دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی می‌گوید: وقتی شرکت‌های هواپیمایی بلیت استانبول را می‌فروشند، پس تبلیغ تور ترکیه غیرقانونی نیست اما مسافرانی که الان به ترکیه می‌روند، قصد تفریح در ساحل را ندارند، انگیزه‌های کاری و تجاری دارند.

اهرام مصر از مهمترین و باشکوه‌ترین سازه‌های بر جای مانده از تمدن مصر باستان هستند که نمادهای این تمدن نیز به‌شمار می‌روند. تعداد ۱۳۸ هرم شناخته شده تا سال ۲۰۰۸ در مصر موجود بودند که بیشتر آن‌ها آرامگاه فرعون‌ها و شهبانوهایشان در دوره‌های دودمانی کهن و میانه هستند.

نخستین هرم‌های ساخته شده در مصر در سقاره، شمال غربی ممفیس قرار دارند. قدیمی‌ترین این هرم‌ها، هرم جوزر است که مربوط به شاه جوزر از دودمان سوم می‌شود. هرم و مجموعه آرامگاه کنار آن توسط وزیر دانشمند جوزر، ایمهوتپ، طراحی و ساخته شدند و قدیمی‌ترین سازه‌های ساخته شده توسط بشر از سنگ‌تراش‌خورده به‌شمار می‌روند.

نامدارترین هرم‌های مصری اما مجموعه اهرام جیزه هستند که در منطقه جیزه در حومه قاهره قرار دارند و از بزرگترین سازه‌های ساخته شده در تاریخ بشر به‌شمار می‌روند. این هرم‌های سه‌گانه تنها بناهای بازمانده از میان هفت عجایب جهان باستان هستند که هنوز بر جای مانده‌اند.

۱-  هرم بزرگ جیزه و محوطه‌های مخفی آن

در حدود سال ۱۹۹۳ میلادی درب کوچکی در بخش جنوبی بدنه سمت راست هرم بزرگ توسط یک ربات خزنده یافت شد. در پشت این درب، یک فضای خالی و کوچک قرار داشت. سال ها بعد، درب دیگری نیز در همان منطقه کشف شد.به دنبال تحقیقات باستان شناسان، در سال ۲۰۱۰ نیز رباتی دیگر به نام Djedi، از بخش داخلی دربِ نخست عکس‌برداری کرده و مشخص شد یک دستگیره مسی و یک نقاشی که با گل اخرایی قرمز ترسیم شده در آن وجود دارد. همچنین، گفته می شود در طول ۹ سال اخیر هیچ انسانی وارد این اتاق ها نشده اما آثار خراشیدگی بر جا مانده روی دیوارها و سقف کاملا تازه هستند.

۲- هرم بزرگ مصر چند سال عمر کرده است؟

تحقیقات و پژوهش ها تا به امروز چنین نشان داده بود که  قدمت اهرام سه گانه جیزه به نام های خوفو، خَفرِع و مَنقُرع به دودمان چهارم مصر می‌ رسد. اما در جدیدترین بررسی های صورت گرفته روی لوح سنگی Inventory Stela که در قرن ۱۹ میلادی در جیزه کشف شد، مشخص شده که خوفو دستور بازسازی ابوالهول را صادر کرده است نه ساخت آن را.

همچنین براساس شیارها موجود روی بدنه مجسمه، که فرسایش حدود ۸ هزار ساله را نمایان می کند، در قدمت واقعی هرم بزرگ شک و شبهه هایی ایجاد شده است: فرضیه جدید این است که مجسمه اِسفینکس کهن تر از هرم خوفو است.

۳- وجود سیستم گرمایشی در هرم بزرگ

در سال ۲۰۱۶ روی بزرگترین هرم جیزه تحقیقاتی انجام شد که  نشان داد که منافذ و حفره های غیرقابل توضیحی در زیر هرم بزرگ و نوک آن وجود وجود دارند. فرض بر این است که فرورفتگی های زیرین به اتاق یا دالان کشف نشده در داخل هرم مربوط می شود. اما انجمن دولتی آثار باستانی مصر تاکنون از بیان هر گونه توضیحی در این رابطه خودداری کرده است.

۴- تکنولوژی ساخت اهرام مصر

“بلوک های اهرام، درست روی همدیگر ساخته می شدند و این ادعا، مساله وزن و نبودن هیچ فاصله و شکافی بین بلوک ها را حل می کند.” این گفته ی شیمیدانی موسوم به «جوزف دیویدوویتز» است. این در حالی است که باستان شناسان و دیرین شناسان اعتقاد دارند که بلوک ها، پایه های رسوبی را ایجاد کرده اند؛ یعنی نظریه ای در جهت رد ادعاهای دیویدوویتز. بر همین اساس، هنوز هیچ گونه فرضیه قطعی در رابطه با روش ساخت هرم ها که همه محققان با آن موافق باشند، وجود ندارد.

