شروع به ساخت یک کارخانه قند در حریم درجه یک بنای تاریخی ثبت جهانی چغازنبیل تلخی را به کام دوستداران و مسوولان میراث فرهنگی نشاند.

یک عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: دولت و مجلس اعلام کرده‌اند که آژانس‌های هوایی حق گران کردن بلیت‌ها را ندارند، اما این افزایش قیمت‌ها به احتمال زیاد به دلیل اختلافی است که آژانس‌های هوایی با شرکت‌های هوایی دارند.

آتشکده فیروز آباد توسط اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله پادشاهی ساسانی احداث شده و از نخستین آثار معماری ساسانیان به شمار می رود که در کنار روستایی به نام آتشکده قرار گرفته است. کاخ اردشیر را مهمترین و عظیم ترین اثر تاریخی فیروزآباد دانسته اند که در ۲ کیلو متری شهر فیروزآباد فارس قرار دارد و با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است، تزئینات به کار رفته در آن نیز شامل گچبری های زیبا و رنگی داخلی است. اردشیر بابکان این کاخ را نزدیک مدخل تنگاب در کنار چشمه ای بزرگ احداث کرد که نخستین بنای تاق دار ساسانی محسوب می شود.

این کاخ دارای تالارهای تو در تو است و با گذشت ۱۸۰۰ سال گچبری بخش بالای دیوارهای درونی آن همچنان سالم مانده‌ است. در ضلع شرقی کاخ، چهار ساختمان گنبدی شکل سترگ وجود دارد، این گنبد ها به وسیلهٔ فیل‌ پوش بالا رفته که مشابه آن در قلعه دختر (قلعه اردشیر) دیده می ‌شود. قسمتی از نوک سقف گنبد ها بصورت دایره ای شکل به قطر یک متر باز است. در ضلع شمالی بیرون از دیوار کاخ نیز چشمه ‌ای گوارا از دل خاک می‌ جوشد و استخری طبیعی جلوی این چشمه پدیدار شده ‌است. رودی از کنار دیوار شرقی کاخ می گذرد که زمینه‌ ساز آبادانی شهر گور و کاخ ساسانی بود. کمی بالاتر از کاخ آتشدانی برای برگزاری آیین‌ های دینی وجود دارد. وجود چهار عنصر طبیعی آب، باد، خاک و آتش برجستگی ویژه ‌ای را به این منطقه بخشیده است.

عده ای بر این باورند که این بنا کاخ نبوده بلکه  آتشکده بوده است. دلیل باور ایشان،اعتقادات آیین مهر است که طبق آن هر بنای مهمی که در کنار آب ساخته می شده محلی برای نیایش الهه آناهیتا و مهر بوده است.

مرحوم حسن پیرنیا یا مشیر الدوله مشهور درباره این بنا چنین نوشته است:
“آتشکده فیروزآباد یا بارین (۲۲۴ میلادی) از دیگر بناهای مهمه این دوره است. ایران شناسان مغرب زمین سعی دارند آن را کاخ اردشیر بدانند در صورتی که به نظر چنین نمی آید و لازمه کاخ بودن داشتن بعضی فضاهاست که این بنا ندارد.”

نکته مهم در این آتشکده استفاده از انواع و اقسام فنون معماری است. مصالح و ساخت مایه آن بوم آورد بوده، مانند سنگ لاشه که به صورت طبیعی روی هم چیده شده اند. تا این زمان این آتشکده بزرگترین بنای سنگ لاشه ای است که ساخته شده است. از تاق آهنگ و گنبد برای پوشش فضاهای مختلف آن استفاده شده است. بعد از بنای بازه هور دومین گنبد (بر سطح چهار گوش) در این بنا دیده شده است که بزرگترین گنبد زمان خود نیز بوده است. گوشه سازی گنبد ها (ترنبه) می باشد. پس از آن در قلعه دختر این منطقه، گوشه سازی سکنج کار شده است. سه فضای گنبد به گفته اصطخری، جایگاه سه آتش مقدس بوده است.

گنبد میانی بر روی یک هشت ضلعی کامل است، اما دو گنبد طرفین آن روی یک شش ضلعی محاط در مربع ساخته شده است و اصطلاحاً به آن گنبد کمبیزه نیز گفته می شود. نکته مهم دیگر ساختن خیشخان (باد پروا یا باد پیچ) است که برای جریان یافتن هوا در داخل دیوار ها ساخته شده است.از همین روش در شرق خراسان در گناباد نیز بکار رفته است.

