بادگیرهای هرمزگان ، نمادی از معماری اصیل ایرانی

با گسترش شهرنشینی ، معماری و نمادهای ایرانی اسلامی مورد غفلت قرار گرفته اند .

معماری که به ویژگی‌های اقلیمی مناطق مختلف توجه دارد و باعث صرفه جویی در مصرف انرژی و زیبایی طبیعی می شود .

بادگیر نمادی از معماری در مناطق گرم و خشک بوده که امروزه کمتر مورد استفاده است اما بقایای این بادگیرها در مناطق جنوب جاذبه های گردشگری زیادی دارد و هویت معماری و تاریخی هرمزگان با بادگیرها گره خورده است .

بادگیرهایی که در مناطق گرم و خشک و گرم و مرطوب مانند هرمزگان نوعی تهویه طبیعی محسوب می شوند .

بیشتر بادگیرهای هرمزگان در زمان صفویه ساخته شده اما در سفرنامه مارکوپولو به گرمای زیاد بندر هرمز و استفاده از وسایل تهویه هوا بر بام خانه‌ها نیز اشاره شده است .

گرچه با استفاده از کولر این روش تهویه طبیعی کمرنگ شده است اما هنوز در بندر لافت جزیره قشم از آن برای خنک شدن خانه ها استفاده می کنند .

رئیس نظام مهندسی هرمزگان می گوید : بادگیرها و استفاده از باد جزء انرژی های سبز دنیاست و ساختمان هایی که از آن استفاده می کنند ساختمان های سبزند .

مشیری می افزاید : این بادگیرها بین ۱۰ تا ۱۵ درجه هوای داخل خانه را خنک می کنند .

به گفته کارشناس باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان، این استان از لحاظ داشتن ۵۵ گونه بادگیر بیشترین تنوع را در کشور دارد.

وحدت با بیان اینکه بیش از هزار بادگیر در استان وجود دارد می گوید : بیشتر بادگیرها در بندر تاریخی لافت ، بندرلنگه و بندرکنگ ساخته شده است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز می گوید : این بادگیرها برای تهویه بر بام خانه‌ها و بالای آب انبارها و دهانه معدن‌ها ساخته شده است.

خانم فرح می افزاید : بادگیرهای هرمزگان با تیغه‌ها و جدارهایی از خشت یا چوب در محل‌هایی که مشرف به اتاق‌های کوچک و شاه نشین هاست توسط معماران محلی ساخته شده است.

وی ادامه می دهد : بادگیرهای هرمزگان برخلاف بادگیرهای استان هایی مانند یزد ، کم ارتفاع هستند یا این که حداقل اختلاف ارتفاع کمی نسبت به یکدیگر دارند.

وی چهارطرفه بودن بادگیرها را از ویژگی بادگیرهای هرمزگان اعلام می کند و می گوید : با این روش معماری هرگونه باد از ساحل به دریا و برعکس و بادهای موسمی شرقی -غربی به داخل خانه ها راه می یافت.

رئیس نظام مهندسی هرمزگان می گوید : ویژگی بی نظیر بادگیرهای چهارطرفه هرمزگان در این است که از هر طرف باد بوزد و وارد خانه شود هوای گرم خانه از دو طرف دیگر بادگیر بیرون می رود.

مشیری می افزاید : به علت وجود هوای مرطوب در استان هرمزگان نیاز به ساخت حوض در زیر بادگیرها نبود.

استاد رضا بناکار بندرکنگ که سال های پیری را می گذراند از ایام قدیم می گوید : بادگیرها را با سنگ و ساروج می ساختیم و سقف آن را با چوب چندل و نخل وحصیر می پوشاندیم و در امتداد آن چوبهایی می گذاشتیم که زمان مرمت بر آن پایه بزنیم.

وی می افزاید : از زمانی که کولر در خانه ها نصب شد استفاده از بادگیر کم شد.

استاد حیدر یک بناکار اهل جزیره لافت هم می گوید:ساخت بادگیرها بستگی به وضع اقتصادی صاحب خانه داشت، افرادی که وضع مالی خوبی داشتند چند بادگیر در خانه می ساختند.
رئیس نظام مهندسی هرمزگان می گوید : بادگیرها باید بالاتر از ده متر از زمین قرار بگیرند. چون در هرمزگان حرکت باد بالای ده متر است.

مشیری می افزاید : در گذشته افراد متمول بادگیرها را بسیار بلند می ساختند.

اما بادگیرهای ایران و هرمزگان دو سال است در انتظار ثبت جهانی اند.

مدیر کل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی با بیان تهیه ، تکمیل و ارسال پرونده دانش سنتی ساخت بادگیرهای ایرانی به یونسکو می گوید : پرونده بادگیر به‌عنوان یکی از گزینه‌های پیشنهادی ایران برای ثبت جهانی در سال ۲۰۱۵ مطرح است.

نظری می افزاید : پیش‌بینی ما این است که این پرونده بدون هیچ مشکلی به‌عنوان یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد.

با توجه به اینکه در آنسوی کرانه‌های جنوبی خلیج‌فارس کشورهای عربی اقدامات گسترده‌ای برای ساماندهی و ثبت جهانی بادگیرهایی‌ می کنند که سازندگان آن ایرانی هستند نیاز به ثبت سریعتر این معماری ایرانی و اسلامی به نام کشورمان می رود.

رئیس نظام مهندسی هرمزگان که خود معمار ساختمان دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس و بادگیرهای آن است بر لزوم بکارگیری معماری بومی در ساختمانها تأکید دارد ومی گوید : این فن بومی نباید فراموش شود .

مشیری می افزاید : با طراحی دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس و نصب بادگیر سعی در احیای معماری آباء و اجدادی داشته ام.

وی می گوید : ساختمان در حال ساخت نظام مهندسی نیز به بادگیر و استفاده از انرژی های تجدید پذیر مجهز است.

حناچی معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی نیز با اشاره به معماری هرمزگان و کپی برداری آن در شهر بستکیه امارات متحده عربی می گوید : ما به میراث فرهنگی خود که مبتنی بر معماری غنی بر اساس شرایط اقلیمی بوده است بی‌توجه هستیم در صورتی که این معماری و نماد بادگیر متعلق به بندرلنگه ، بندرعباس ، جزیره قشم و بستک بوده است.

منبع خبر:صدا و سیمای مرکز خلیج فارس