میمند، روستایی جهانی به وسعت کویر
روستای جهانی میمند در فاصله حدود ۳۶ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان شهربابک واقع شده است. این روستا که هسته اصلی منظر فرهنگی میمند را با وسعتی حدود دوازده هزار کیلومترمربع تشکیل می‌دهد در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۳۵ در فهرست آثار ملی و در تیرماه ۱۳۹۴ در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت.
معماری روستای میمند
توپوگرافی این روستا شامل دو تپه اصلی با شیب نسبتا تند (ارتفاع خط القعر تا خط الراس در حدود ۶۰ متر) می‌شود. شکل ظاهری این روستا شبیه حرف وی انگلیسی با دهانه نسبتا باز است. معماری شکل‌گرفته در این روستا از نوع دستکند و یا به عبارتی صخره‌ای در دو و سه طبقه با یک فرم معماری منظم ایجاد شده که معروف به کیچه (برگرفته از کوچه) است. در این روستا حدود ۴۰۰ کیچه که هرکدام از آن‌ها به طور میانگین سه الی پنج اتاق با کاربرد مسکونی، انباری و نگهداری دام و در مجموع حدود ۲۵۰۰ اتاق دستکند ایجاد شده و دارای محله‌های متعدد و عناصری از قبیل مسجد، حسینیه، حمام، مدرسه و بنای معروف به آتشکده است. زندگی در این روستا هنوز جریان دارد و دارای بافتی زنده و پویا است.
آنچه از میمند باید بدانیم
در خصوص قدمت و پیشینه این روستا اظهار نظرهای متفاوتی در محافل علمی و غیر علمی شده بهطوریکه بعضی منابع قدمت این روستا را ۱۲هزار سال و در جای دیگر آن را معماری صخره‌ای ساسانی معرفی کرده‌اند. ولی بر پایه شواهد باستان‌شناسی موجود و منابع مکتوب سکونت درمنطقه میمند (قلعه دژ) به دوران هخامنشی و اوج رونق این روستا که باعت شکل‌گیری بیشتر بافت امروزی آن شده به اواخر ساسانی و اوایل اسلام برمی‌گردد ولی با توجه به شرایط اقلیمی منظر فرهنگی میمند وجود استقرارهای پیش از تاریخ نیز در این منطقه دور از انتظار نیست.
در سال ۱۳۸۲ پایگاه ملی روستای دستکند میمند ایجاد و راه اندازی شد که مجموعه فعالیت‌های انجام شده به همراه پژوهش‌های مختلف و ارائه آن‌ها در مجامع بین‌المللی باعث کسب جایزه جهانی ملینامرکوری یونان در سال ۲۰۰۵ و قرار گرفتن این روستا در لیست روستاهای واجد شرایط برای ثبت‌جهانی شد. در نهایت بر پایه ارزش‌های برجسته جهانی از جمله تعامل انسان و طبیعت (معیار ۵) در تیرماه ۱۳۹۴ در اجلاس بن آلمان از سوی یونسکو این منظر فرهنگی در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت.
کوچ مردم میمند
یکی از نمودهای برجسته جهانی این منظرفرهنگی شیوه سه مرحله کوچ مردمان این منطقه است که در تعداد مراحل و نحوه اجرا با شیوه مرسوم دو مرحله‌ای (ییلاق و قشلاق) کوچ ایران و جهان متفاوت است. بهطوریکه در این ناحیه مردم براساس تعامل سازنده با طبیعت و استفاده مناسب و بهینه از منابع برای زندگی، کوچ سه مرحله‌ای را به این روش که چهار ماه اول سال در دشت میمند که شرایط مناسبی برای چرای دام است زندگی می‌کنند و در چهار ماه دوم که هوا گرمتر می‌شود به آبادیهای سردسیری کوچ می‌کنند و در چهار ماه سوم در روستای دستکند میمند زندگی ادامه پیدا می‌کند. به عبارتی روستای دستکند میمند یک منزلگاه موقت زمستانی برای مردمان محسوب می‌شود. نکته دیگر اینکه در شیوه معمول و متداول کوچ در ایران انسان به همراه اسباب و وسایل زندگی و همچنین خانه از جایی به جای دیگر منتقل می‌شود در صورتی‌که در این منطقه محل سکونت ثابت بلکه انسان با اسباب و وسایل جابجا می‌شود. در روند و حرکت زندگی مردمان این منظر فرهنگی محصولات کشاورزی، دامی و صنایع‌دستی نیز تولید می‌شود.
روستای جهانی میمند و اقدامات انجام شده
در حال حاضر پایگاه میراث‌جهانی میمند اقداماتی در زمینه‌های مختلف عمرانی، مرمت و حفاظت از بافت تاریخی روستا و منظرفرهنگی میمند انجام می‌دهد. علاوه بر این مطالعات پژوهشی در خصوص معماری، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، صنایع‌دستی، زبان و گویش، جمعیت، جامعه‌شناسی، شناسایی منطقه، پزشکی سنتی، فرهنگ جامع، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، ساخت فیلم مستند و نماهنگ، ترجمه پژوهش‌های مختلف به زبان‌های متفاوت دنیا انجام گرفته و همچنان ادامه دارد. همچنین به منظور فراهم‌کردن زیرساخت‌های گردشگری و همچنین تامین نیازهای گردشگران فعالیت‌های مهمی با توجه به استانداردهای سازمان یونسکو انجام گرفته است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
- راه‌اندازی موزه مردم‌شناسی (تغییر کاربری آتشکده)
- راه‌اندازی مهمان‌سرای سنتی (تغییر کاربری کیچه‌های دستکند)
- نگهبانی ابتدای روستا (الهام از معماری گمبه)
- پارکینگ (مجهز به سرویس بهداشتی در ورودی روستا)
- سکوهای نشیمن (ساخت با مصالح بومی و طبیعی)
- پارک کودک
- سرویس‌های بهداشتی و حمام عمومی (نمای همخوان با بافت و مجهز به سپتیک برای تخلیه فاضلاب)
- راه‌اندازی واحدهای بوم‌گردی
- راه‌اندازی خانه کودک و نوجوان
منبع: میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.