کاخ هشت بهشت _کاخ عالم اصفهان

از کليه کاخ های با صفا و کلاه فرهنگی هائی که در کنار چهارباغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. اين عمارت باشکوه که روزگاری زيباترين کاخ عالم هم ناميده می شد در سال ۱۰۸۰ هجری و به روزگار شاه سليمان صفوی در نزديکی باغ بلبل ساخته شد. در اصل این باغ در دوران قبل از شاه سلیمان وجود داشت و در دوره وی کاخ آن بنا گردیده است.

اين بنای دو طبقه با طاق های زيبا و تزئينات فراوان و هماهنگ دست به دست هم داده تا يکی از نمونه های درخشان معماری عصر صفويه را به نمايش بگذارند.
کليه سياحان و جهانگردانی که از اصفهان بازديد کرده و موفق شده اند به درون کاخ هشت بهشت راه يابند آن را بهترين بناهای دنيا ناميده اند.

يکی از آن ها کاخ هشت بهشت را با عبارت «… فرح انگيز تر از مجلل ترين کاخهای ممالک اروپايی» توصيف کرده است.
باغ وسيعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده است که شاه اسماعيل اول احداث کرد و در زمان جانشينان او به خصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسيم شد.
اين قصـر با شکوه از همان ابتدای احداث «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» ناميده می شده است.

ساختمان كاخ:

بخش مرکزی کاخ به صورت ۴ صفه ساخته شده و ايوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز اين بنای ۴ صفه استوار است پوشيده از مقرنس های گچی خوش رنگ و خوش طرح است.
اتاق های طبقه اول در ۴ گوشه عمارت تزئيناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نيز مجموعه ای از رواق ها و اتاق ها و طاق ها و پنجره ها بر زيبائی آن می افزايد. اين طبقه به راهروها و اتاق های متعددی تقسيم شده که هر يک تزئينات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری های ديواری تعبيه شده اند. ديوارها را نيز آينه های فراوان پوشانيده اند. تمام سقف های کاخ را نيز موزائيک های بسيار عالی پوشانيده و دالان ها و غلام گردش های بسيار زيبا و هماهنگ آن ها را احاطه کرده اند.
تزئينات عمارت در دوران صفويه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هيچ سياحی از اعجاب و تحسين آن ها خودداری نکرده است.
آنچه در اين عمارت حائز اهميت است ارتباطی است که ميان فضاها و قسمت های مختلف آن پديد آمده است. اين ارتباط باعث شده تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عين تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و يکپارچگی و تزئينات قابل توجه برخوردار شود.

متأسفانه امروز از نرده های چوب زرنگار و قاب ها و جام های بلور و آلت های شيشه ای رنگارنگ ظريف اثری بر جای نمانده است چرا که در دوره های بعد از صفويه و به خصوص در عصر قاجاريان تغييرات بسياری در آن داده شد. اين تغييرات به حدی است که برخی از سياحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده اند.در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکيت خصوصی اشخاص در آمد و از زيورهای نفيس و گرانبهای دوره صفويه عاری گرديد به طوری که امروز از آن همه شکوه و فريبندگی داخل کاخ و درختان چنار و تناور و گل های ياس سفيد و سرخ که در حاشيه خيابان های آن روئيده بودند و همچنين از آب نماها و جوی های آب روان اثری بر جای نمانده است.

با همه دخل و تصرفات به گفته «آندره گدار» که سال ها باستانشناسی ايران را اداره کرده است: « … کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه فرنگی در طبقه هشت بهشت در چهار گوشه خود هنوز هم ترکيب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده است.»

مرتبط:

آتشگاه اصفهان یادگاری کهن از زرتشیان

تپه اشرف _نکاتی دربارۀ میراثِ پنهانِ اصفهان

سرای بدیع یا خانه حاج رسولی ها اصفهان