نوروز در دیار فرزانگان

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، نوروز سرآغازی است بر نو شدن و شکفتن؛ دمیدن نفخه مسیحایی جنات عدن بر باغ و راغ و صحرا، روزگاری نو و ایامی خجسته را پیشکش می‌کند و در این میان، آدمی سرمست از صنع رب‌الارباب، انگشت تحیر در کام می‌گیرد که فتبارک‌الله احسن‌الخالقین…. دوستداران سفر، بهاران را غنیمت شمرده و خرده اسبابی اندک زاد توشه راه می‌کنند و پای در رکاب راه می‌نهند و مقصدی می‌جویند به فراخور حال تا در گوشه‌ای رحل اقامت افکنده، خستگی یک سال را از تن به در کنند و چه مقصدی برای سفر نوروز بهتر از دیار هزار رنگ هزار نقش شهرضا.

اگر از شهر اصفهان، ۷۵ کیلومتر به سمت جنوب این استان طی کنید، به بهشت‌گونه‌ای می‌رسید که سراسر آن چونان فرشی هزار نقش و پیوسته از آثار علما و حکما و ادبا و شهدا در طی قرون و اعصار مختلف است.

شهرضا، شهرستانی محدود به کوهساران است و به علت محدود بودن بین نواحی کوهستانی در غرب و جنوب و به نواحی پست کویری در شمال شرقی، در بیشتر اوقات سال در آن نسیم ملایم می‌وزد.

پیشینه شهرضا از منظر مورخان در کتب تاریخ و تذکره گوناگونی مطرح شده است؛ نخستین مدرک باستانی گویای تاریخ این شهرستان، لوح گورستان قدیمی “امامزاده شاهرضا” است که سنوات منقوش بر روی آن بین سالیان ۱۴۲ تا ۱۹۱ هجری قمری را نشان می‌دهد؛ اما قراین حاکی است که این منطقه در دوران قبل از ظهور اسلام، قریه‌ای در ۱۴ فرسنگی بلده اصفهان بوده که “قلعه سمیرم” نامیده می‌شده است.

بر اساس مستندات تاریخی، سلاطین آل مظفر در فاصله سال‌های ۷۲۳ تا ۷۹۵ هجری قمری در این منطقه حکمرانی داشته‌اند و چنانچه “غیاث‌الدین خواند میر” در “حبیب‌السیر” آورده است “امیر تیمور گورکانی” در رجب سال ۷۹۵، جمیع افراد آل مظفر را در قریه “ماهیار” (مهیار) ولایت قمشه قتل عام کرده است.

آثار تاریخی

شهرضا از شهرهای قدیمی منطقه اصفهان است و اگر چه تاریخ دقیق بنای شهر معلوم نیست، اما وجود آثاری در اطراف آن بیانگر این واقعیت است که از دوران قبل از ورود لشکر اعراب تا دوره صفویه، تحولات زیادی در آن رخ داده است؛ با انتخاب اصفهان به پایتختی در عهد “شاه عباس اول”، ساخت و ساز در شهرضا به دلیل نزدیکی با پایتخت صفویان رونق می‌گیرد.

مهمترین آثار تاریخی این شهرستان عبارتند از:

امامزاده شاهرضا: جعفر بن موسی(ع) در اصفهان بود که خبر شهادت برادرش امام رضا(ع) در طوس را شنید پس برای فرار از دست عمال حکومت عباسی و با هدف پیوستن به برادر دیگرش «احمدرضا شاهچراغ‌(ع)» به مقصد فارس حرکت کرد، اما سربازان حکومتی در «قمشه» که امروزه به «شهرضا» مشهور است، او را گرفتار و شهید کردند.

این بقعه بر سر راه اصفهان به شیراز واقع است که مسیری پر تردد برای تاجران و نظامیان و سیاحان بوده است؛ به دنبال گسترش سیاست توسعه راه‌ها و امنیت تجارت در زمان شاه عباس اول صفوی، کاروانسرایی در قسمت شمالی حرم ساخته شد که در حال حاضر با کاربری هتل محل اسکان مسافران است. در زمان ناصرالدین شاه قاجار به همت مجتهد وقت قمشه «حاج ملا مهدی» در سمت غربی حرم مسجدی بنا می‌شود.

امامزاده سیدعلی‌اکبر(ع): این امامزاده در روستایی به همین نام در شمال شهر شهرضا و در فاصله۱۵  کیلومتری قرار دارد، این محل با بنایی از عصر صفوی از مقاصد زیارتی و گردشگری مردم شهرضا محسوب می‌شود.

امامزاده زیارتگاه: روستای «زیارتگاه» در جنوب شهرستان شهرضا و در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب آن قرار دارد. در این روستا مزار دو امامزاده به نام‌های سیدمحمد و سید ابراهیم از نسب امام موسی‌کاظم(ع) واقع شده است که بنای آن حدود ۹۰۰ سال قدمت دارد؛ این بنا کهن‌ترین اثر تاریخی این شهرستان است.

مسجد نو: این مسجد مربوط به عصر صفوی بوده است و به شماره ۱۷۷۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مسجد حاج عبدالحمید: مسجد حاج عبدالحمید از آثار بر جا مانده از دوران قاجار سال ۱۲۹۷ هجری شمسی است؛ این مسجد دارای سردری با آجرهای لعاب دار زیبا است.

