با توجه به اینکه محصولات صنایع‌دستی نشئت‌گرفته از فکر خلاق و اندیشه و تفکر سازنده با بهره‌گیری از شرایط اقلیمی و آداب‌ورسوم مردم هر منطقه است و محصولی هنری است، که به سبب کاربرد آن در رفع نیازهای روزمره زندگی با صنعت توأم شده و درنتیجه محصولی ارائه می‌شود که ترکیبی از هنر و صنعت است.

برخی از تولیدات صنایع‌دستی به سبب ریشه داشتن در سنت و تأثیراتی که برگرفته از اوضاع جغرافیایی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی منطقه تولید هستند آن‌ها را هنرهای سنتی و صنایع‌دستی می‌نامند و به‌گونه‌ای بیانگر تاریخ و تمدن قوم، منطقه یا کشوری هستند.

ارزش و اهمیت هنرهای سنتی و صنایع‌دستی را ازآنجا می‌توان دریافت که باستان شناسان از طریق کشف و بررسی همین هنرهای سنتی بوده که توانسته‌اند به تاریخ بشر و مراحل شکل‌گیری تمدن آن‌ها پی ببرند.

هنرهای سنتی سفیران فرهنگی ایران

 کشور ایران ازنظر تنوع تولیدات با داشتن بیش از ۳۰۰ رشته هنرهای سنتی و صنایع‌دستی یکی از پرتنوع‌ترین کشورها در جهان است و در این همین راستا، استان فارس به لحاظ داشتن تنوع نژادی، پهنای جغرافیایی، سابقه تاریخی و جوامع مختلف شهری، روستایی و عشایری با دارا بودن بیش از ۱۲۰ رشته هنرهای سنتی و محصولات صنایع‌دستی یکی از مهم‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود.

هرچند برخی از این رشته‌های هنری کاربردی به دلایلی چون ورود فنّاوری صنعتی، تغییر سلایق مردم و مدگرائی جوانان یا منسوخ‌شده‌اند و یا در حال منسوخ شدن است اما کماکان این هنرها به‌عنوان یک سفیر فرهنگی، تمدن و خلاقیت بالای هنرمندان ما را به دنیا معرفی می‌کند.

هنرهای ناب فارس که شهرت جهانی دارند

هنرهای چون منبت جهانی آباده، خاتم شیراز، گبه‌های دل‌نشین ایلات عشایر، گلیم‌های زیبای عشایر فارس، ظروف و اشیاء قلم‌زنی و منبت‌کاری شده، بناهایی که تجلی‌گاه هنرهای رسمی بندی، مقرنس‌کاری، کاشی هفت‌رنگ و گچ‌بری هستند.

استان فارس باسابقه‌ای ۲۵۰۰ ساله و با داشتن بیش از ۱۲۰ رشته و محصول صنایع‌دستی یکی از استان‌های مهم ایران در این زمینه محسوب می‌شود.

تنوع بی‌بدیل صنایع‌دستی در فارس

تعداد رشته‌های صنایع‌دستی ۱۲۰ رشته که ۸۰ رشته آن فعال است و هنرها و محصولاتی چون قالی‌بافی، گلیم‌بافی، گبه‌بافی، خاتم‌سازی، ساخت سازهای سنتی، سفالگری، سرامیک‌سازی، عروسک‌سازی بالباس‌های محلی، لباس‌های محلی، معرق چوب، منبت سنتی، کاشی هفت‌رنگ، قلم‌زنی، قلاب‌بافی، پیکرتراشی، جاجیم‌بافی، چاقوسازی، خورجین دوزی، سجاده بافی، سنگ‌تراشی، معرق کاشی، نقاشی و خطاطی روی چوب، دوات گری، مسگری، دولچه دوزی، بافت‌های داری (شیشه درمه، گردبافی، رندبافی، برجسته بافی، نمکدان بافی، هشت لایه بافی، زربفت بافی، استقامت برجسته، گچمه بافی، سوف بافی، اُیی بافی، وارونه چین بافی)، شمشیر سازی، قفل‌سازی، جوال‌دوزی که البته از این تعداد برخی منسوخ‌شده است که تلاش‌ها برای احیای این صنایع‌دستی ادامه دارد و تعدادی هم رایج هستند.

۹۲۵ کارگاه صنایع‌دستی در فارس فعال است

در همین زمینه حیدر علی زاهدیان نژاد، معاون صنایع‌دستی اداره کل فارس اظهار کرد: «تعداد رشته‌های احیاء شده صنایع‌دستی در استان فارس ۷ رشته جاجیم‌بافی، شیشه درمه بافی، اویی بافی، معکوس بافی، سیاه‌چادر بافی، دواتگری، مسگری است.»