۵- آرامگاه توت عنخ عامون طلسم شده است

باستان‌شناس و مصرشناس مشهور بریتانیایی «هوارد کارتر» – در سال ۱۹۲۲ میلادی– و تیم همراه وی مشغول حفاری و مطالعه روی معبد توت عنخ عامون بودند که لوحی را یافتند که روی آن نوشته شده بود: «مرگی هولناک در انتظار کسی است که قفل مقبره را باز نماید.»

کارتر این نفرین را باور نداشت تا اینکه در سال ۱۹۳۰ میلادی، ۲۲ نفر از افرادی که در زمان گشودن آرامگاه یازدهمین فرعون مصر باستان در آن جا حضور داشتند، به همراه خانواده هایشان گزارش شد و این پیامد به سرعت رسانه ای گشت. هنوز هیچ تائیدی مبنی بر صحت این طلسم وجود ندارد اما گفته می شود احتمالا مواد سمی موجود در دیوارهای مقبره و تابوت می تواند دلیل مرگ این افراد باشد.

مرتبط:

درباره موزه مصر _یادگار عتیقه‌ترین‌های عصر فراعنه

پوشش در مصر باستان

اهرام مصر

اگر عن‌ قریب خبری مبنی بر آتش‌ سوزی و یا ریزش سقف یکی از راسته‌ های بازار میدان تاریخی نقش‌جهان به گوشتان رسید، اصلاً تعجب نکنید…

میدان نقش‌جهان نیازی به معرفی ندارد، زیرا اکثر قریب به‌اتفاق مردم ایران نام این میدان زیبای جهانی را بارها و بارها شنیده و یا از نزدیک دیده‌اند و از پتانسیل بالای نقش‌جهان در جذب گردشگر و درآمدزایی خبر دارند؛ بنابراین بهتر است بی ذکر مقدمه به اصل مطلب بپردازیم.

در همسایگی ایران کشورهایی مانند ترکیه، امارات متحده عربی، حتی جمهوری‌های کوچک آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان و … به‌سرعت و با جدیت در بحث جذب توریست وارد عمل شده‌اند و با ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای رفاه و امنیت و آرامش تا حدی به هدف خود نیز رسیده‌اند. در کشور ما تنها شعار رونق گردشگری شنیده می‌شود و در عمل عکس آن را شاهدیم.

شهر اصفهان می‌کوشد یکی از قطب‌های گردشگری ایران و جهان باشد، اما آیا قرار است با دادن مجوزهایی که تنها نتیجه‌اش تخریب بافت، خیابان‌کشی‌های متعدد (برای نمونه گذرآقانجفی)، نقض حریم آثار تاریخی (برای نمونه اعطای مجوز به ساخت هتل پنج طبقه در چهارباغ)، ساخت مجتمع‌های تجاری ناهمخوان با بافت تاریخی (مانند مجتمع تجاری حکیم و ارگ جهان‌نما)، ایجاد زیرگذر درجایی مانند بافت تاریخی سبزه‌میدان و به‌تبع آن ورود موتورسیکلت، خودرو، ازدحام و نابسامانی، گردشگر جذب کنیم؟ با مرمت‌های پر از اشکال که نتیجه‌اش را در دورنگ شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله شاهدیم؟ با تخریب خانه‌های منحصربه‌فرد تاریخی و به‌جای آن ساخت خانه‌هایی بدون هیچ‌گونه تناسب با بافت پرارزش تاریخی و تولید زشتی به‌جای زیبایی؟

هرج‌ومرج، شلوغی، بی‌انضباطی و دود بی‌امان موتورسیکلت‌های فراوان و شکافتن قلب بافت تاریخی و ایجاد پارکینگ که نمونه‌ آن را در جای‌جای بافت اطراف میدان نقش‌جهان می‌بینیم مواردی است که شما در هیچ کشوری که داعیه‌ جذب توریست دارد، شاهد آن نخواهید بود.

امروز وضعیت راسته‌های بازار تاریخی میدان نقش‌جهان بسیار وخیم است، سیم‌کشی‌های بسیار نامناسب و فرسوده‌ برق ممکن است عن‌قریب منجر به آتش‌سوزی و ایجاد خسارات فراوان شود و با توجه به عدم امکان ورود ماشین‌های آتش‌نشانی به داخل راسته‌های پیچ‌درپیچ و تنگ بازار، امکان خرابی و خسارت بسیار بالا وجود دارد و در مواردی مثل سردر قیصریه با نقاشی‌های منحصربه‌فرد آن این جبران تقریباً ناممکن است.

