بافت تاریخی، پیوند گذشته و آینده شهر
شهر، کالبدی یکپارچه است که است که از پیوستن بافت‌ها، محلات و مناطق مختلف با رویکردهای گوناگون تشکیل شده است. هر یک از این مناطق و بافت‌ها دارای ارزش و اهمیتی است که مدیریت شهری می‌تواند با بهره‌گیری از آن‌ها طرح‌های توسعه و نوسازی شهری را تدوین و اجرا کند.
به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرها در گذشته‌های دور در محلی ایجاد و به مرور زمان محلات و مناطقی به آن‌ها افزوده شده است. هسته مرکزی شهرها در گذر زمان بارها مورد تغییرات گسترده قرار گرفته، گاه در تندباد حوادث ویران شده و گاه مورد اقبال حاکان قرار گرفته و آباد شده است؛ اما آنچه در گذر ایام در این رهگذر برجای مانده محدوده‌ای است که الگوهای معماری، شیوه‌های شهرسازی، آداب و رسوم و اعتقادات مردم شهر را از گذشته‌ای دور در خود جای داده است. صندوقچه‌ای ارزشمند از میراث کهن که امروزه تحت عنوان بافت تاریخی شهری از آن یاد می‌شود پیوندی است میان گذشته و آینده شهر.
برای آشنایی بیشتر با اهمیت بافت تاریخی، تفاوت آن با بافت فرسوده و نقشی که هویت‌بخشی به شهر دارد با “اسماعیل دویران” دکترای برنامه‌ریزی شهری گفت‌وگویی را انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
بافت تاریخی از منظر شهرسازی چه اهمیتی دارد؟
بافت تاریخی با توجه به موقعیت قرارگیری آن که عمدتاً در هسته مرکزی و بافت میانی شهر است، نشان دهنده هویت، فرهنگ و پیشینه گذشته یک شهر و معرف بخش مهمی از ارتباط اجزاء با بافت کالبدی آن است. بافت تاریخی یک شهر بیان کننده سبک و زندگی، سبک معماری و شهرسازی و تبیین کننده فضای جغرافیایی شهر است؛ بنابراین سندی زنده از پیشینه شهر در اختیار مدیران شهری قرار می‌دهد.
بافت تاریخی چه تفاوتی با بافت فرسوده دارد؟
بافت بافت تاریخی و بافت فرسوده هم به لحاظ محتوایی و هم به لحاظ عملکردی ساختاری متفاوت از هم دارند. عمدتاً بافت تاریخی هم دارای هویت تاریخی است و هم ارزش تاریخی و میراثی دارد؛ این بافت دربرگیرنده بناهایی است که به لحاظ شکلی، فیزیکی اجتماعی در ابعاد و تناسبات تاریخی هویت پیدا کرده است و میراث گذشتگان را در دنیای معاصر بازگو می‌کند.
اما در مقابل بافت فرسوده عمدتاً بناهایی را شامل می‌شود که فاقد ارزش تاریخی و میراثی بوده و بر اثر گذر زمان فرسوده شده و از بین رفته یا در حال از بین رفتن است. هرچند که ممکن است در بعضی قسمت‌های بافت فرسوده شاهد بناهایی با ارزش تاریخی و میراثی نیز باشیم، اما این یک وجه غالب و ساختاری نیست و جنبه استثنایی دارد. اصولا بافت تاریخی با بافت فرسوده یا فرسوده شده یا فرسوده ساخته شده یا ناکارآمد با وجود درهم تنیدگی مکانی آن به لحاظ مفهومی و ساختاری و کاربردی از هم قابل تفکیک است و در شهر زنجان هم این دو بافت به ویژه در مرکز شهر در کنار هم قرار گرفته‌اند و این تمایز در مورد آن‌ها صادق است.
وظیفه مدیریت شهری در قبال بافت تاریخی چیست؟
مدیریت شهری در دو بُعد حفظ و حرمت بناها، جلوگیری از تخریب و از بین رفتن بافت و تزریق ساختار و هویت بخشی بافت به شکل معاصر رسالت‌هایی را بر عهده دارد. در این راستا الگوی مناسب مداخله، شکل‌گیری مدیریت یکپارچه در قالب کمیته بافت تاریخی است؛ اعضای این کمیته با عضویت دستگاه‌های اجرایی نظیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، شهرداری، معاونت عمرانی دستگاه‌های اجرایی، راه و شهرسازی و نهادهای مسئول در توسعه و تقویت زیرساخت‌های شهری در ستاد بازآفرینی استان و شهرستان تشکیل و وظیفه اجرای برنامه‌ها به صورت یکپارچه و متمرکز را برعهده دارند.
احیاء بافت‌ها با انجام فعالیت‌های جدید برگرفته از هویت آن‌ها، اجرای پروژه‌های محرک توسعه با رویکرد گردشگری تاریخی، طراحی و اجرای پروژه‌های مرمت کالبدی و اجرای مجدد فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی برگرفته از ریشه تاریخی آن‌ها مؤثر است؛ در این راستا استفاده از مشارکت شهروندان، ساکنان بافت و کسبه در فرآیند مداخله لازم و اساسی است.
چه مسائلی در شهرسازی امروزی بافت تاریخی را تهدید می‌کند؟
از بین رفتن بافت تحت تأثیر عوامل اثرگذار تخریبی در گذر زمان، خالی شدن بافت از جمعیت و قابلیت سکونت، کاسته شدن از ارزش اقتصادی و تبدیل شدن بافت به انبارهای کالا، تهدیدهای مهم در امر شهرسازی در بافت تاریخی است. کاهش سطح امنیت تردد بویژه در شب‌ها برای عموم مردم که ناشی از نبود یا کاهش فعالیت و سکونت شبانه در این بافت‌ها است نیز از دیگر تهدیدات این بافت‌ها در شهرهای امروزی محسوب می‌شود. کم‌توجهی و نبود برنامه‌های مشخص و عملیاتی برای احیاء بافت، مدیریت موازی با عملکرد نقطه‌ای ناقص و نبود رویکرد مشخص یکپارچه از جمله تهدیداتی است که در شهرسازی امروزی بافت تاریخی را تهدید می‌کند.
منبع خبر:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.