او گفت: «تعداد فروشگاه‌های صنایع‌دستی در استان فارس بیش از ۵۰۰ فروشگاه است و تعداد بازارچه‌های صنایع‌دستی برابر ۸ بازارچه است.»

زاهدیان نژاد ابراز کرد: «تعداد کارگاه‌های صنایع‌دستی ۹۲۵ کارگاه است که ۲۰۰ کارگاه بزرگ است.»

۲۰۰هزار نفر صنعتگر صنایع‌دستی در فارس مشغول به کار هستند

 معاون صنایع‌دستی اداره کل فارس با اشاره به تعداد معرفی‌شدگان بیمه روستایی در استان که ۸۹۸ نفر است، گفت: «تعداد جمعیت صنایع‌دستی در استان ۲۰۰ هزار صنعتگر است.»

آباده و شیراز ۲ شهر جهانی صنایع‌دستی در فارس

او به ثبت ۲ شهر جهانی آباده و شیراز در آبان ماه ۱۳۹۷ و دی‌ماه ۱۳۹۸ اشاره کرد و افزود: «شهر فیروزآباد تحت عنوان شهر دست‌بافت‌های عشایری در دی‌ماه ۱۳۹۹ نیز به ثبت ملی رسیده است.»

زاهدیان نژاد گفت: «تعداد رشته‌های ثبت میراث ناملموس ۱۳ رشته جاجیم‌بافی، چرخ بافی، سیاه‌چادر بافی، دواتگری، خاتم، سفال و سرامیک، ساخت‌وساز نقاره، نمدمالی، کاشی هفت‌رنگ، خوس دوزی، شیشه درمه، رنگ رزی سنتی و جوک کاری هستند.»

او ادامه داد: «تعداد رشته‌های استانداردشده و در حال استاندارد در سال ۱۳۹۹، ۳ رشته روش رنگرزی سنتی، چرخ بافی و جوک کاری هستند که ۳ رشته ویژگی‌های رنگرزی سنتی، ویژگی‌های گبه درشت بافی، خاتم نیز در سال‌های گذشته استانداردشده‌اند.»

معاون صنایع‌دستی فارس بیان کرد: «میزان صادرات در سال ۱۳۹۹ برابر ۹۷۰۱۰۷/۱ میلیون دلار بوده است.»

۲۴۹۲ نفر هنرجوی صنایع‌دستی در استان فارس در حال آموزش هستند

او افزود: «۲۴ نفر در سال ۱۳۹۹ به مبلغ ۴۹۵۰۰ میلیون ریال معادل ۴۹۵۰ میلیارد تومان برای دریافت تسهیلات فنی و اعتباری معرفی‌شده‌اند.»

زاهدیان نژاد گفت: «از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ جمعاً به تعداد ۱۹۵ مهر اصالت و نشان ملی اعطاشده است.»

معاون صنایع‌دستی فارس اظهار کرد: «در سال ۹۹ برای ۲ هزار و ۴۹۲ نفر دوره‌های آموزشی در ۸۰ رشته صنایع‌دستی به‌صورت حضوری و مجازی در سطح استان برگزارشده است، در این راستا تعداد ۱۲ تفاهم‌نامه آموزشی با آموزشگاه‌های بخش‌ خصوصی تنظیم‌ و علاوه بر تفاهم‌نامه‌های قبلی سه تفاهم‌نامه دیگر نیز با سایر دستگاه‌های اجرایی در سال ۹۹ منعقدشده است.»

او ادامه داد: «در سال گذشته ۶۱۹ پروانه تولیدی صنایع‌دستی به شکل انفرادی و کارگاهی در استان صادرشده است.»

زاهدیان نژاد گفت: «صدور ۶۰۲ مجوز پروانه تولید انفرادی، تمدید ۷۵۵ کارت پروانه تولید انفرادی و ۹۴۲ کارگاه فعال دارای پروانه تولید در سال ۱۳۹۹ به انجام رسیده است.»

او بیان کرد: «۲۴۹۲ نفر هنرجویان در حال آموزش صنایع‌ دستی در استان فارس هستند و تعداد ۱۳۵۹ گواهینامه برای کلاس‌های آموزشی در سال ۱۳۹۹ صادرشده است.»

منبع: میراث آریا

نمونه فرش‌های دوران قاجاریه و پهلوی اول روز سه شنبه به مناسبت هفته صنایع دستی با حضور پویا محمودیان معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مجموعه فرهنگی تاریخی هامورنیک سنتر کرج رونمایی شد.