از دیگر آثار باستانی اطراف این کاخ می توان به بنای آشپزخانه در پشت کاخ، تل نقارخانه در مجاورت کاخ و قلعه حسن آباد و برخی روستاهای باستانی دیگر اشاره نمود. همچنین بنای امامزاده جعفر در محدوده شهر قدیم که از دوره ایلخانی باقی مانده و یا سنگ قبرهای بسیار جالب که یکی از آنها دارای تاریخ ۷۴۱ هـ . ق است، حائز اهمیت می باشند.

مسیر دسترسی
در جاده شيراز به فيروز آباد پس از عبور از قلعه دختر نرسیده به شهر فيروز آباد ميتوان اين كاخ را در سمت شرق مشاهده كرد. علاقمندانی که از شیراز به سمت فیروزآباد حرکت میکنند میتوانند در ابتدا از قلعه دختر بازدید کرده و سپس برای دیدن کاخ اردشیر حرکت کنند.

مرتبط:

معرفی قلعه دختر فیروزآباد فارس

همه چیز درباره ی شهر گور فیروز آباد

آشنایی با آتشکده کاریان

آتشگاه اصفهان یا کوه آتشگاه از بناهای تفریحی گردشگری و تاریخی شهر اصفهان و سِدِه و از یادگارهای ایران باستان است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخیِ کهنی است و در زمان‌های گوناگونی از آن بهره برده ‌اند. در این مقاله با این مکان تاریخی و تفریحی بیشتر آشنا خواهید شد.

کوه آتشگاه کجاست؟

آتشگاه اصفهان در غرب اصفهان و ۸ کیلومتری مرکز شهر در خیابان آتشگاه و جنوب خمینی شهر قرار دارد. این بنا در نزدیکی رودخانه زاینده رود، بر روی کوهی قرار دارد. از بلندای این تپه، تا کیلومترها از هر چهار سوی اصلی را می‌توان به خوبی مشاهده کرد.

باستان شناسان، زمان ساخت این بنا را به دوران ساسانی یا پیش از آن نسبت  داده اند. آتشگاه اصفهان به عنوان یکی از سه اثر قدیمی که از دوران باستان به جا مانده، شناخته می شود. از نظر وسعت، این مکان سومین اثر موجود در شهر اصفهان بوده و یکی از ۷ آتشکده بزرگ ایران در زمان قباد ساسانی می باشد.

مشخصات کوه آتشگاه:

تپه آتشگاه، از جنس سنگ های رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده‌ است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچه‌های متعدد است.

این ساختمان از خشت های گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح ، خشت ها، گل و سنگ ریزه و نی های ساحل زاینده رود هستند. پایه های بزرگ و خشتی بنا تقریبا از میانه تپه آتشگاه آغاز شده و در بالا به ستون هایی محکم تبدیل می شدند که در گذشته اتاق هایی نیز روی آنها قرار داشته است. در بالای تپه ، بنایی گرد وجود دارد و جز آن هیچ بنایی بلندتر ساخته نشده است.

این بنا ۸ گوشه دارد و در هر گوشه از آن یک پنجره رو به بیرون قرار گرفته شده است که موبدان زرتشت، آتش مقدس را درون این اتاق قرار می دادند.

این مجموعه دارای اتاق ‌ها و ساختمان‌ هایی در چهار جهتِ تپه بوده که تا زیرِ اتاقکِ آتشگاه ادامه می ‌یافته‌ اند و البته اکنون تنها سازه ‌های بخشِ شمالی و بخشی از قسمتِ شرقی سالم مانده ‌اند و به‌ نظر می‌ رسد مربوط به بازسازیِ این بنا در دوره پهلوی باشند.

رسیدن به قله کوه و بنای آتشکده نیاز به اندکی پیاده روی و کوه پیمایی دارد. پس از رسیدن به قله کوه با منظره بسیار زیبای شهر اصفهان رو به رو می شوید. منظره ای از جنس تاریخ ایران زمین. در نزدیکی کوه آتشگاه منارجنبان نیز قرار دارد که دیدن منارجنبان هم خالی از لطف نیست.

نام گذاری کوه آتشگاه اصفهان:

نام اصیل و کهن این بنا آتشکده مِهربین یا دژِ مهربین بوده و اکنون در گفتارهای عامیانه به آن آتشگاه یا قلعه ماربین می‌گویند.

