موزه کمال‌الملک بوی رنگ و روغن و شاهکار می‌دهد
موزه کمال‌الملک در گوشه دنجی از باغ چشم نواز نگارستان جا خوش کرده است. همین ویژگی است که پای گردشگران زیادی را به این مرکز هنری باز می‌کند. این موزه عمر زیادی ندارد اما به دلیل نمایش تابلوهای اصل از این هنرمند بزرگ دوره قاجار جزو پرطرفدارترین گالری موزه‌های تهران به حساب می‌آید.
محمد غفاری خوش نداشت به عنوان نقاش درباری شناخته شود. شاید برای همین بود که خلق خوبی در دربار نداشت. همین جدیت را در مدرسه‌اش که نام صنایع مستظرفه را روی آن گذاشته بود به کار می‌برد اما فقط برای شاگردانی که میل داشت پا جای پای خودش بگذارند. صنایع مستظرفه مدرسه‌ای بود که در سال ۱۳۲۹هجری قمری با سرپرستی کمال الملک تاسیس شد. هدف از راه‌اندازی این مدرسه تدریس و توسعه هنر نقاشی در آن زمان بود ولی بعد ها تدریس هنرهایی مانند منبت کاری، موزاییک کاری، قالی بافی و مجسمه سازی انجام شد. پس از مرگ کمال‌الملک مدرسه به دو مدرسه دیگر تقسیم شد واین دوبخش سال ها با عنوان های مدرسه هنرهای سنتی و هنرستان کمال‌الملک به کار خود ادامه دادند. مدرسه صنایع مستظرفه به عنوان نخستین دانشگاه هنری زمان قاجار تاثیر شگرفی بر هنر ایران و عبور هنرمندان از هنر سنتی به دنیای هنر مدرن داشته است. در واقع با بازدید از موزه کمال‌الملک به تماشای آثار همین مدرسه و شاگردانش دعوت می‌شوید.
*** شاگردان استاد اینجا جمع هستند
کمال‌الملک هنر واقع گرا در نقاشی را به سبک های دیگر ترجیح می‌داد. همین باعث شد که مردم عادی به نقاشی علاقه‌مند شوند و برای ثبت نام در کلاس های این مدرسه سر و دست بشکنند. اما سختگیری استاد باعث می‌شد که فقط آن‌هایی که به معنای کامل کلمه شیفته این هنر هستند در آن موفق شوند و به اسم و رسمی برسند. حالا در تالارهای این موزه آثار دو نسل از شاگردان مشهور کمال‌الملک در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. مجموع این تابلوها شامل ۱۲۰ اثر می‌شوند و پای این آثار امضای برخی شاگردان استاد مانند ابوالحسن صدیقی، جعفر پتگر، علی اکبر صنعتی، عباس کاتوزیان، هادی تجویدی، اسماعیل آشتیانی، جمشید امینی، علی محمد خان حیدریان و چند تن از خانم‌هایی که شاگرد کمال‌الملک بودند نقش بسته است. هنر محمد غفاری در دوره قاجار نماند و این شاگردان نقاشی و سبک او را اعتلا دادند و به نسل‌های بعدی منتقل کردند.
*** از اعطای لقب درباری تا مرگ در تبعید
کمال‌الملک زندگی پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. استاد محمد غفاری در سال ۱۲۲۴هجری شمسی در خانواده‌ای صاحب هنر و فرهنگ و در کاشان به دنیا آمد. او برادر زاده صنع‌الملک از هنرمندان با نفوذ دوره قاجار در دربار بود. محمد پس از پایان دوره ابتدایی همراه برادرش به تهران آمد و در دبیرستان دارالفنون به تحصیل رشته نقاشی پرداخت. زمانی که ناصرالدین شاه به همراه مدیر مدرسه از کارهای هنرجویان دیدن می‌کرد، محو هنر واقع گرایانه‌اش شد و او را به دربار فراخواند. او تابلوهای زیادی در دربار کشید. پس از کشته شدن شاه به سفر اروپا رفت و بعد از بازگشت در دربار مظفرالدین شاه دوامی نیاورد و اقدام به تاسیس مدرسه مستظرفه وآموزش شاگردانش کرد. کمال‌الملک در تبعید دنیا را ترک کرد و در نیشابور و کنار مدفن عطار شاعر نامی ایران به خاک سپرده شد. مردمی بودن هنر او باعث شد تا او را به عنوان استادی آزاده بشناسند و قدر هنر او بیش از پیش بر قشرهای مختلف آشکار شد.
