گلیم شیریکی پیچ سیرجان ((کرمان))

گلیم ­بافی از صنایع بسیار قدیم در ایران است که شواهد تاریخی پیشینه‌ی آن را تا بیش از ۵۰۰۰ پیش ترسیم کرده ­اند. گلیم در اصل یک زیرانداز داری بدون­ گره است، اما دهخدا در تعریف این واژه به کاربرد مهم دیگر آن یعنی پوشش نیز اشاره کرده است. بافت گلیم از ایام کهن در ایران بیشتر اشتغال خاص عشایر به ویژه در مناطق جنوبی ایران بوده است. سیرجان در جنوب غربی استان کرمان امروزه بیش از هر چیز شهره به گلیم­ بافی است و کیفیت و مرغوبیت و نیز نوآوری در طرح و رنگ تولیدات این شهر منجر به ثبت آن به ­عنوان شهر جهانی گلیم دست­ بافت از سوی شورای جهانی صنایع ­دستی شده است.

گلیم شیریکی ­پیچ یا سوزنی، که شهرت سیرجان به خاطر آن است، برخلاف گلیم­ های معمولی یک بافته‌ی گره ­دار است و آن را دست ­بافته­ای میان قالی و گلیم می­ دانند. آغاز بافت آن را به زمان ورود ایلات افشار و بوچاقچی به کرمان در زمان صفویه و سپس در دوره‌ی افشاریه نسبت می ­دهند. در رابطه با نام­ گذاری این گلیم گفته ­ها بسیار است؛ شیریکی ­پیچ را به معنای روانداز اسب دانسته ­اند که احتمالاً به کاربرد نخستین آن اشاره دارد. از سویی «پیچ­بافی» یکی از انواع بافت گلیم است و از سوی دیگر «شیریکی» می­تواند دلالت بر نوع گره آن داشته باشد که به صورت دوتایی یا شریکی بافته می­ شود و یا از شراکت و همکاری دو بافنده در بافت آن خبر می­ دهد. این بافته ­ها مانند دیگر انواع گلیم از نخ پشمی بافته می­ شود، دار آن شبیه دار گلیم است و بافتش مشابه قالی. دو نوع گره اصلی مختص گلیم  سیرجان یکی گره متن است و دیگری گره آبدوزی.

در این بافته برخلاف دیگر گلیم­ ها پود نقشی در شکل­ گیری طرح اصلی گلیم ندارد و این کار بر عهده‌ی پرزهاست. این گلیم به ندرت از روی نقشه بافته می­ شود و تقریباً می­ توان گفت که تمامی این دست­بافته ­ها منحصربه فرد است به گونه ­ای که شاید نتوان دو محصول کاملاً مشابه در میان آنها یافت. رنگ زمینه بیشتر نخودی، شیری، سفید، قرمز، آبی و سورمه ­ای است. شاید حسی­ باف واژه­ای برتر از ذهنی ­باف برای توصیف این بافته‌ی شگفت­ انگیز زنان عشایر باشد، چرا که حس و حال و احساسات بافنده در زمان بافت حتی بر گزینش نوع رنگ نیز اثر می­گذارد. رنگ نقوش بسیار متنوع است؛ انواع سبزها، زرد و صورتی و آبی برای بافت نقوش هندسی، نیمه گردان، حیواناتی چون طاووی، ماهی، زرافه، پرندگانی چون لک لک و طاووس و گنجشک و نقوشی از این دست به کار می­ رود. به ندرت پیش می ­آید که جایی از گلیم سیرجان خالی و بدون نقش رها شود. برای رنگ­ آمیزی نخ­ ها از رنگ ­های گیاهی و نیز حیوانی مانند قرمزدانه و کرم ورمیلو در کنار اکسیدهای فلزی استفاده می ­شود.

نقشه ­های گل و گلدانی، ترنج، سه کله، کوه پنج، بندی لوزی، خشتی یا قالبی اصیل­ترین نقشه­ های بافت گلیم شیریکی­ پیچ استگلیم سیرجان امروزه علاوه بر زیرانداز کاربردهایی چون دوخت کیف، رویه‌ی صندلی و حتی دیوارکوب دارد و به دلیل محبوبیت بالا در خارج از کشور بخش مهمی از صادرات غیر نفتی را به خود اختصاص داده است.

منبع خبر:ایران ویزیت