خوبی برخورد دار است، افزود: با کف شکنی قنات آب در مسیر گالری قنات جاری می‌شود و با تکمیل عملیات مرمت آن تداوم میابد.

وی گفت: فاز اول احیا و مرمت قنات سعدی توسط معاونت خدمات شهری شهرداری شیراز تأمین اعتبار شده است.

 

وی در بخش دیگری از گفت گو هم به آماده سازی پرونده ثبت ملی قنات سعدی اشاره کرد و گفت: با توجه به قدمت و شیوه ساخت و طبقات قنات و آسیاب‌ها و پایاب‌های قدیمی و وجود باغ تاریخی دلگشا و آئین‌های مردمی موجود، پرونده آن در دست تکمیل است که امیدواریم تا آخر امسال قنات سعدی ملی شود و سپس در فهرست جهانی قرار گیرد.

منبع: خبرگزاری مهر