“مادرشاه” هنوز هم دیدنی است

به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از این کاروانسراهای به جا مانده و زیبا “مادرشاه” خوانده می‌شود. این کاروانسرا واقع در کیلومتر ۵۰ جاده اصفهان – دلیجان، از بخش شاهین شهر و میمه استان اصفهان است که به عنوان جاذبه منحصر به فرد گردشگری در این منطقه به شمار می رود. بر سردر این کاروانسرا، کتیبه ای از دوره محمد شاه قاجار به سال ۱۲۵۱ دیده می شود.

با توجه به این کتیبه، از این کاروانسرا در دوره قاجاریان نیز استفاده می شده است. پس از آن این عمارت بی استفاده ماند و مصالح آن به یغما رفت. اما در سال ۱۳۲۱ شمسی، کاروانسرا به پادگانی بدل شد و تا سال‌های اخیر نیز کارکرد نظامی داشته است.

این بنا با مساحت قریب به شش هزار و ۵۰۰ متر مربع از کاروانسراهای بزرگ به شمار می‌رود. حیاط مستطیل شکل وسیعی در میانه بنا و چهار ایوان در میانه اضلاع آن و ایوانچه هایی در بین ایوان‌ها قرار دارد. هر ایوانچه حجره ای در پشت خود دارد. قوس‌های ایوانچه های پیرامون حیاط کاملا هم شکل و منظم هستند و دیوارها با ضخامت یکسان برپا شده اند.

ورودی کاروانسرا در ضلع جنوب غربی آن است. سردر مرتفع با طاق نماهایی در دو طبقه طرفین آن از سطح نمای خارجی بنا پیش آمده و ردیف طاق نماها در نمای این جبهه سردر را شاخص کرده است. کنگره های دست انداز بام و آجرکاری آنها و برج‌های طرفین نمایی پرکار در این جبهه پدید آورده است. چهار برج مدور در چهار گوشه کاروانسرا، که به صورت استوانه ای کامل از امتداد اضلاع خارجی بیرون زده اند، حجم بنا را استوارتر می نمایند. به علاوه، دو برج با قاعده نیم هشت در میانه اضلاع طولی کاروانسرا قرار دارد. سردر کاروانسرا و هشتی و ایوان پشت آن بی واسطه به یکدیگر متصل هستند.

در سوی دیگر حیاط و در تقابل با دستگاه ورودی، ایوان مرتفع شمال شرقی و تالار صلیبی شکل پشت آن قرار دارد. در سه طرف این تالار صفه‏ های‏ عمیق وجود دارد که کمرپوش شده و تشکیل دو طبقه داده‏ است. دورتادور تالار سکوهایی جهت نشستن وجود دارد. در طبقه بالای این تالار، غرفه هایی وجود دارد که به بخش میانی تالار و ایوان مقابل آن اشراف دارند. به نظر می‏ رسد این تالار محلی برای انجام مراسم پذیرایی از شاهنشاه یا سفیران خارجی بوده است. در بیرون کاروانسرا، در سوی غربی آن، حمام و آب انبارهایی وجود داشته که به نوشته ماکسیم سیرو، ورود به آنها از داخل کاروانسرا نیز میسر بوده است. در حال حاضر تزیینات بنا شامل آجرکاری نمای دیوار جان پناه است؛ ولی در گذشته کاشیکاری نیز وجود داشته‏ است. مصالح این بنا شامل آجر و سنگ است.

این کاروانسرا که یکی از بزرگ ترین کاروانسراهای اصفهان اسـت هم زمان با بنای مدرسه چهارباغ احداث شد تا درآمد و عواید ان بـه مصرف مخارج طلاب و نگه‌داری مدرسه برسد.

کاروانسرا در زمان سلطنت شاه حسین صفوی ساخته شد و از آخرین آثاری اسـت که در اواخر حکومت صفویان در اصفهان ساخته شده اسـت. یکی از محققان و پژوهشگران معماری اسلامی، این کاروانسرای چهار ایوانی مستطیل شکل را دارای ۲۸ متر طول و ۹۳ متر عرض نوشته اسـت که در دو طبقه ان ۱۴۰ اتاق دارد. در پشت اتاقها دو اصطبل سراسری نیز وجود داشته اسـت.

این کاروانسرا دردوره قاجار مانند سایر آثار اصفهان مورد بی مهری ظل السلطان حاکم اصفهان قرار گرفت و بالاخره نیز به وسیله این شاهزاده حاکم به فروش رسید. درحدود سال۱۳۴۳ شمسی مقرر شد کاروانسرای مادر شاه با حفظ جنبه های‌ هنری و ارزش‌های معماری دوران صفویه بـه یک مهمانسرای بین المللی تبدیل شود و در سال ۱۳۸۴ نیز با شماره ۱۳۶۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع خبر:ایمنا