گنبد سبز زواره؛ بنا فراموش شده هزار ساله

محسن هادی‌‌طحان‌زواره، فعال میراث فرهنگی با اشاره به این که گنبد سبز زواره، محل دفن ابونصر احمد علی ازواری‌ از عرفای اوایل قرن ششم و بانی مسجدجامع زواره (اولین مسجد چهار ایوانی ایران) بوده است، گفت: اگرچه عده‌ای معتقدند که کسی در این محل دفن نیست، اما به هرحال بانی‌، این بنا را پس از ساخت مسجد جامع زواره ‌به عنوان مقبره خویش ساخته است.

وی افزود: علت نامگذاری این بنا به گنبد سبز این است که کتیبه بیرونی و دور گنبد در گذشته دارای آجرهایی با لعاب سبز بوده که به مرور زمان به‌علت فرسایش کم‌کم از بنا جدا و از آن‌ها در تزیین گنبد قدیمی امامزاده یحیی (ع) استفاده شده بود.

این فعال میراث فرهنگی تصریح کرد: به گفته آقای موذنی خادم مسجد تاریخی جامع زواره یکی از ویژگی‌های خاص این بنا این است که دقیقا در راستا گنبد مسجد جامع احداث شده است، بطوری که از داخل، بافت تاریخی این دو گنبد روبروی همدیگر قرار دارد.

به گفته وی، بنا آجری سلجوقی گنبد سبز زواره که مقبره بانی اولین مسجد چهارایوانی کشور است، جز میراث ملی کشور به ثبت رسیده است‌ و خوشبختانه در دهه اخیر مرمت شد.

هادی‌طحان ادامه داد: متاسفانه بازدید از این بنا هزار ساله در برنامه گردشگران نیست و تاکنون برای این بنا برنامه بازدیدی وجود نداشته و حتی محوطه سازی و نیز مسیر بازدیدی هم ایجاد نشده است و درب این گنبد تاریخی کشور همچنان بسته بوده و در سکوتی تاریخی فرو رفته است.

این فعال میراث فرهنگی افزود: مطلب مهمتر از آن این است که در گذشته‌ای نه چندان دور رو بروی گنبد سبز، مصلی زواره بود و این مکان محل برگزاری نماز عید فطر و قربان بوده است.

وی خاطرنشان کرد: به یاد دارم که روز عید فطر مردم از روبروی قبرستان زواره و حتی جلوتر کفش‌ها و گیوه‌ها رو در می‌آوردند و ‌با پای برهنه به سمت مصلی می‌رفتند و به این کار افتخار می‌کردند، چرا که نهایت خضوع و خشوع در عبادت پروردگار بود.

هادی‌طحان ادامه داد: ضرب‌المثلی در زواره رایج بود که اگر کسی جایی دیگر هم پا برهنه بود، به شوخی می‌گفتند «مصلی می‌روی؟». در این مصلی نه خبری از سجاده و فرش زیرانداز بود و نه بلندگو و وسایل خنک کننده، چرا که زیرانداز خاک‌، سجدگاه خاک و منبر هم از خاک بود.

به گفته وی، منبری با خشت و گل از قدیم بجا مانده بود که امام جماعت بر روی آن می‌نشست و خطبه‌های نماز عید را می‌خواند. روبه‌روی گنبد در گذشته دور چاه آبی‌، جهت وضو گرفتن و شرب بود و باغچه و چند درخت نیز مجموعه‌ مصلی را تشکیل می‌دادند که تا چندسال پیش هنوز شیر آب و باغچه و درخت‌ها وجود داشت.

این فعال میراث فرهنگی تصریح کرد: این اواخر برای رفاه مردم قسمت مصلی را ماسه بادی(بادآور) ریخته بودند و به مرور مصلی نماز عید به آسفالت کنار ورزشگاه (خیابان) منتقل ‌و مصلی قدیمی زواره به فراموشی سپرده شد.

وی اظهار امیدواری کرد با همکاری میراث فرهنگی و شهرداری زواره و با بهسازی و ایجاد محوطه در اطراف این بنا با ارزش کشور، محلی برای بازدید توریست ایجاد شده و یکی از مقاصد گردشگری و تاریخی منطقه اردستان(گنبد سبز زواره) احیا شود.