دویدوخ پایتخت فرش دو رویه تمام ابریشم ایران اما ناآشنا

وقتی صحبت از فرش نفیس دو رویه تمام ابریشم می شود اولین محلی که می‌توان برای خرید این هنر تصور کرد، روستای دویدوخ در راز و جرگلان است. در صفرترین نقطه مرزی میان خراسان شمالی و کشور ترکمنستان مردمانی هستند که از سالیان دور هنری را آغاز کرده و رمزو رازهای هنر دست خود را از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌دهند.

فرش تمام ابریشم دویدوخ که به جرات می توان گفت حجم زیادی از تولید آن به دست زنان دویدوخی صورت می گیرد با تصاویر حیرت انگیز و رنگ‌های بی نظیر نخ‌های ابریشمی، چراغ بازارهای فرش کشورهای خارجی را روشن کرده است.

روستای دویدوخ خواستگاه یکی از انواع نفیس ترین فرش های ایرانی است که نام و آوازه آن در آسیا و اروپا پیچیده و هنر دست زنان این خطه را به وسیله‌ی یک فرش تنیده در بطن قاب چوبی، به منازل آن سوی مرزها می‌کشاند.

روستای دویدوخ با داشتن حدود ۵۰۰ کارگاه فعال، به عنوان یکی از خاستگاه‌های فرش دو رویه تمام ابریشم و پایتخت این هنر دست در جهان شناخته می‌شود، اما هنوز اتفاقات خوبی برای فرش های تولیدی در این منطقه نیفتاد است، هرچند هنگام ورود به این روستا زنانِ در حال شستن نخ های ابریشمی در رودخانه ای که از ابتدای روستا می گذرد و یا رد شدن مَردی که بر روی دوشَش یک تخته قالیچه هست، به شما می‌گویند که به پایتخت فرش های نفیس دو روی تمام ابریشم جهان رسیده‌اید.

آوازه این فرش، جهانی شده و پا به کشورهایی همچون هلند، ایتالیا، ژاپن، آلمان، استرالیا، و … رسیده و تا چند سال گذشته که هنوز تحریم و کرونایی وجود نداشت خود خارجی ها برای خرید به صورت مستقیم به دویدوخ می رفتند اما هنوز برای مردم ایران ناشناخته است و نام این فرش به گوششان نرسیده و یا نمونه هایی از آن را ندیده اند.

 

فروش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ در ابتدا توسط خانم “چی چی” که از اهالی این روستا است، بافته شد، سپس این هنر به ۹ دختر و دو پسرش منتقل و در حال حاضر بیشتر زنان روستای دویدوخ مشغول بافت این قالیچه های نفیس هستند که طرح و رنگ های زیبای آن هر بیننده ای را به وجد می آورد.

خانم چی چی هنوز در قید حیات است و با وجود اینکه در ۸۵ سالگی به سر می برد مشغول بافت این نوع از فرش است و می گوید: اول فرش ها را به صورت معمولی که همه می بافند به صورت تک رویه می بافتم اما یک روز به ذهنم رسید که به صورت امتحانی از آن سوی دار قالی با تارها نقش دیگری بزنم که اصلا شدنی است و یا خیر و دیدم که می شود این کار را انجام دادم و از آن زمان فرش را به صورت دو رویه بافتم.

در ابتدا فرش را با نخ های پشمی می بافتیم اما بعدا از نخ های ابریشمی استفاده کردیم و فرش های ابریشمی را با دو طرح متفاوت بافتیم.

بیشتر مشتری های این فرش، خارجی ها هستند این را خانم چی چی می گوید و در مورد اولین مشتری خارجی اش توضیح می دهد: اولین مشتری خارجی ام” رز ماری” بود، رز ماری یکی از گردشگران ایتالیایی بود که مهمان مرحوم دکتر غیادی( یکی از پزشکان و اسب داران منطقه راز و جرگلان) بود و دکتر غیادی خانم رز ماری را برای دیدن فرش های دو رویه تمام ابرشم به این روستا آورد و او سه چهار تخته از فرش ها را خرید و از آن به بعد پای مشتری های خارجی به این روستا باز و تعداد مشتری های این فرش هم زیاد شد.

ملیحه یکی از دختران بافنده این نوع از فرش نیز می گوید ۱۷ سال سن دارد و از سن کم مشغول بافت فرش هستم و این فرش باعث شده تا روستای دویدوخ هم جهانی شود و پای گردشگران داخلی و خارجی به این روستا باز شود.

 

ملیحه در مورد خاص ترین فرشی که بافته توضیح می دهد که یکی از قالیچه هایی که در گذشته سفارش گرفتیم و برای من خیلی خاص بود از کشور آلمان سفارش گرفته شد که ۲۵۰ رنگ باید در آن به کار گرفته می شد و آن فرش را با قیمت ۶۰ میلیون تومان به فروش رساندیم.

و حدود هشت ماهی است که در حال بافت یک قالیچه دو رویه تمام ابریشم دیگر هستیم که این فرش را هم از کشور آلمان سفارش گرفته ایم و ۲۵۵ رنگ در آن بکار می رود و طرح این فرش کاخ مسکو با رقص باله است.

