بازی آرادان گِشدِی در روستای آقچی‌کند ابهر

بازی‌های سنتی و محلی از تنوع و جذابیت بالایی برخوردارند و بخشی از میراث‌فرهنگی غیرمادی بشریت است که باید به‌عنوان فرهنگ مردم حفظ و احیا شوند که نه‌تنها می‌توانند تاریخ و سنن این مرزوبوم را به شکلی پویا و عمیق به نسل‌های آینده منتقل کنند، بلکه از آن به‌عنوان بهانه‌ای برای گریز از تکنولوژی و معنا و مفهوم بخشی دوباره به زندگی هم می‌توان استفاده کرد؛ و همچنین دارای جنبه‌های نشاط و شادابی و پیوستگی عمیق با زندگی و معیشت مردم است و از مهم‌ترین اجزای فرهنگ و عقاید، اندیشه‌ها به شمار می‌آید.

ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی به‌عنوان گنجینه‌ای از باورهای فرهنگی اقوام، ضمن داشتن پیوند ناگسستنی با یکدیگر، نشان هویت و فرهنگ و بخشی از میراث آن کشور است.

در فرهنگ لغت فارسی، کلمه بازی برابر با سرگرمی، مشغولیت، تفریح، لعب، کار، ورزش و فریب آمده است. در دیدگاه جامعه‌شناسی نیز بازی وسیله‌ای برای تمرین آدمی در زندگی اجتماعی تلقی شده است. درنهایت، هنرمندان بر این باورند که بازی هنری ناشی از فرهنگ و آداب و سنن هر جامعه‌ای است. بازی‌ها به‌طور عام دارای باری فرهنگی هستند و با هدف پر کردن اوقات فراغت انسان طراحی‌شده‌اند. بازی‌های سنتی ریشه در سنت‌های دیرینه‌ی مردم دارد و امروزه استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی، بازی‌های رایانه‌ای و ورزش‌های جدید امکان پرداختن به بازی‌های محلی را به حداقل ممکن کاهش داده و می‌توان گفت به دست فراموشی سپرده‌شده است.

روش بازی آرادان گِشدِی

ابتدا در مرکز میدان بازی تل خاکی را که نماد قلعه برای محافظت است درست می‌کنند. دو سرگروه مشخص‌شده و شروع به یارکشی می‌کنند. یک نفر هم به‌عنوان داور مشخص می‌شود. داور یک‌طرف سنگ را خیس می‌کند و به هوا پرتاب می‌کند (به‌اصطلاح شیر یا خط) تا مشخص شود کدام گروه شروع‌کننده بازی یا به‌اصطلاح مهاجم هستند. گروه دوم یا محافظ تل خاک (قلعه) در کنار تل خاک باقی می‌مانند؛ و بازی شروع می‌شود. اگر گروه مهاجم بتواند از بین دو نفر گروه محافظ قلعه یا از بین یک محافظ و قلعه عبور کند (آرادان گشدی) یک نفر از گروه محافظ حذف می‌شود. ولی اگر گروه محافظ بتواند از پشت مهاجم بزند شخص مهاجم از بازی خارج می‌شود. اگر پای مهاجم به قلعه بخورد قلعه توسط گروه مهاجم تصرف می‌شود و جای دو گروه عوض می‌شود. اگر بازیکن محافظ از سینه بازیکن مهاجم بزند مهاجم از بازی خارج می‌شود ولی اگر از پشت به مهاجم بزند یعنی مهاجم موفق به رد شدن از بین دو نفر (آرادان گشدی) شده است و به تشخیص سرگروه یک نفر از گروه محافظ حذف می‌شود. بازی تا زمان اتمام بازیکن‌ها و یا خراب شدن قلعه ادامه دارد. این بازی سینه‌به‌سینه و از مادر به دختر و پدر به پسر منتقل‌شده است و تاریخچه و چگونگی این بازی ثبت‌نشده است و تنها به‌واسطه کندوکاو در کتاب‌های قدیمی و باستانی، می‌توان رد برخی از آن‌ها را گرفت. این بازی با استفاده از مواد اولیه بومی و محلی تهیه می‌شود.

بازی تنها با هدف گذران وقت برای کودک و ایجاد سرگرمی برای او طرح‌ریزی می‌شود، درصورتی‌که می‌توان گفت سهم عظیمی از هویت و تجارب کودک در این بازی‌ها کسب می‌شود. بازی برای کودک صرفاً زمینه‌هایی برای گسترش زبان و یافتن مهارت‌های یادگیری، کسب تجربه، استقلال، ساخت عزت‌نفس و صرفاً اجتماعی است. در بازی کودک احترام به دیگری، کنترل خشم، صبر، هم احساسی و حتی نمایی از محاسن و معایب نقش‌های مختلف را می‌آموزد.

اثرهای مثبت و بی‌شمار بازی‌های فکری و حرکتی، امکان آموزش برخی مفاهیم علمی از طریق بازی، درمان‌گری برخی اختلال‌ها از طریق بازی درمانی و… باعث شده تا در سال‌های اخیر برای توسعه و پرداختن به این بازی‌ها اقدام‌های مختلفی انجام شود.

منبع: میراث آریا