گیاهان دارویی در بام کویر دامغان

سربند منطقه‌ای بسیار دیدنی واقع در شمال شرق شهر دیباج دامغان در دامنه‌ای بسیار چشم‌نواز با ارتفاع بیش از ۲۷۰۰ متر از سطح دریا است که همچون طنابی حد و مرز خود را با سایر مناطق مشخص می‌کند و به دلیل اختلاف ۲ هزار متری با کویر مرکزی حاشیه شهرستان دامغان به «بام کویر» معروف است.

این منطقه مساحتی حدود ۱۸ هکتار دارد و دارای پوشش گیاهی متنوع شامل انواع بوته‌ها و خارها، انواع گیاهان دارویی و… است.

از جمله گیاهان دارویی این منطقه آویشن، چای وحشی، اشتلغاز، سریشو، مورت، گون، درمنه و… است. سربند دارای انواع درختان از قبیل ارس، زرشک کوهی و… است.

آب بسیار گوارا و سرد این منطقه نیز مشهور است و به گفته ساکنان این منطقه آب چشمه سربند خاصیت برش و تراشندگی داشته و برای افراد دارای سنگ کلیه بسیار مفید است.

یکی از جذابیت‌های جالب توجه این منطقه رویش گیاه «سریشو» است که در فصل گل‌دهی با گل‌های سفید خود که تقریباً همانند گل مریم و با ارتفاع ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است، طراوت و زیبایی چشم‌نوازی را به منطقه می‌بخشد.

معمولاً اواخر خرداد و اوایل تیرماه مناسب‌ترین زمان برای بازدید از این منطقه برای گردشگران است. خنکای هوای سربند جان هر انسانی را جلا داده و نسیم پر مهرش نوازشگر صورت هر بازدید کننده خواهد بود.

دشت زیبای سربند تقریباً در ۱۲کیلومتری شمال شرقی دیباج واقع شده و راه دسترسی به این منطقه شکار ممنوع، خاکی است. ورود به این منطقه نیاز به اخذ مجوز از حفاظت و محیط زیست دیباج دارد.

گیاهان دارویی منطقه سربند، بام کویر 

اشتلغاز

گیاه آنغوزه به نام‌های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته‌ای بزرگ، علفی و چندساله است که ارتفاع آن گاهی به ۲.۵ متر می‌رسد.

نام محلی این گیاه در دیباج بنام اشتلغاز یا اشتر غاز است. ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است. برگ‌های قاعده بزرگ و ضخیم هستند، به طوری که طول آن‌ها تا۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. این برگ‌ها تقسیمات زیادی دارند به طوری که به قطعاتی دندانه‌دار تبدیل می‌شوند.

گل‌های این گیاه زرد رنگ‌اند و به صورت گل‌آذین چتری در انتهای ساقه قرار می‌گیرند. میوه‌ها دوفندقه‌ای، بیضی‌شکل و تقریباً مسطح هستند که روی هر کدام پنج خط وجود دارد و کناره‌ها بال مانند هستند. رنگ میوه‌ها قهوه‌ای تیره است. از ریشه یا قاعده ساقه این گیاه بر اثر تیغ زدن ماده‌ای به نام اولئوگم رزین به دست می‌آید که به آنغوزه مشهور است. آنغوزه ابتدا شیری رنگ است و مزه‌ای تند و تلخ و نیز بوی بد و متعفنی دارد که تهوع‌آور است.

رزین آنغوزه به‌عنوان خلط آور، ضد نفخ، ضد اسپاسم روده‌ای و به صورت شیاف برای بهبود قولنج و سوسپانسیون آن برای فراری دادن حیوانات وحشی مورد توجه بوده است. آنغوزه برای درمان سرطان شکم، میخچه، پینه و… به کار می‌رفته است. در درمان‌های عامیانه برای قطع قاعدگی، آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده می‌شود. با این حال، اصلی‌ترین کاربرد آن به صورت رایحه در صنعت عطرسازی است.

خوژه (سرشو) 

گیاه خویه با نام محلی «سرشو» و نام علمی «Eremurus spectabilis» از دیگر گیاهان دارویی منطقه سربند است.

سریش تماشایی با نام علمی Eremurus spectabilis گیاهی چندساله از خانواده Liliaceae است. ریشه‌های این گیاه پس از خشک شدن به سادگی پودر شده و در مجاورت با آب چسبناک می‌شود.

این گیاه در اراضی کم‌عمق و سنگلاخی در تمام جهات جغرافیایی دیده می‌شود.

این گیاه کاربرد درمانی هم دارد، از دانه‌های این گیاه، روغنی گرفته می‌شود که در بعضی از تصلب‌های شریانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از برگ‌های این گیاه به‌عنوان سبزی خوردنی و از ریشه‌های این گیاه که به‌صورت غدد پنجه‌ای است به‌عنوان چسب استفاده می‌شود. ریشه این گیاه گرم و خشک است و برای یرقان، ناراحتی‌های کبدی، خشونت حلق و ناراحتی‌های معده از آن استفاده می‌کنند. از ریشه این گیاه جوشانده غلیظی درست می‌کنند که برای درمان جوش‌ها بسیار مفید است، زیرا خاصیت ضدعفونی کننده دارد. این گیاه در نواحی کوهستانی و مرتفع می‌روید و فصل گل‌دهی آن از اواسط اردیبهشت‌ماه تا اواسط خردادماه است.

* گزارش از محمد فتحی عضو شورای اسلامی شهر دیباج

مرتبط:

گیاهان دارویی فرصتی برای رونق گردشگری کهگیلویه و بویراحمد