چاروق دوزی قوچان ((خراسان شمالی))

در میان پای­وش­ ها و پای ­افزارهای سنتی ایران ­زمین به نام ­های محلی زیبایی برمی­ خوریم که مختص هر منطقه است. چاروق از جمله صنایع ­دستی سنتی شهرستان قوچان در استان خراسان­ شمالی است. چاروق کفشی است چرمی که بیشتر پای­پوش روستائیان و دهقانان بوده است و با بندها و تسمه­های بلندی که دارد به دور ساق پا پیچیده می ­شود. پژوهشگران قدمت هنر چاروق را به دوران ساسانیان و اوج رواج این صنایع ­دستی را به دوره‌ی صفویه نسبت می­ دهند.

در ادبیات ایران نیز از چاروق نام برده شده است، نمونه‌ی معروف آن در قسمتی از شعر موسی و شبان در کتاب ارزشمند مثنوی ­معنوی مولانا به چشم می­ خورد؛ آن­جا که چوپان می­گوید “چارقت دوزم کنم شانه سرت” که خود نشانی از کاربرد و رونق این هنر از قرن ­ها پیش دارد. چاروق به نام­ های محلی شم، پاتابه و پالیک نیز شناخته می­ شود.

ابزار کار ساخت چاروق همانند ابزار کفاشان است که عبارتند از: درفش، سوزن ­های مخصوص، تیغ، چاقو، قلم ­های حکاکی، گزن، تسمه­ کش، پاشنه­ کش و قالب­ های چوبی. مواد اولیه‌ی آن نیز از چرم دباغی شده‌ی گاو، نخ ابریشم، نخ گلابتون و نخ پنبه ­ای تشکیل شده است. روش تولید چاروق شامل ساخت پاپوش، رودوزی­ های چاروق، تزیینات، نصب سگک و نقش ­اندازی است. دهانه‌ی چاروق را با نخ دولا به­ صورت دندان موشی و سرتاسر چاروق را به صورت بخیه با نخ ­های رنگی بر روی قطعه‌ی چرم مشکی می­ دوزند و پشت چاروق کوک ­های موازی با نخ سفید پنبه ­ای می ­زنند. همچنین، در پشت چاروق با دو نخ رنگی صورتی و طلایی گل شش پر می­ دوزند. تزینات نوک چاروق یک دسته نخ ­های رنگی گره­­ خورده است که به آن منگوله می­ گویند. در مرحله‌ی آخر هنرمند با استفاده از چرم سگک می­ سازد و در دو طرف چاروق نصب می­کند. غالباً کفِ این کفش­ سنتی از چرم گاو­میش یا چرم ساغری ساخته می­ شود و علت این امر استحکام و ماندگاری بالای آن است.

تفاوت چاروق زیبای استان خراسان شمالی با سایر استان­ های ایران در استفاده از چرم به ­صورت یک ­تکه است. در این پاپوش سنتی تفاوتی برای پای چپ و راست و همچنین کفش زنانه و مردانه وجود ندارد و تفاوت آن تنها در اندازه‌ی کفش است. نام برخی طرح ­های دوخته شده بر روی چاروق  عبارتند از: سه­ گل، چهارگل، بوته ­­دار یا بادامی. چاروق این منطقه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع خبر:ویزیت ایران