احیای تالاب‌ها با تدبیر دولت

دولت یازدهم نخستین دولت محیط زیستی است که اولین مصوبه آن محیط زیستی و با موضوع احیای دریاچه ارومیه بود اما دولت تدبیر و امید به همین بسنده نکرد بلکه در راستای اهمیت دادن به مقوله محیط زیست گام بعدی را برای حفظ تالاب ها برداشت و برای اولین بار حقابه این اکوسیستم های آبی را به رسمیت شناخت به طوری که بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست مکلف به تعیین میزان حقابه تالاب ها و وزارت نیرو مکلف به تامین آن شده است.

در راستای این وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست حقابه ۳۴ تالاب را تعیین تکلیف کرده و تعدادی را هم در دست مطالعه دارد، همچنین بر اساس مصوبه دولت وزارت نیرو باید حداقل سالانه ۱۱ میلیارد متر مکعب آب برای حقابه تالاب ها پیش بینی کند اما در این میان برخی چالش ها برای رسیدن حقابه به تالاب ها وجود دارد که نحوه بهره برداری از منابع آبی یکی از مهمترین این چالش ها است.

علی ارواحی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: ایران یک کشور خشک و نیمه خشک است شاید در مقاطعی از لحاظ بارش وضعیت خوبی در کشور داشته باشیم و به در پی آن وضعیت تالاب ها هم بهتر شود اما عمدتا با شرایط خشکسالی روبرو می شویم و نیاز است که برای اصلاح نظام بهره برداری هوشیار باشیم یعنی اکنون یکی از عمده ترین بهره برداری هایی که در عرصه منابع آبی داریم بحث کشاورزی است موضوع این است که کشاورزی به شکل فعلی نه تنها برای تالاب ها خطرناک است بلکه افت سفره های آب زیر زمینی در دشت های زیادی را به همراه داشته بنابراین نیازمند این است که شکل فعلی کشاورزی به شکل سازگارتری با منابع آبی و فرصت هایی که داریم اتفاق بیفتد.

وی افزود: ما به عنوان طرح حفاظت از تالاب های ایران از سال ۱۳۸۴ بحث پیاده سازی مدیریت زیست بومی در تالاب ها را آغاز کردیم که این موضوع با همکاری دست اندرکاران کلیدی از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو ، جهاد کشاورزی، وزارت کشور و سایر دستگاه های مرتبط انجام شد که در این راستا کار بر روی سه تالاب پریشان، شادگان و ارومیه را آغاز کردیم و برنامه مدیریت این تالاب ها تهیه و تصویب شد که ما حصل دستاوردهای ما کمک کرد که این رویکرد بتواند به سایر تالاب ها تعمیم یابد.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران اظهار داشت: از ۳۴ تالابی که برای تهیه برنامه زیست بومی در دستور کار قرار گرفت برنامه ۱۸ تالاب تهیه و به تصویب شورای برنامه ریزی استان ها رسید و توسط استاندار ابلاغ شد که بر اساس آن مسوولیت دستگاه ها و دست اندرکاران در این برنامه تعیین شد و برای اجرا به آنها ابلاغ شد، برنامه مدیریت زیست بومی ۱۶ تالاب دیگر نیز در حال تدوین است اما هنوز این فرایند تکمیل نشده است.

ارواحی ادامه داد: در تالاب هایی که برنامه مدیریت مصوب دارند بخش های مختلف تلاش می کنند در راستای مسوولیت های خود اقداماتی را عملیاتی کنند که یکی از این برنامه ها تعیین حقابه است  که در چند سال اخیر برای تعدادی از تالاب ها تعیین شده که مطالعات میزان حقابه توسط سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته و تامین آن توسط وزارت نیرو و شرکت های آب منطقه ای صورت می گیرد.

وی اظهار داشت: همچنین بر روی اصلاح شیوه های بهره برداری نیز اقداماتی در حال انجام است، به عنوان مثال ستاد احیای دریاچه ارومیه در حوضه آبریز این دریاچه اقدامات زیادی انجام داده است، در کنار آن طرح حفاظت از تالاب های ایران هم توانسته موضوع کشاورزی پایدار را در ۱۵۰ روستا پیاده سازی کند البته این حجم در مقیاس پایلوت است و دولت می تواند از دستاوردهای آن استفاده کند.

