کلیبر محل برگزاری مراسم آیینی سکاها

نسرین قهرمانی با اعلام این خبر گفت: نتایج آزمایش های انجام یافته بر روی یافته های بدست آمده از کورگان های جنوب غرب شهرستان کلیبر در استان آذربایجان شرقی توسط یک متخصص انسان شناسی دانشگاه ورشو حاکی از آن است برخلاف آنچه احتمال داده می شد خاکسترهای یافت شده در این کورگان ها خاکستر انسانی حاصل سنت جسدسوزی باشد، این خاکستر انسانی نیست.

قهرمانی خاطر نشان کرد: شواهد کاوش های دو فصل اخیر بیانگر آن است که این منطقه احتمالا محل برگزاری مراسم آیینی سکاها بوده و خاکستر بدست آمده نیز احتمالا نشان از اجرای مراسم برای الهه آتش بوده است.
او با بیان اینکه معماری سنگ چین شده این تپه ها که با توجه به حجم زیاد و بزرگی سنگ‌ها و وسعت محوطه کاوش شده کار بسیار پرزحمتی بوده بسیار شبیه گورهای تدفینی سکاهاست تصریح کرد: ولی نتایج این کاوش ها نشان می دهد هر تپه سنگ چین شده ای الزاماً کورگان نیست و می توان با احتیاط اذعان کرد برخی از آنها برای اجرای مراسم آیینی سکاها استفاده می شده است.
این باستان شناس افزود: مشابه این محوطه ها در کوهستان های آلتای (غرب مغولستان) در تپه بیرام، در جنوب و شرق قزاقستان همچنین در گرنی آلتای در جنوب سیبری گزارش شده است که با توجه به مشابهت های فرهنگی این منطقه با مناطق یاد شده جای شگفتی نیست.
سرپرست هیأت باستان شناسی در ادامه اظهار داشت: مطالعات توالی اکولوژیکی در لایه های رسوبی زیر سنگ چین ها نشان می دهد طی سه هزار سال پیش از ایجاد استقرارهای انسانی این منطقه ترکیبی از نهشته های طبیعی از جمله خاک و گیاخاک بوده که در طی چند فاز طبیعی احتمالاً بر اثر تغییرات اقلیمی دچار گسست شده و اکوسیستم جنگلی معتدل مدیترانه ای به سمت دشت باز در حال تغییر بوده است.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، گفت: در طی دوره برپایی استقرار جوامع انسانی به دلیل همزمانی با عصر مفرغ، برای استخراج آهن و کوره ذوب فلز (با توجه به سرباره های بدست آمده) استفاده از منابع جنگلی، سبب شده که پایداری زیستی از دست رفته و سطح زمین از جنگل های متراکم به شکل بوته زارهای پراکنده تغییر شکل پیدا کند که به دلیل بارش های متوالی و تشکیل سیلاب ها قابل سکونت نبوده و در نتیجه کاربری زمین به شکل گسترده به دلیل عوامل انسانی تغییر پیدا کرده است.
قهرمانی خاطرنشان کرد  که شناسایی دقیق این توالی اکولوژیکی و تغییر گسترده اکوسیستمها در دست کارشناسی دقیق تر است.
وی در پایان تصریح کرد: با توجه به اهمیت فرهنگی این مطالعات در روشن شدن زوایای تاریک اقوام سکا و عدم موافقت آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی برای عقد قرارداد فاز دوم متاسفانه با احداث و آبگیر سد پیغام چای، بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین دچار خاموشی خواهد شد.
گفتنی است، عملیات نجات بخشی آثار در معرض خطر سد پیغام چای با توجه به درخواست آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در فصل اول انجام و با وجود عدم موافقت آب منطقه‌ای برای انعقاد قرارداد و به جهت با ارزش بودن مطالعات فصل اول، فصل دوم نیز با کمک‌های مردمی و با موافقت و مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.

