یخچال‌های تاریخی نائین نمادی از غلبه مردمان کویر بر سختی‌های طبیعت

شهرستان نائين يكی از غنی‌ترين شهرستان‌های استان اصفهان از نظر تنوع آثار تاريخی و جاذبه‌های گردشگری است، در این میان یخچال‌های تاریخی نائین نمادی از تکاپوی دائمی مردم این خطه در مواجهه با سختی‌های طبیعت است.

شهرستان نائین در زمينه‌های مختلف تاريخی، فرهنگی، جاذبه‌های طبيعی، صنايع‌دستی، آداب و رسوم خاص منطقه، سوغات، تنوع آب و هوايی و زيست محيطی بسيار غنی بوده و نیز قرارگرفتن این شهرستان در چهار راه اصلی كشور و در بين جاده‌های مهم و ترانزيتی شمال به جنوب و غرب به شرق، قابلیت‌های ویژه‌ای را از دیرباز به این شهرستان داده است.

شهرستان نائين از معدود شهرستان‌هایی است كه حداقل يک نمونه از تمام آثار تاريخی موجود در كشور را در دل خود جای داده است كه شامل قلعه‌ها، برج‌ها، حصار تاريخی، مساجد، حسينيه‌ها، آب انبارها، يخچال‌ها، قنات، بازار، حمام‌ها، بقاع متبركه، كاروانسراها، ساباط‌ها، خانه‌های تاريخی، آسياب‌ها، خندق، معادن تاريخی، باغ‌ها و ‌مصلی‌های تاريخی است.

اين شهر به واسطه تعدد و تنوع آثار می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترين پژوهشكده‌های شناخت ساختار شهرسازی، مرمت، باستان‌شناسی، معماری و تاریخ مردم کویر مرکزی ایران به‌شمار آید.

یخچال‌های تاریخی نائین

از آنجا كه شهر نائین در كوير مرکزی ایران واقع شده و همواره مشكل گرمای طاقت فرسای تابستان و كمبود آب در طول سال در آن وجود داشته، مردمان اين ديار با ساخت و سازهای معماری، مهندسی و تأسيسات مختلف سعی در غلبه بر سختی‌های طبيعت اطراف خود داشته‌اند. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به طراحی و ساخت آب انبارها، قنات‌ها، آسیاب‌های آبی پایه قنات و يخچال‌ها اشاره کرد.

می‌توان از یخچال‌های تاریخی نائین به‌عنوان  نشانی از نبوغ  معماری نیاکان نام برد که از يک مخزن عميق و مخروطی شکل به عمق تقريباً ۱۰ متر يا بيشتر، يک گنبد مخروطی بزرگ بر روی مخزن، حصار بلند سایه‌انداز با نظمی خاص گرداگرد آن و معمولاً یک اتاق نگهبانی تشكيل شده است. دیوار بلند یخچال وظيفه سايه انداختن روی حوضچه‌های یخ اطراف مخزن را داشته است.

حوضچه‌ها معمولا در زمستان از آب باران پر می‌شد و بر اثر سرمای سوزناک کویر منجمد می‌شد. مخزن يخچال را در فصل زمستان با یخ‌های حوضچه‌ها پر می‌کردند و روی آن را با مقدار زيادی كاه می‌پوشاندند تا از نفوذ گرما در فصل بهار و تابستان به يخ‌ها جلوگيری شود.

در فصل تابستان مردم يخ‌های درون يخچال را به مقدار نياز شكسته و برداشت می‌كردند.

در سال‌های گذشته تعدادی از یخچال‌های تاریخی نائین از سوی اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان مرمت شده است.

از مهم‌ترين يخچال‌های نائين كه هم اكنون مرمت شده، می‌توان به يخچال بافران و يخچال محمديه اشاره کرد، در این میان با تلاش‌های انجام شده، یخچال تاریخی محمدیه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

* گزارش از محمدجواد محمدی‌پور، مدیر روابط‌عمومی اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان نائین

مرتبط:

عشین _نگین گردشگری کویر مرکزی ایران

کویرگردی و دیدنی ها و جاذبه های مناطق کویری

چک چک _ یکی از مهمترین زیارتگاه های زرتشتیان جهان