کارخانه چرم‌سازی خسروی تبریز، تجلی‌گاه هنر و صنعت
نخستین کارخانه چرم‌سازی در کشور از سوی مرحوم صدقیانی با عنوان چرم‌سازی خسروی توسط مهندسین لهستانی و آلمانی ایجاد شد و بعد از هفت سال این صنعت در این شهر گسترش یافت. توسعه این صنعت از محله امامیه تبریز شروع شد و سپس تا سال ۱۳۶۲ تا خیابان سعدی گسترش یافت و تعداد کارخانه‌های چرم‌سازی در آن زمان به ۴۲ واحد رسید.
در سال‌های ۶۲ و ۶۳ به‌دلیل توسعه شهر تبریز و آلایندگی این صنایع، کارخانه‌های تولید چرم به خارج از شهر منتقل شد.
کارخانه چرم خسروی سومین کارخانه چرم‌سازی تبریز بعد از چرم میهن و چرم ایران بود. چرم خسروی در سال ۱۳۱۰ هم‌زمان با کبریت‌سازی صدقیانی، ممتاز و کارخانه پشمینه تأسیس شد و در سال ۱۳۱۱ به بهره‌برداری رسید.
این کارخانه به جز چرم و کفش در زمان جنگ جهانی دوم پوتین نظامی و کفش اسب‌سواری هم تولید می‌کرد و گویا صادراتی از جمله سفره چرمی که در گاوصندوق هتل پولمن شهر پولتای ایتالیا نگهداری می‌شود، داشته است.
این کارخانه تا سال ۴۷ کارخانه روال عادی خود را داشت اما در سال‌های ۴۸. ۴۹ به‌علت ضرر سهامداران تعطیل شد تا بالاخره با اجازه از دربار مدیریت کارخانه به حمایت از صنایع داده شد.
از سال ۱۳۵۸ شرکت چرم خسروی عضو گروه صنعتی ملی تحت پوشش صنایع ملی ایران اداره می‌شد تا سال ۶۶ که به علت توسعه شهر، کارخانه درون بافت مسکونی قرار گرفت و به دلیل مسائل بهداشتی به شهرک صنعتی شهید سلیمی انتقال یافت.
با توجه به اینکه باززنده‌سازی ساختمان‌های تاریخی و واجد ارزش یکی از راهبردهای عملی مؤثر در حفاظت این بناها است. چنین راهبرد حفاظتی می‌تواند زمینه‌ساز انتقال بخشی از تجربه مرتبط با معماری گذشته به نسل حاضر و آیندگان نیز باشد. مجموعه‌های صنعتی تاریخی بنا به ملاحظات عملکردی ویژه‌ای که داشتند و در اثر مرور زمان و دگرگونی‌های صورت گرفته در شیوه‌ها و فناوری‌های تولیدی و صنعتی، از نظر بعد یادمانی در ترسیم سیر زمانی و همچنین از لحاظ لزوم تغییر کاربری در حیات مجددشان واجد اهمیت مضاعفی هستند. به همین منظور کاربری کارخانه چرم‌سازی خسروی تبریز که در ضلع جنوبی چهارراه حکیم نظامی واقع‌شده به مجموعه پردیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز تغییر یافت.
مجموعه دانشگاه هنر تبریز دارای مساحتی بالغ‌بر ۳۸هزار مترمربع شامل هشت ساختمان سه‌طبقه و یک‌طبقه است که مرمت آن از سال ۱۳۷۶ خورشیدی شروع شده و اسامی این ساختمان‌ها قراردادی و بعد از تغییر کاربری مصطلح شده‌اند که عبارتند از ساختمان شماره ۱، شماره ۲، ساختمان ریاست و سالن تربیت بدنی-ساختمان سلف و آمفی تئاتر-امور اداری و دفترفنی-برج میانی مهمانسرا و دفتر بسیج-نمازخانه-دانشکده هنرهای کاربردی.
از مجموعه ساختمان‌های این دانشگاه، چهار بنای آن سه‌طبقه و بقیه به‌صورت یک طبقه هستند و در کل ترکیب بناهای دو طبقه و یک طبقه همراه با دو منار (دودکش)، در کنار همدیگر چشم‌انداز زیبایی را به کل مجموعه بخشیده است.
تمامی ساختمان‌های موجود در مجموعه دارای پلان چهارگوش مربع یا مستطیل بوده و دارای حجم‌های مشابه مکعب مربع یا مستطیل مربع هستند و تقریباً تمامی ساختمان‌ها به غیر از ساختمان دانشکده هنرهای کاربردی و نمازخانه دارای پوشش شیروانی هستند.
به‌دلیل وجود عناصر معماری ایرانی مانند هره چینی، آجرچینی، قاب‌بندی ریتم وعناصر و ویژگی‌های مدرن وارداتی مانند انعطاف‌پذیر بودن فضا، خالص بودن احجام، استفاده از مصالح جدید تیر فلزی و اتصالات پیچ و… می‌توان گفت سبک معماری به‌صورت تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و مدرن وارداتی است البته با تأکید بیشتر بر معماری سنتی.
این مجموعه با شماره ۲۷۹۱ در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۳۷۹ تحت عنوان مجموعه ساختمان‌های کارخانه چرم خسروی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
منبع: میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.