ارواحی افزود: از جمله دیگر فعالیت هایی که اتفاق افتاده بحث ارتقاء سطح آگاهی و مشارکت دست اندرکاران در تالاب هایی است که برنامه مدیریت مصوب دارند که توسط ادارات کل محیط زیست استان ها، طرح حفاظت از تالاب ها و سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت هایی انجام شده و شاهد این هستیم که اکنون سطح آگاهی مردم درباره تالاب ها نسبت به گذشته بالاتر رفته است.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران گفت: یکی دیگر از فعالیت هایی که در تالاب های دارای برنامه مدیریت مصوب اتفاق افتاده این است که برنامه های «سیپا» تهیه شده است، فعالیت این برنامه در زمینه آگاهی رسانی، ارتباطات، دانش و ارتقاء سطح مشارکت ها است که ادارات کل محیط زیست استان ها و سازمان حفاظت محیط زیست در اجرای آن نقش دارند و طرح حفاظت از تالاب ها نیز در این برنامه نقش تسهیلگری دارد.

وی تصریح کرد: به طور کلی طرح حفاظت از تالاب های ایران نقش تسهیل گری و پیاده سازی مدیریت یکپارچه در تالاب ها را دارند در واقع فعالیت های اجرایی را بخش های اجرایی دست اندرکار انجام می دهد و ما تسهیلگری می کنیم تا در روند اجرا همگرایی و هم افزایی اتفاق بیفتد.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران گفت: موضوعی که می توان در این زمینه پیشنهاد داد موضوع نظام های بهره برداری است، کنار آن موضوع دیگری که وجود دارد بحث تامین حقابه ها است که بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست حقابه یا همان نیاز آبی تالاب های زیادی را تعیین کرده است، بحث تخصیص این نیاز آبی و حقابه ها موضوع بسیار مهمی است که بتوانیم بهره برداری ها را متناسب با امکانات و پتانسیل حوضه تعریف کنیم و از طرفی بتوانیم این منابع آبی تالاب ها را ببنیم.

ارواحی اظهار داشت: یک بحث دیگر این است که به علت تغییر کاربری ها شرایط طبیعی در عرصه ها به هم خورده و این موضوع باعث شد اگر فصل پربارشی داریم لزوما آن بارش ها به شکل مناسبی به تالاب نرسد اینکه تا حد امکان شرایط را به شرایط طبیعی برگردانیم، در کشور چندین تالاب داریم که به علت احداث زه کش ها و  مسدود شدن مسیل ها آن عرصه کارکرد خود را به لحاظ انتقال جریانات سیلابی از دست داده است با این حساب از یک طرف تالاب از آب بی نصیب مانده و از طرف دیگر شاهد این هستیم که وقتی سیلاب اتفاق می افتد خسارات زیادی به مناطق مسکونی، صنعتی و سایر موارد وارد می شود و آب زیادی هدر می رود.

وی افزود: به نظر می رسد نیاز داریم که بر روی الگوهای اقتصادی که بتواند با منابع آبی ما سازگارتر باشد بیشتر کار کنیم، برای مثال باید بر روی رویکردهایی مانند طبیعت گردی جامعه محور یا گردشگری پایدار و جامعه محور کار کنیم یعنی شکلی از طبیعت گردی که از یک طرف کاملا ملاحظات حفاظت از تالاب را رعایت کند و از طرفی فرصت انتفاع مستقیم برای جامعه محلی را فراهم کند، یعنی اینکه به این صورت که نباشد یک سرمایه گذار از پایتخت بیاید و منافع مالی را نصیب شود بلکه به شکلی کمک کنیم که این منافع مالی بتواند در همان منطقه و همان عرصه به جامعه محلی برسد تا انگیزه ای شود که جامعه محلی خود از تالاب حفاظت کند.

ارواحی درباره اینکه سهم سیلاب ها و عملکرد دستگاه ها در پر آب شدن تالاب ها گفت: سخت است بتوان گفت که وسعت کنونی تالاب ها چقدر از بارش ها و چقدر از کارکردها است، البته قطعا نقش بارش ها پررنگ بوده و برای همین بر روی تامین حقابه ها تاکید می کنیم و شرایط فعلی یک شرایط استثنایی است، ما یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم با واقعیتی مانند محدودیت منابع آبی روبرو هستیم و نیاز است که هم شکل بهره برداری را اصلاح کنیم و هم سهمی را برای تالاب ها قائل شویم که این سهم می تواند با مدیریت بهره برداری صورت گیرد یعنی به عنوان مثال بتوانیم تعادلی را بین بهره برداری و حفاظت از تالاب برقرار کنیم.

منبع:ایرنا

مرتبط:

تالاب لیپار یا تالاب صورتی؟

تالاب گندمان یکی از ۱۰تالاب زیبای ایران

تالاب شادگان _ونیز ایران