آتشکده مهربین یا دژ مهربین را موبدان زرتشتی نام گزاری کردند زیرا با توجه به تاریخچه اش که به قبل از ساسانیان بر می گردد و آتشکده ها در زمان زرتشتی ها برای جشن ها و رسومات خود ایجاد می شدند از این رو بعد از گذشت زمان نام آن را کوه آتشگاه قرار دادند.

مرتبط:

کاخ هشت بهشت _کاخ عالم اصفهان

آتشگاه اصفهان یادگاری کهن از زرتشیان

مسجد حکیم یکی از مساجد چهارایوانی اصفهان

چندی‌ست که وضعیت رطوبت میراث جهانی گنبد کاووس مدنظر کارشناسان امر قرار گرفته تا بتوانند راهکاری برای ادامه روند نفوذ رطوبت بدست آورند. در این راستا اساتید و کارشناسان امر در استان گلستان و دانشگاه شهید بهشتی و البته دانشگاه اصفهان درصدد برون‌رفت از این مهم برآمدند.

عبدالمجید نورتقانی، مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد کاووس در خصوص وضعیت و پایش رطوبت در این مجموعه میراث جهانی، گفت: دلیل اصلی دایر شدن داربست‌ها در اطراف گنبد کاووس به دلیل کنترل رطوبت گنبد رُک بود. پروپوزال طرح نیز بر اساس مطالعاتی که اساتید دانشگاه شهید بهشتی انجام داده بودند، تهیه شد. این‌که چه مداخله‌ای را می‌توان در گنبدکاووس انجام داد تا از یکسو آسیب‌هایی که بر اثر بند کشی‌های مرمت‌های گذشته در جبهه غربی به وجود آمده بود رفع کنیم و از دیگر سو آسیب‌هایی که در آجرهای شکسته و آسیب دیده که تعداد آن‌ها بسیار محدود است و از گذشته وجود داشت رفع شود، مد نظر اساتید و کارشناسان قرار گرفت. این مسائل سبب شد تا رطوبت به بنا نفوذ کند. اکنون با توجه به شرایط موجود تاحدودی می‌دانیم که چه مطالعات و چه اقداماتی می‌توان برای جلوگیری از نفوذ رطوبت در گنبدکاووس انجام داد و چه برنامه‌ای برای این مجموعه داریم، تا حدودی تکلیف‌مان مشخص است. پیشنهادهای موجود در شورای راهبردی وزارتخانه میراث و گردشگری مصوب شده.

به گفته او، با توجه به آن که پاییز کم بارانی را پشت سر گذاشته‌ایم می‌توان گفت شرایط گنبدکاووس همانند گذشته است و به نوعی وضعیت سازه پایدار است.

البته چندی پیش نیز در صفحه اینستاگرام گنبد کاووس آمده بود: پایش دما و رطوبت به جهت مقایسه آسیب‌های وارده در داخل و خارج بنا گنبد قابوس که از تیر ماه ۱۳۹۲ آغاز شده. برای این منظور دستگاه دماسنج و رطوبت‌سنج در قسمت جنوبی داخل بنا نصب شده است. رطوبت نسبی در گنبدکاووس در پاییز و زمستان به حداکثر می‌رسد و در بهار به جز فروردین‌ماه و تابستان کمتر می‌شود با این وجود در تابستان به دلیل گرمای زیاد شرجی بودن هوا احساس می‌شود که این رطوبت بالا در فصل گرم بر دمای محسوس و شرایط آسایش دمایی تأثیر نامطلوبی می‌گذارد.

به گفته نورتقانی، با توجه به آن‌که سایز آجرهای ریشه‌دار در گنبد کاووس متفاوت است، در حوزه تولید این آجرها برای جایگزین کردن آجرهای شکسته و آسیب دیده و این مهم که چه نمونه‌هایی برداشته شود قطعاً چالش‌های در این خصوص وجود خواهد داشت. باید سمپل این آجرها تولید شوند و و آزمایش‌هایی روی آن‌ها صورت گیرد. سپس می‌توان با نتایج به دست آمده، مرمت را بر روی گنبد رک انجام داد. تحقق این مهم نیازمند هزینه و زمان قابل توجهی است که تاکنون بخشی از این هزینه‌ها برای تهیه طرح مرمت که شامل تولید سمپل‌های آجر و تولید قالب‌های این آجرهاست، تامین شده و در انتظار تامین بخش بعدی این هزینه‌ها هستیم تا بتوانیم کار را آغاز کنیم.