وجود رطوبت زیاد در کف بازار که بیشتر ناشی از فرسودگی لوله‌ها و یا خرابی و نشت کنتورهاست، باعث انتقال این رطوبت به پایه دیوارها و نم‌زدگی آن‌ها شده و در بعضی موارد این نم‌زدگی تا نصف ارتفاع دیوار هم بالا رفته که این فاجعه به‌زودی باعث نشست دیوار و به‌تبع آن ترک‌خوردگی طاق خواهد شد.

وضعیت طاق‌ها در بعضی از راسته‌ها مانند «ملک» بسیار وخیم است و امکان ریزش هرلحظه‌ آن وجود دارد؛ چنانکه در بعضی قسمت‌ها می‌بینیم آجرهای سقف ریزش کرده‌اند. آب‌بندی نکردن طاق‌ها باعث نم‌زدگی و ایجاد صحنه‌های بسیار بد ازنظر منظری (سوای فرسودگی ناشی از تر و خشک شدن‌های ممتد تاق) شده و مرمت‌های پر از اشکال سقف‌ها و ایجاد شکل آجر بر روی گچ با رنگ، از دیگر صحنه‌های بسیار عجیب و درعین‌حال مضحکی است که در میدان نقش‌جهان دیده می‌شود.

فشاری که مغازه‌داران طی سال‌های اخیر برای گسترش غرفه‌های خود به دیوار و ستون‌های این بازار وارد کرده‌اند، مشکلات ساختاری متعددی به بار آورده است.

اینکه مسئولان میراث فرهنگی اصفهان مشکل بودجه را در پاسخ به انتقادات وارده مطرح می‌کنند، توجیه قابل قبولی نیست و چه خوب می‌شود اگر مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان و کارمندان این دفتر، بازدید کوتاهی از مجموعه­ تحت مدیریت خود داشته باشند و صدای بازاریان به ستوه آمده که جانشان به علت خرابی سقف‌ها در تهدید است را بشنوند. اگر روزی این خرابی به بار آید و خدای‌ناکرده خانواده‌ای داغدار شود، آن‌ها جواب وجدانشان را چگونه خواهند داد؟

رفع بسیاری از عیوبی که اکنون در میدان نقش‌جهان می‌بینیم نیازمند بودجه نیست بلکه نیازمند یک مدیریت درست است. اینکه یک یا چند بازاری، اقدام به روشن کردن آتش در ظرف روغن نباتی برای درست کردن چای در وسط راسته‌بازار می‌کنند نیاز به تذکر جدی و توبیخ دارد یا بودجه؟ پارک موتورهای بی­شمار در اطراف حوض جلوی بازار قیصریه، به پیگیری مجدانه مدیریت این دفتر و هماهنگی با سایر ارگان‌ها برای نصب بنرهای ممنوعیت ورود دارد و ممانعت شدید از ورود موتورسیکلت به بازار نیاز دارد یا بودجه؟ ممنوعیت ریختن زباله در محوطه‌ پشت مسجد ثبت جهانی شدۀ شیخ لطف‌الله نیاز به مدیریت دارد یا بودجه؟

در بحث مرمت و حفاظت محوطه‌های تاریخی بزرگ مانند بازارها، همیشه تأکید بر کمک و همیاری مردم و بازاریان که از اقدام‌های مرمتی منتفع می‌شوند وجود دارد و در صورت برقراری ارتباط مستمر با بازاریان و برخورد مناسب و ایجاد این حس که میراث فرهنگی دلسوزانه جهت تأمین منافع مردم و آن‌ها قدم برمی‌دارد، قطعاً شاهد کمک آن‌ها خواهیم بود، اما این نیروی عظیم به‌کلی از دید مسئولان میراث فرهنگی اصفهان به دور مانده به‌طوری‌که بازاریان میراث فرهنگی را در تقابل با خود می‌بینند.

طی بازدیدی که اخیراً از میدان نقش‌جهان داشتم با برخی از این بازاریان هم‌کلام شدم و متوجه شدم که آن‌ها به‌شدت به وضع موجود اعتراض دارند. آن‌ها از نامه‌های متعدد درخواست مرمت و رسیدگی فوری به وضعیت بازار خطاب به میراث فرهنگی و شهرداری سخن گفتند، نامه‌هایی که همگی بی‌نتیجه و بی‌جواب مانده است. یکی از این نامه ها در تاریخ ۱۳۸۱ خطاب به میراث فرهنگی نوشته‌شده و امروز چند از تن از امضاکنندگان آن فوت کرده‌اند، اما شکستگی طاق تیمچه هنوز پابرجاست. پس به توریست حق دهیم اگر ترجیح دهد به‌جای محلی پر از بی‌نظمی و آشفتگی بصری و اجتماعی و… شهر و کشوری را انتخاب کند که پر از نظم و پاکیزگی است.

یادداشت از: فریماه هوشیار، پژوهشگر و کارشناس ارشد مرمت ابنیۀ تاریخی.۷

مرتبط:

میدان نقش جهان اصفهان