گردشگری مذهبی از گفتار تا واقعیت
هر ساله همزمان با سالروز شهادت پیامبر اعظم (ص)، امام حسن مجتبی(ع) و امام رضا(ع)، در هفت روز پایانی دهه آخر ماه صفر، آیین سنتی تعزیه‌خوانی در یکی از روستاهای دورافتاده استان یزد با اجتماع عظیم عزاداران برگزار می‌شود اما به اذعان میراث دوستان و گردشگران، توجهی به ظرفیت گردشگری مذهبی و پتانسیل ایجاد شده از خیل عظیم مردمی آن نشده است.
به گزارش ایسنا، در فاصله ۱۲۰ کیلومتری از مرکز استان کویری یزد، روستایی تاریخی وجود دارد که به واسطه ثبت معنوی آیین «تعزیه‌خوانی» و «شبیه‌گردانی» از سال‌های گذشته شهره شده و هر ساله در روزهای منتهی به پایان ماه صفر، جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ هزار نفر از داخل و حتی خارج از کشور را میزبانی می‌کند.
«توت» نام روستایی در بخش پهناور خرانق شهرستان اردکان است که با توجه به اهمیت و پیداکردن جایگاه در بین عموم مردم، هر ساله نهادها و دستگاه‌های دولتی و خصوصی بیشماری را برای تأمین نیازها و زیرساخت‌های عاشقان و عزادارن امام حسین (ع) بسیج می‌کند ولی با این وجود به به اذعان میراث دوستان و گردشگران، توجهی به ظرفیت گردشگری مذهبی و پتانسیل ایجاد شده از خیل عظیم مردمی آن نشده است.
«توت» بهانه‌ی برگزاری یک دورهمی تاریخی
«محسن میرجانی ارجنان» رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: روستای «توت» با وجود نداشتن مزیت‌های آب و هوایی مناسب، از دیرباز به عنوان یک منطقه تفریحی برای گذران اوقات فراغت شهروندان اردکانی مطرح بوده به طوری که ریش سفیدان اردکانی خاطرات فراوانی از گذشته و این که با ابتدایی‌ترین وسیله نقلیه و قبول رنج و مشقت برای گذراندن چند ساعتی به این روستا عزیمت می‌کردند، در سینه دارند.
وی یادآور می‌شود: این سنت قدیمی که همچنان امروزه نیز پابرجاست باعث شده که بسیاری از شهروندان اردکانی اقدام به خرید زمین و ساخت اتاق‌هایی در این روستا کنند و گسترش کمی و توسعه بی‌رویه این منطقه را رقم بزنند.
رئیس پایگاه پژوهشی اردکان خاطرنشان می‌کند: این توسعه در روستایی دورافتاده و فاقد آب و هوای مناسب تا آنجا پیش رفته که اگر فردی برای اولین بار و بدون اطلاع از این سبقهی روستا به آن وارد شود، آن را روستایی چند صد خانواری و پرجمعیت می‌پندارد.
تاثیر توسعه نامتوازن روستا بر فلسفه شکل‌گیری آن
میرجانی تاکید می‌کند: البته این رویکرد توسعه‌ای با وجود محدودیت‌های زیرساختی همچون کمبود منابع آبی و محصور بودن روستا در کوهستان منطقه، آینده‌ی روستای توت را با چالش مواجه کرده و این توسعه‌ی نامتوازن، بی‌قاعده و بی‌رویه به تدریج می‌تواند بر فلسفه شکل‌گیری و سابقه تاریخی و مذهبی آن تاثیر منفی بگذارد.
این پژوهشگر و تاریخ‌شناس می‌گوید: متاسفانه با وجود جذابیت و توسعه گردشگری مذهبی و نقش آن در رونق و توسعه این روستا، هیچگاه توجه جدی در این حوزه به آن نشده و به تبع آن، زیرساخت‌های لازم نیز برای آن تدارک دیده نشده است.
وی ادامه می‌دهد: استفاده گسترده از مصالح مبتذل و دور ریز در نماسازی و بلند مرتبه‌سازی‌های بی‌قاعده، منظر تاریخی و فرهنگی این روستا را به شدت مخدوش کرده است.
تخریت هویت روستا به بهانه توسعه و رونق گردشگری
این باستان‌شناس اردکانی مجموعه‌ی هویت بازمانده از تاریخ این روستا را شامل «رباط و کاروانسرای روستا»، «برج دیده‌بانی و مسکونی توت» و «تعدادی اتاقک گلین و خشتی» که الگوهای راستین و حقیقی معماری روستا از گذشته بوده‌اند و یک «آب انبار» که در منتهی الیه روستا و در ابتدای جاده گزستان واقع شده است، ذکر می‌کند.
وی اضافه می‌کند: حال سوال اینجاست که اگر بخواهیم روی توسعه و ترویج گردشگری مذهبی این روستا حداقل برای ایام دهه آخر ماه صفر برنامه‌ای داشته باشیم، آیا دیگر منظری فرهنگی بر جای مانده است؟ آیا ساختارهای میان افزایی جدید و آتی دارای الگو و اصولی منطبق بر معماری تاریخی و سنتی روستا هستند؟ آیا تخریب و صاف کردن بوکن‌ها و فضاهای دست‌کند و تبدیل آنها به زمین برای ساخت اتاقک و نابود کردن معماری سنگی و صخره‌ای دیرین این روستا کمکی به توسعه و دست کم امکان‌سنجی فعالیت در حوزه گردشگری مذهبی را به ما خواهد داد؟
میرجانی با ابراز تاسف از نبود برنامه‌ریزی مدون برای توسعه این روستا، می‌گوید: توسعه بی‌رویه و خارج از ضابطه امروزی و اکنون روستای توت، یک هشدار است؛ هشداری خطرناک به مسئولان که مواظب تنگناها و مشکلات آینده باشند.