وی گوید: اغلب قالیچه های فرش دو رویه با دو طرح متفاوت در قسمت جلو و پشت فرش هستند که بسیار زمان و ظریف بوده اما با مشکل شدید فروش آن ها مواجه هستیم و از آنجاییکه امرار و معاش بیشتر مردم روستا از همین طریق است با مشکل مواجه شده ایم.

حالا تابلوفرش جزو لاینفک زندگی دویدوخی ها است این را چابک دهیار این روستای گردشگری می گوید و اضافه می‌کند: کم‌تر خانه و خانواده‌ای را در روستا می‌توان پیدا کرد که به تولید این قالیچه ها مشغول نباشند و بیشتر زنان به بافت آن مشغول هستند.

او ادامه می دهد: در این روستا ۵۶۰ خانوار زندگی می کنند که در آن ۵۰۰ دار قالی فعال وجود دارد ولی مردم این منطقه به شدت برای فروش آن با مشکل مواجه هستند، در گذشته مشتری های خارجی از ژاپن، آلمان و … می آمدند و فرش را خریداری می کردند و می رفتند اما الان یا مشتری وجود ندارد و یا چهار پنج دلال از مشهد می آیند و قالیچه ها را به صورت یکی دو ساله خریداری می کنند و می برند و خدا می داند که پول این قالی باف ها بعد از یکی دو سال نقد می شود و یا خیر.

 

چابک می افزاید: هم اکنون همسرش در حال بافت یک تخته قالیچه دو رویه ابریشمی در ابعاد ۱.۵.*۱ متر است که دو سال از زمان بافت آن می گذرد و هنوز کار بافت فرش را به نیمه نرسانده و دو سال دیگری طول می کشد تا به پایان برسد و تاکنون خرید نخ ابریشم مورد نیاز آن نیز ۱۰ میلیون تومان آب خورده است که فکر می کنم بعد از گذشت چهار سال شاید بتوانم ۳۰ تا ۳۵ میلیون تومان آن را بفروشم ولی آیا این رقم ارزش این همه زحمت و گذاشتن وقت چهار ساله را دارد؟! و آن هم اگر در آن موقع مشتری باشد و بتوانم آن را بفروشم.

تصور می کنم شاید جزء چند مشتری مشهدی کسی اطلاعی از تولید این قالیچه ها در کشور نداشته باشد چراکه اگر با آن آشنا باشند شاید مشتری های بیشتری به دویدوخ سر بزند.

وی ادامه می دهد: خانواده هایی در این روستا وجود دارند که سه چهار نفر تمام روز را مشغول بافت این فرش هستند اما زحمت آن ها به یغما می رود.

زنان روستا با وجود اینکه در حال حاضر برای فرش های آن ها مشتری های چندانی وجود ندارد مواد اولیه آن که نخ ابریشم است را نیز خودشان تولید می کنند، اغلب آن هایی که درخت توت و یا توتستان دارند به تولید پیله ابریشم در فصل بهار و آخر تابستان می پردازند و با وجود اینکه می توانند پیله ها را با قیمت مناسبی به فروش برسانند، آن ها تبدیل به نخ کرده و بعد از انجام عملیات رنگ رزی در بافت فرش استفاده می کنند.

 

شاید فقط حدود ۱۵ درصد از مردم ایران با فرش نفیس تمام ابریشم دویدوخ آشنایی داشته باشند، این را حسین ایزانلو رئیس اتحادیه صنایع دستی خراسان شمالی می گوید و می افزاید: تصور می کنم یکی از دلایل آن این بوده که در رسانه ملی و یا در سایر رسانه ها کمتر به معرفی آن پرداخته شده باشد.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون وضعیت فروش این نوع از فرش در رکود کامل است و از مهمترین علل آن شیوع کرونا و تحریم ها است، ادامه می دهد: عدم برگزاری نمایشگاه صنایع دستی طی دو سال گذشته نیز بر فروش این فرش تاثیر گذاشته است.

وی عنوان می کند: البته بیشتر مشتری های این نوع از فرش خارجی هستند و آن هایی که در ایران نسبت به تولید این فرش آشنایی دارند شاید قیمت بالای آن از آنجاییکه تمام ابریشم بوده و به صورت دو رویه بافت می شود، خیلی برای خرید آن پا پیش نمی گذارند.

در حال حاضر از ۱۰۰ درصد فرش تولیدی دو رویه دویدوخ بیشتر از ۶۰ درصد آن به علت نبود مشتری در منازل بافندگان دپو شده است، این را ایزانلو می گوید و اضافه می کند: با این وجود هیچ یک از زنان و بافندگان آن بیکار نیستند و مشغول بافت هستند.

ایزانلو می گوید: سالانه حدود ۵۰۰ متر مربع فرش نفیس دو رویه تمام ابریسم دویدوخ در این استان تولید می شود.

منبع: ایسنا

مرتبط:

فرش دستبافت هریس، آیینه تمام‌نمای اصالت و هنر ایرانی

سنقر، شهر آفتاب‌گردان‌، فرش آهنی و کباب اسمعلی