کهن‌شهر اهر، یادگاری از سلجوقیان تا مقاومت سردار ملی
شهرستان اهر در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم پایتخت حکمرانان سلسله «پیشتکین» بوده که بخش زیادی از تاریخچه این منطقه هنوز کشف نشده است.
مقبره شیخ شهاب‌الدین اهری توجه پادشاهان صفوی را به خود جلب کرد به‌طوری‌که شاه‌عباس دو بار در سال‌های ۱۶۰۵ و ۱۶۱۱ از این شهر بازدید کرد، در دوره قاجاریان نیز اهر توسط شاهزادگان قاجار اداره می‌شد.
عشایر ارسباران در مناقشات مسلحانه جنبش درگیر شده بودند و اهر یکی از کانون‌های جنبش مشروطه ایران بود، فرماندهی نیروهای انقلابی بر عهده یک نفر از اهالی این منطقه یعنی ستارخان بود.
مقبره شیخ شهاب‌الدین محمود اهری و موزه ادب و عرفان
تنها موزه ادب و عرفان شمال غرب کشور در شهرستان اهر قرار دارد. بنای بقعه در محوطه‌ای به وسعت ۱۵۰۰ مترمربع بوده که متشکل از یک ایوان بزرگ، دو مناره بلند، دو ایوان کوچک و یک مسجد بزرگ و خانقاه معروف به قوشخانه (لانه پرندگان) و اتاق‌های متعدد است که به شاه‌عباس صفوی نسبت می‌دهند.
برخی از دیوارهای مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر با نقاشی‌های به یادگار مانده از گذشته‌های دور به‌عنوان دفتر خاطرات یا صفحه‌ای ویژه برای ثبت خاطرات عارفان و علاقه‌مندان و مریدان شیخ‌العارفین شهاب‌الدین که از مسافت‌های دور به دیدار شیخ آمده و در مجموعه مزبور بیتوته می‌کردند، اختصاص داده شده بود.
در این موزه آثار ادبی و عرفانی جالبی از دوره‌های تاریخی صفوی تا قاجاریه گردآوری و برای بازدید عرضه شده است. در بخش ادبی موزه آثار نفیسی از کتب خطی دوران صفوی تا قاجار از قبیل قرآن‌های خطی با جلدهای تذهیب شده لاکی و دیوان شعرا و عرفا مانند دیوان جلال‌الدین مولوی و گلستان سعدی وجود دارد.
همچنین قطعه خط‌هایی به‌صورت شکسته و نستعلیق از آثار استاد عبدالمجید طالقانی از خوشنویسان قاجاریه و زیارت‌نامه حضرت سیدالشهدا به قلم میرآقای اهری و آثاری از استاد درویش از صاحب‌نامان اهالی عرفان در آن به نمایش گذاشته شده است.
از آثار بسیار ارزنده این بخش، طوماری است پارچه‌ای متعلق به دوره صفویه به طول ۳۶۰ سانتیمتر و به عرض ۵۰ سانتیمتر که به سوره‌های کلام‌الله مجید با خط نسخ و ثلث مزین شده است. این سوره‌ها در داخل نقوش اسلیمی و ترنجی به طرز بسیار زیبایی جای گرفته‌اند.
در بخش عرفان این موزه نیز تابلوهای نقاشی از دوره قاجاریه و مجموعه جالبی از انواع کشکول‌های دراویش از جنس چوب، سفال، چینی و برنز که دارای کتیبه‌ها و نقوشی از مجالس درویشان است مشاهده می‌شود. علاوه بر این در این موزه انواع کلاه‌های مخصوص دراویش در دو دوره صفویه و قاجاریه به همراه تبرزین‌های مرصع طلاکوب و نقره‌کوب، فراهم شده است.
از دیگر اشیای این بخش، یک در چوبی پاشنه‌گردان، پیراهن فتح یا تیغ‌بند که روی سینه‌های پیراهن، آیات قرآنی در هر دو طرف نوشته‌شده است، مسجد این مجموعه در دوره قاجاریه توسط مصطفی قلی خان امیرکبیر، حاکم قراجه‌داغ بازسازی شده است.
این اثر بزرگ معماری و فرهنگی که قدمت آن به بیش از ۸۰۰ سال می‌رسد بر اساس شواهد تاریخی در زمان حیات «شیخ شهاب‌الدین اهری» دارای ساختمان و تشکیلات منحصربه‌فردی در منطقه بوده است. طبق برخی مستندات تاریخی تکمیل و تعمیرات اولیه (بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری) به عصر شاه‌عباس اول صفوی نسبت داده‌شده است.
مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری تا اوایل عصر صفویه دارای آثار و نوشته‌های قابل‌توجهی از خود شیخ و سایر کتب بوده است که در جنگ بین ایران و عثمانی این آثار غارت و به ترکیه برده شده است.
مسجد جامع اهر یادگاری از دوره سلجوقی
مسجد جامع اهر دارای ۲۱ گنبد با طلاق‌های آجری و ستون‌های عظیمی است که در سنگ‌نبشته‌هایی، بانی و تاریخ آن ذکرشده است و در چند سال اخیر مرمت دیوارهای بیرونی و ورودی این مسجد از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
این مسجد قدیمی‌ترین مسجد شهرستان اهر بوده که هسته اول ساخت مسجد جامع اهر در دوره سلجوقی شکل‌گرفته و از دوره ایلخانی تا دوره صفوی نیز توسعه‌یافته است.
مسجد جامع اهر در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهرستان اهر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
بازار سرپوشیده اهر معروف به بازار «نصیر بیگ»
بازار تاریخی شهرستان اهر یا همان بازار نصیر بیگ، یکی از بازارهای تاریخی و با قدمت دیرین پس از بازار تبریز است که حجره‌های قدیمی و مشاغل آن این بازار را به یکی دیگر جاذبه‌های گردشگری مشهور کرده است.
بازار نصیر بیگ تماماً با گنبد آجری پوشیده شده و در بالای درب حجره‌ها تزئینات دیده می‌شود که این زیبایی را در کمتر بازاری می‌توان مشاهده کرد.
تاریخ اولیه بنا به‌درستی معلوم نیست ولی در دوره قاجاریه و زمان رشیدالملک والی منطقه، مرمت و ساخت‌وسازهایی در بازار تاریخی شهرستان اهر اجرا شه است، این بازار دارای عناصر متعددی از جمله راسته‌بازار، بازار نصیر بیگ، بازار کفاشان و بازار جعفرقلی خان است.
* گزارش از علی دایلاری
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.