وی بر لزوم طراحی یک طرح آمایش سرزمین و یک طرح هادی متناسب با جغرافیای و اقلیم منطقه، اهتمام به پوسته‌سازی و نماسازی ساختمان‌های جدید با استفاده از مصالح سنتی و حداقل ساخت یک آب انبار در هر بخش این روستا به شیوه سنتی برای ذخیره آب تاکید و عنوان می‌کند: تخریب ارتفاعات اطراف این روستا که مانند یک سپر دفاعی آن را از انواع و اقسام مشکلات طبیعی از قبیل طوفانهای شنی محافظت میکنند، خنجری فرو رفته بر پشت آن است که هرچند ناآگاهانه، حیات روستا را با مشکل مواجه خواهد کرد.
تلخ کامی گردشگری مذهبی بدون برنامه‌ریزی و ابزار
این محقق حوزه میراث فرهنگی با طرح این مطلب که بحث گردشگری مذهبی هم شیرین است و هم وسوسهکننده ولی با کدام ابزار و کدام برنامه‌ریزی؟ خاطرنشان می‌کند: اخیراً مرمت کاروانسرا و رباط روستا در دستور کار قرار گرفته که بسیار کار ستوده و نیکی است. البته اگر بتوان این مجموعه را در حد استانداردهای اولیه آماده و تجهیز کرد، حداقل می‌توان موضوع اقامت یک گروه متشکل از ۲۰ تا ۳۰ گردشگر خارجی و داخلی را برای دهه آخر ماه صفر تدارک دید.
وی اضافه می‌کند: چه خوب است که همزمان با این اقدام شایسته و قابل تقدیر، کم کم به سمتی برویم که اجازه هر گونه نماسازی و آشفتگی در استفاده از مصالح ناهمگون را ندهیم و این موضوعی است که نیازمند مشارکت بین بخشی و تفاهم و همدلی دستگاه‌های ذی‌ربط است.
میرجانی در پایان نیز ابراز امیداواری می‌کند که از فرصت مراسم تعزیه‌خوانی روستای توت در جهت رونق گردشگری شهرستان اردکان استفاده شود و این روستا خود انگیزهای برای بازدید از تمام شهرستان زیبا و تاریخی اردکان شود.
نبود زیرساخت‌های گردشگری مذهبی در روستای توت
«نادر پیری اردکانی» از دیگر پژوهشگران حوزه میراث و فرهنگ اردکان نیز در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: روستای «توت» زیرساخت گردشگری ندارد و نمیتوان فقط در تصور و بیان بر گردشگری مذهبی این روستا تاکید کرد چرا که در مقدمه اگر گروه یا تور گردشگری برای دیدن این مراسم و اجتماع چند هزار نفری مردم در این روستا اقدام کند، از هیچ آرامشی بهره‌مند نخواهد شد، چرا که گردشگری اصولی دارد که باید حداقل‌های آن برآورده شود.
نویسنده کتاب توت با اشاره به این که آیین «تعزیه خوانی» با توجه به گنجایش محل برگزاری تعزیه، جوابگوی بیش از ۳۰ درصد علاقه‌مندان و جمعیت حاضر در روستای توت در مدت زمان معمول نخواهد بود، خاطرنشان می‌کند: باید برای مابقی جمعیت حاضر در این روستا طی این ایام برنامه‌ریزی کرد؛ چه با فعالیت گروههای خودجوش از عزاداری و چه با اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری که با فضای موجود سنخیت داشته باشد.
وی با عنوان این که آسیبشناسی روستای گردشگری توت باید در مقطعی مدیریت شود، اظهار می‌کند: نذورات بسیار ارزشمندی در مدت چند روز برای پذیرایی از عاشقان امام حسین(ع) در این روستا انجام می‌شود ولی هرچند به نوبه خود حائز اهمیت است ولی اجتماع کم نظیر این تعداد عزادار در یک روستای دورافتاده نیز بسیار اهمیت دارد و لازم است که مسئولان امر علاوه بر فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، به نحوی شایسته با اهتمام به رونق گردشکری مذهبی میزبانی مناسبی را رقم بزنند.
بزرگترین پتانسیل گردشگری بلااستفاده اردکانیها
گردآورنده اسناد تاریخی اردکان در ادامه یادآور می‌شود: اجتماع سالیانه در روستای «توت»، بزرگترین پتانسیلی است که می‌توان از طریق آن، ظرفیت‌های گردشگری اردکان در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را معرفی کرد چرا که با هیچ برنامهی دیگری نمیتوان این چنین جمعیتی را به دور خود جمع کرد لذا این موضوع نیازمند بازنگری اساسی دارد.
پیری اردکانی در ادامه کانون توجه بودن روستای «توت»، بی‌توجهی به ظرفیت‌های موجود و نبود زیرساخت را از جمله معضلات این اجتماع بزرگ انسانی در یک روستای کوچک عنوان می‌کند و می‌گوید: باید این روستا را فرای یک محیط روستایی در نظر گرفت چرا که بسترسازی غیراصولی و رفع نیازها فقط برای چند روز نه عقلانی بلکه غیرقابل توجیه اقتصادی است!
وی معتقد است که باید با ورود بخش‌های اثرگذاری چون ادارات اوقاف و میراث فرهنگی و همچنین برنامه‌ریزی برای معرفی آثار و صنایع دستی، اماکن تاریخی و دیگر راهکارهای برون رفت از بیبرنامگی، از این اجتماع عظیم با رنگ و بوی عاشورایی و مذهبی استفاده بهینه کرد.
منبع:ایسنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.