آلبوم سنگی پادشاهان ایرانی

شیراز اگر چه در ذهن گردشگران ایرانی با تخت جمشید تداعی می شود، اما بد نیست بدانید که تنها سه کیلومتر دورتر از تخت جمشید، نقش برجسته ای قرار دارد که اگر از علاقمندان تاریخ و فرهنگ ایران باستان باشید، تماشای آن دیدنی ترین بخش سفرتان به شیراز خواهد بود. نقش برجسته ای به نام رجب که آلبوم سنگی پادشاهان ایرانی را مقابل چشمانتان نمایش می دهد.

برای دیدن هنر سنگ تراشان نقش برجسته رجب، باید به ۵۶ کیلومتری شیراز و ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید سفر کنید. جایی که نقش‌برجسته های زیادی از زمان ساسانیان به جا مانده و تصاویری از اردشیر اول، شاپور اول و کرتیر موبد را نمایش می دهند. نقش اهورامزدا و صورت شاهان ساسانی هم اگرچه در حمله اعراب تخریب شده‌اند اما هنوز هم می توان از بازمانده های آن ها نوع پوشش و آرایش ایرانیان باستان را تماشا کرد.

باستان شناسانی که نقش رجب را بررسی کرده اند، معتقدند که شاهان اشکانی علاقه زیادی به ایجاد نقش برجسته نداشته اند و تنها نقش برجسته هایی از شاهان محلی در جنوب غربی ایران، به خصوص فارس و خوزستان به جا مانده است. بعدها، با انقراض سلسله اشکانی و روی کار آمدن سلسله ساسانیان، ایجاد نقش برجسته یک بار دیگر رونق گرفت و آثار تازه ای در پایتخت های ساسانی ترسیم شد.

ساسانیان نقش برجسته ها را برای مراسم تاجگذاری یا همان دیهیم بخشی، پیروزی در جنگ ها و بزرگداشت وقایع مهم حکومت ترسیم می کردند. به طوری که تنها اردشیر بابکان -موسس سلسله ساسانی- ۵ نقش برجسته برای یادبود پیروزی خود بر اردوان پنجم -آخرین شاه اشکانی- و دریافت دیهیم شاهی از اهورا مزدا ایجاد کرد که در محل هایی مثل نقش رجب، نقش رستم و فیروزآباد وجود دارد.

مسیر دسترسی

نقش رجب در ۵۶کیلومتری شمال شرقی شیراز و در ۳کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد. این نقش در سمت راست جاده و در مقابل راهی که به نقش رستم منتهی می شود قرار گرفته و برای دیدنش باید به داخل شکافی در کوه که به نظر می رسد پیش از این غاری مسکونی بوده است، سرک بکشید. در این محوطه ۴نقش برجسته خواهید دید که بدون شک از مهم ترین آثار به جا مانده از اوایل دوره شاهنشاهی ساسانیان هستند.

از اردشیر تا شاپور

باستان شناسان معتقدند که اولین نقش برجسته ای که در این محوطه ایجاد شد، نقش برجسته دیهیم بخشی به اردشیر بابکان بود و بعد از آن به ترتیب دیهیم بخشی به شاپور اول، شاپور اول و درباریان و در نهایت کرتیر موبد و سنگ نبشته منسوب به او ایجاد شده اند.

اما اولین و شاید بزرگترین نقش برجسته ای که از سمت چپ می بینید، تصویر شاپور اول است که سوار بر اسب دیده می شود و ۹نفر از بزرگان درباری پشت سر او ایستاده‌اند که اگرچه صورت همه آنها آسیب دیده اما با این حال علامت خاندان‌های بزرگ و اسپهبدان روی کلاه سه نفر از این ۹ نفر قابل تشخیص است. اولین فردی که پشت سر اسب شاپور ایستاده، هرمزد اول است که با نشانه جانشین شاهی که روی کلاهش دیده می‌شود مشخص شده. هشت نفر دیگر همه کلاه گنبدی شکل به سر دارند.