او تصریح کرد: انتظار داریم با مرمت بنیادی که در گنبد رک انجام می‌شود رطوبت به حداقل برسد. البته با توجه به آنکه با یک بنای آجری که آن هم در شمال کشور قرار دارد، مواجه هستیم نمی‌توان گفت تمام رطوبت موجود فقط به دلیل مشکلات موجود در بندکشی است چراکه رطوبت در بناهای آجری در شمال کشور چیزی دور از انتظار نیست.

عوامل تیرگی جبهه غربی

نورتقانی در ادامه به بخش تیره‌ای که در گنبدکاووس ظاهر شده است، اشاره کرد و گفت: در ابتدا امر تصورمان آن بود که این تیرگی به دلیل نفوذ رطوبت است اما با مشورت‌هایی که با برخی از کارشناسان گل سنگ‌شناسی داشتیم عنوان شد که بخشی از تیرگی که در پای بنا و در جبهه غربی دیده می‌شود، به دلیل فعالیت گلسنگ‌هاست که سبب تیره شدن این بخش‌ها شده. هر چند بخشی از این تیرگی به دلیل رطوبت است اما بخش جدیدی از این تیرگی به دلیل گل‌سنگ‌هاست.

او در پاسخ به این سئوال که برای زدودن گل‌سنگ‌ها از مجموعه میراث جهانی گنبد کاووس چه برنامه‌هایی اندیشیده شده است، گفت: در واقع می‌توان گفت گلسنگ‌ها فعالیت سطحی دارند و به مرور زمان می‌توانند نفوذ کنند و به بخشی از لایه‌ها صدمه بزنند. در مرحله نخست باید گونه‌های گل سنگ موجود در گنبد کاووس شناسایی و آسیب‌هایی که روی سنگ‌ها به وجود می‌آورند مورد بررسی قرار گیرند. سپس می‌توان وارد عمل شد.

زدودن بوته‌ها از گنبد

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد کاووس در خصوص زدودن درختچه‌هایی که روی گنبد رک هر سال رویش پیدا می‌کنند نیز، گفت: بعد از نصب داربست‌ها به صورت مرتب این درختچه‌ها تمیز می‌شوند. زدودن این درختچه‌ها به صورت دستی انجام می‌شود و همچنان داربست‌ها برای ادامه مطالعات طرح مرمت و زدودن بوته‌ها در اطراف گنبد کاووس باقی خواهند ماند.

او همچنین از درحال بررسی بودن استفاده از روش‌های نانو و نانو متریال خبر داد و گفت: در نتایج اولیه به شناسایی چند نانو متریال برای استفاده در مجموعه گنبدکاووس دست پیدا کرده‌ایم که باید مورد آزمایش قرار گیرد و این امر زمان‌بر خواهد بود.

وضعیت بازدید گردشگران

او در خصوص وضعیت بازدید از مجموعه میراث جهانی گنبدکاووس نیز گفت: با توجه به شرایط شیوع ویروس کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در صورتی که وضعیت استان قرمز نباشد و ستاد کرونا اجازه فعالیت مجموعه‌های گردشگری را بدهدف اجازه بازدید از محوطه بیرونی گنبد داده می‌شود با این وجود به شدت شاهد کاهش تعداد بازدیدکنندگان هستیم و می‌توان گفت بیش از ۷۰ درصد کاهش در تعداد بازدیدکنندگان را شاهد هستیم.

ایلنا نوشت، به گفته نورتقانی، هرچند امکان بازدید از محوطه بیرونی گنبدکاووس وجود دارد اما بنا بر صلاح دیدهای موجود احتمالا به زودی از حضور بازدیدکنندگان در داخل مجموعه ممانعت خواهد شد چراکه از یک‌سو در داخل گنبد با محدوده اندکی روبرو هستیم و از دیگرسو امکان ضدعفونی کردن داخل بنا وجود ندارد و ممکن است این کار به بنا آسیب برساند از این رو از ورود بازدیدکنندگان به داخل بنا گنبدکاووس جلوگیری خواهد شد.

منبع:اسکان

مرتبط:

راهنمای سفر از بندر ترکمن تا گنبد کاووس

برج گنبد قابوس _بلندترین برج تمام آجری جهان