*** ناسازگار با دربار
چاپلوسی از فرهنگ‌های جدانشدنی همه کاخ‌ها و دربارهاست. این رفتار در کاخ‌ها و کوشک‌های قاجاری بیشتر به چشم می‌آمد. کاری که کمال‌الملک هنرمند آزاده از آن بیزار بود. یکی از ویژگی‌های کمال‌الملک متانت او در رفتار بود. اصلا می‌گویند به دلیل همان رفتار سردش در دربار و نادیده گرفتن فرصت‌ها برای چاپلوسی و پیشرفت، ناصرالدین شاه لقب کمال الملک را برازنده او دانسته است. همه می‌دانند که این هنرمند در کنار کشیدن تابلو هایی مانند کاخ گلستان، گدایی دو دختر بچه در بازار تهران را هم به تصویر کشیده است. مردم عادی و تهران قدیم و سبک و سیاق زندگی در آن نقش زیادی در موضوع تابلوهای این هنرمند بزرگ دارد. پس از کشته شدن ناصرالدین شاه و در بحبوحه انقلاب مشروطه کمال‌الملک سر ناسازگاری با مظفرالدین شاه گذاشت و به بهانه مطالعه به فرنگ رفت. حتی پس از بازگشت به دستور شاه به دربار نرفت و به جایش به تدریس هنرش پرداخت و این روحیه آزاد منشی تا مرگ در تبعید ادامه یافت. کمال‌الملک سال ها در دربار به نقاشی از مناظر مختلف و کشیدن پرتره شاه مشغول بود. او بیش از ۱۷۰ تابلو در دربار نقاشی کرد که معروف‌ترین آنها اثری از تالار آیینه کاخ گلستان است. طبیعت‌سازی و واقع گرایی از ویژگی‌های منحصر به فرد کمال‌الملک بود که مکتب تازه‌ای را در هنر نقاشی بوجود آورد.
*** مردم فرودست سوژه پرتره‌های استاد بودند
کمال‌الملک همواره به یاد افراد فرودست بود. بارها و بارها مردم کوچه بازار و گدایان شهر سوژه اصلی او شدند تا همراهی او با مردم زمانه اش نمایان شود. در جریان انقلاب مشروطه او درباررا ترک کرد و برای مطالعه به فرنگ رفت. عموصادق شیرازی، فالگیر بغدادی، دو دختر گدا از تابلوهایی است که سوژه آنها فرودستان آن روزگار بودند. واقع‌گرایی در اثر نام مکتبی است که کمال‌الملک برای نخستین باربه شاگردانش آموخت و این مکتب هنوز خواهان زیادی دارد. هنر رئالیستی او نقش زیادی در تغییر الگوها در نقاشی آن روزگار داشت و باعث شد هنرمندان از این معبر به هنر مدرن راه پیدا کنند. اکنون مجموعه‌ای از گنجینه آثار به جا مانده از این استاد چیره‌دست در این موزه نگهداری می‌شود. شما با پرداخت مبلغ ۶ هزار تومان می‌توانید از ساعت ۹ تا ۱۷ به تماشای تالار نقاشی‌های این کوشک قاجاری بروید.
***مسیرهای دسترسی
برای رفتن به باغ نگارستان و موزه کمال‌الملک باید به میدان بهارستان، خیابان دانشسرا و خیابان شریعتمداری بروید. ایستگاه مترو بهارستان در نزدیکی این باغ قرار گرفته است. با استفاده از تاکسی و اتوبوس‌های خیابان جمهوری به بهارستان نیز می‌توانید خودتان را به نزدیکی خیابان دانشسرا برسانید و با کمی پیاده‌روی به این باغ دلگشا برسید.
منبع: ایرنا
مرتبط:
تجربه‌ای به‌یادماندنی در بازدید از موزه مردم‌شناسی تربت جام
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.