مسجد خان: این بنا یکی از آثار بر جا مانده از دوران زندیه در شهرستان شهرضا است، گرچه بنای کلی آن از زمان قاجار باقیمانده است.

بازار تاریخی: بنایی ستُرگ برجای مانده از عهد سلجوقیان که قدمت ۷۰۰ ساله دارد و در طول ایام نه تنها چیزی از عظمت و شوکتش کم نشده بلکه همچنان محل داد و ستد کسبه و بازرگانان است.

کاروانسرای شاه‌عباسی مهیار: این کاروانسرا یکی از بزرگترین کاروانسراهای ساخته شده در زمان شاه عباس کبیر به انضمام آب انبار، مسجد، حمام و سونای بزرگ است. قدمت این بنا به دوره صفویه در سال‌های اوج قدرت شاه عباس کبیر در سال‌های ۹۸۰ الی ۱۰۳۸ هجری شمسی برمی‌گردد. یکی از ۹۹۹ کاروانسرای بین راه‌های کشور این بنا است که بیشتر این مجموعه بناها در کنار راه‌های شوسه بین شهری ساخته شده است.

منزل تاریخی شهید مدرس: این بنا در روستای اسفه در مسیر شهرضا به اصفهان قرار دارد. اسلوب معماری این بنا همانند سایر سازه‌های کهن منطقه و دیرینگی آن مربوط به حدود ۱۵۰ سال قبل است. مصالح به‌ کار رفته در این بنای تاریخی کاهگل و آجرهایش چهارگوش است، اما در مجموع ویرانی بنا زیاد و نیازمند مرمت اساسی است.

مناظر طبیعی

بیشه‌های اسفرجان: این تفرجگاه در روستای اسفرجان و در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب شهر شهرضا واقع شده است؛ روستای اسفرجان از مناطق خوش آب و هوای جنوب شهرضاست که همه روزه به ویژه در ایام تعطیل پذیرای افرادی است که خسته از کار و تلاش در طول یک هفته می خواهند روزی را در دامان طبیعت بگذرانند.

برای رسیدن به بیشه های سرسبز روستا بایستی حدود ۵۰ کیلومتر از شهر شهرضا به سمت جنوب حرکت کنید و پس از رسیدن به جاده ورودی این روستا نیز باید ۱۰ کیلومتر دیگر پیش بروید تا به ابتدای بیشه زارهای آن برسید.

زرچشمه: اگر حدود ۸۰ کیلومتر از شهر شهرضا به سمت جنوب پیش برویم به تفرجگاهی محصور در کوههای زاگرس می‌رسیم که منظره درختان سر به فلک کشیده و آب گوارای چشمه آن احساس بودن در بهشت زیبا را به شما می‌بخشد از شهرضا تا روستای هونجان که محل این تفریحگاه است حدود ۷۰ کیلومتر فاصله است.

مشاهیر شهرضا

این شهرستان از ایام قدیم مهد علم و دانش بوده و دانشمندان بزرگی را در دامان خود پرورانده است. تنی چند از مفاخر شهرضا عبارتند از ملا مصطفی قمشه‌ای، حکیم صهبا، شیخ باقر بن ملا محمد مهدی قمشه‌ای، میرزا نصرالله، شهید سیدحسن مدرس اسفه‌ای، محی‌الدین الهی قمشه‌ای، محمدرضا مهدوی، حسین الهی قمشه‌ای، پرفسور پرویز ولندانی (عضو ارشد ناسا)، پرفسور حبیب‌الله هدایت (پدر علم تغذیه ایران).

صنایع دستی

این شهرستان از گذشته به داشتن هنر برخی صنایع دستی مشهور بوده و در بعضی از آن‌ها گوی سبقت را از دیگران ربوده است. مهمترین صنایع دستی شهرضا عبارتند از: زریبافی، سفالگری، قالیبافی، کاشی‌سازی، تنورسازی و دباغی.

غذاهای سنتی

در شهرضا تولید و پخت انواع غذاهای ایرانی وجود دارد، اما آنها که بیش از همه این شهرستان به آن شهره شده، “ماست‌ پوست”، “کوفته‌چی” و “چکلوک” است. کوفته‌چی را از پختن مخلوط برنج خیس خورده، گوشت، باقلا، سبزی‌های معطر مانند ترخون و شوید خشک و نمک و ادویه تهیه می‌شود.

برای تهیه ماست پوست، چکلوک را که دوغ جوشیده و چکیده است را با دوغ مخلوط کرده چندین بار در پوست می‌ریزند و هر بار بعد از اینکه آب آن خارج شد دوباره این کار را تکرار می‌کنند تا اصطلاحاً مایه‌ ماست درست شود؛ در ادامه هر بار ماست تازه را در پوست می‌ریزند که به مرور آبش خارج شده و به صورت ماست چکیده در آید، اما بو و مزه‌اش با ماست چکیده‌ معمولی بسیار متفاوت است.

آبگوشت نیز که یک غذای اصیل ایرانی است در این شهرستان به شیوه‌ای خاص و آموخته شده از پیشینیان طبخ می‌شود که که ماحصل آن  آبگوشتی معطر است به این صورت که طبخ حبوبات و گوشت آن با شعله ملایم و تا حد امکان آتش هیزم انجام می‌شود و در پایان میوه‌های خشک شده مانند بِه، سیب، آلو زرد و آلو قیسی را به آن اضافه می‌کنند.

منبع:ایمنا