پیش از این در شهریورماه سال جاری، سرپرست هیات کاوش محوطه باستانی کورگان‌های جنوب‌غربی کلیبر اعلام کرده بود : در ۲ فصل نخست کاوش این کورگان ها در محدوده طرح ساخت سد پیغام‌چای، نشانه هایی از سوزاندن اجساد در هزاره اول قبل از میلاد یافت شده است.

کاوش های باستان شناسی محدوده سد پیغام چایی شهرستان کلیبر با مجوز رسمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور به منظور نجات بخشی آثار در معرض خطر موجود در آن آذر ماه پارسال آغاز شده است.
با توجه به غنای فرهنگی و تاریخی منطقه، قبل از شروع عملیات عمرانی در محدوده سد پیغام چای، این منطقه مورد بررسی عملیات باستان شناختی قرار گرفت که در این راستا تعدادی آثار در محدوده اجرای طرح، شناسایی و عملیات نجات بخشی بر روی این آثار آغاز شد.
این کاوش ها علاوه بر اجرای عملیات نجات بخشی آثار تاریخی شناسایی شده، برای شناخت زوایای پنهان تاریخی، فرهنگی و لایه های استقراری منطقه مذکور حائز اهمیت بوده و نتایج آن برای شناخت هرچه بهتر منطقه و مقایسه فرهنگی با سایر مناطق در ادوار مختلف تاریخی کمک خواهد کرد.
به گزارش ایرنا،شهرستان کلیبر با ۴۷ هزار جمعیت و ۳۵۹۷ کیلومتر مربع مساحت در ۱۷۰ کیلومتری مرکز آذربایجان شرقی واقع شده است .
این شهرستان با برخورداری از منابع طبیعی همچون مراتع و جنگل های ارسباران،اماکن تاریخی بسیار زیاد و با ارزش همچون قلعه بابک، قلعه پیغام،قصر وینه، مقبره شاه قاسم کبیر و برخورداری از جاذبه های گردشگری متنوع، یکی از شهرهای دیدنی آذربایجان شرقی است.
شهریور ماه ۱۳۹۴ بود که حمیده چوبک، رییس وقت پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برای جلوگیری از تخریب آثار فرهنگی – تاریخی، توقف عملیات ساخت سد «پیغام چای» در آذربایجان شرقی را خواستار شد.
چوبک در آن زمان، در نامه‌ای به مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی ضرورت عملیات نجات‌بخشی آثار تاریخی – فرهنگی محدوده سد پیغام چای را پیش از ساخت و آب‌گیری آن مورد تاکید قرار داد.
بر اساس بند ج ماده ۱۱۴ قانون برنامه ۵ ساله چهارم همه‌ی وزارتخانه‌ها، سازمان ها و موسسات دولتی موظفند قبل از اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی و در مرحله امکان سنجی و مکان یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی – تاریخی ‘ میراث فرهنگی’ در آن خصوص اقدام کنند و در طراحی ومکان یابی پروژه های یاد شده نتایج مطالعات را رعایت کنند.
سد پیغام چای در ۱۷۸ کیلومتری شهر تبریز و ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلیبر با هدف تنظیم آب سطحی رودخانه پیغام چای برای تامین نیاز آب آشامیدنی شهر کلیبر و همچنین تامین مطمئن آب کشاورزی زمین های زراعی منطقه و تامین مصارف صنعت در حال احداث است.
با بهره برداری از سد مخزنی پیغام چای، امکان برطرف کردن کمبودهای کنونی آب شهر کلیبر و روستاهای مسیر و باغ های حاشیه رودخانه که در ماه های خشک سال با مشکل روبه رو هستند، فراهم می شود و افزون بر توسعه زمین های آبی با وسعت حدود ۴۰۰ هکتار، آب موردنیاز زمین های کشاورزی موجود با وسعت ۹۲۸ هکتار با تامین بالاتر و مطمئن میسر خواهد شد.
حجم نرمال مخزن این سد بیش از ۱۵ میلیون مترمکعب بوده و دارای ۱۳کیلومتر شبکه آبیاری و هشت کیلومتر شبکه آب آشامیدنی است.

منبع:ایرنا