پرونده ثبت جهانی هگمتانه در خطر است

علی مالمیر در نشست «ارزیابی عملکرد پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان در حوزه میراث فرهنگی» برگزار شد، اظهار کرد: ضوابط و وظایف سازمان میراث فرهنگی ممکن است در مواردی با برنامه شهرداری همخوانی نداشته و همسو نباشد اما حدود ۷۰ درصد زمینه کاری مشترک داشته و در بقیه موارد ممکن است به جمع‌بندی نرسیم و وظایف و منافعمان همسو نباشد.

وی با بیان اینکه شهرداری و شورای دوره پنجم در حوزه‌هایی اقدامات خوبی داشته و در حوزه‌هایی هم اقداماتی انجام داد که توقع میراث نبود و می‌توانست نیفتد، افزود: در ابتدا باید تکلیفمان را درباره چند موضوع روشن کنیم، آیا همدان شهر تاریخی است و باید باشد یا نه؟ همدان بافت تاریخی دارد یا خیر؟ اگر بافت تاریخی دارد باید حفظش کنیم یا خیر؟ اگر به پاسخ این سوالات رسیده و در این موارد به وحدت نظر برسیم باید تلاش کنیم الزاماتش را بپذیریم یعنی نمی‌توانیم مدعی داشتن شهر تاریخی باشیم اما الزامات حفظ بافت تاریخی را رعایت نکنیم.

مالمیر با اشاره به اینکه باید بپذیریم متولی حوزه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی است، اظهار کرد: خوشبختانه امروز تمامی اعضای شوراهای شهر و شهرداری‌ها تغییراتی نسبت به گذشته دارند و به این نتیجه رسیده‌اند که میراث فرهنگی مهم و جزء ارزش‌ شهر است و باید حفاظت شود اما درباره تعریف این ارزش هنوز هم اجتهاد شخصی می‌کنیم و در نتیجه دچار مداخلات متفاوت و ناهماهنگ می‌شویم.

وی با بیان اینکه باید از تجربیات و نحوه برخورد دیگر شهرها و کشورها با بافت‌های تاریخی استفاده کنیم، اضافه کرد: در بسیاری از شهرها مباحثی که در مورد بافت تاریخی همدان مطرح شد، به وجود نیامد و پس از ابلاغ ضوابط، دفاتر مشترک میراث فرهنگی و شهرداری تشکیل شد، علاوه بر این شهرداری‌های‌ دیگر شهرها هم هیچ وقت نگفتند ضوابط میراث فرهنگی را قبول نداریم و میراث در این حوزه صلاحیت ندارد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان درباره عملکرد شهرداری همدان در حوزه میراث فرهنگی در سال‌های اخیر بیان کرد: شهرداری در عمارت‌های جنانی، نورمهال، جداره‌سازی خیابان بوعلی و سایت موزه میدان امام(ره) اقدامات قابل قبولی انجام داد اما در کنارش در مرکز محله کبابیان عملکرد منفی داشت، شهرداری همان زمان قول ساخت عین به عین داد اما محقق نشد همچنین معتقدیم اگر شهرداری بافت را به رینگ یک محدود کنیم نقصی که تاکنون در حوزه بافت بین چهار سلیقه مختلف داشتیم، به پنج سلیقه تبدیل می‌شود و همچنان ادامه خواهد داشت. علاوه بر این با تغییرات مدیران پیشرفت پروژه‌ها محقق نخواهد شد.

 

به گفته وی، اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری همدان می‌توانستند در موضوع بافت تاریخی به وحدت برسند و اختلاف نظرها را با یک دفتر مشترک همسو کنند اما این اتفاق نیفتاد، در حوزه احیای سراها توقع و مطالبه میراث فرهنگی انجام کارهای مشترک بیشتری بود که محقق نشد همچنین پارکینگ‌های سینا و آقاجانی‌بیگ دو نکته منفی در بافت تاریخی هستند و پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی هگمتانه تا همدان را به خطر انداخته‌اند؛ مثلاً وقتی می‌خواهیم تعیین عرصه پرونده را مشخص کنیم و خانه‌های تاریخی مثل خانه ضرابی را به عرصه اضافه کنیم به علت وجود این پارکینگ‌ها باید عرصه را لاغر کنیم، آسفالت هگمتانه نیز از اقداماتی بود می‌توانست انجام نشود و اگر مطالعات اجرای پیاده‌راه دقیق‌تر بود این اتفاق نمی‌افتاد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان درباره ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی مطرح کرد: براساس ضوابط میراث فرهنگی که شامل بندهای مختلفی مانند بند ۳ قانون اساسنامه میراث فرهنگی و ماده ۴ آیین نامه اجرایی است، این دستگاه موظف به حفاظت و قوانین سلبی است علاوه بر این برای هر گونه اقدام مجدد باید نظر میراث فرهنگی لحاظ شود، نکته دیگر افزودن اقدامات ایجابی است و حقوق مردم و ارتقاء منزلت بافت نیز باید لحاظ شود.

وی با اشاره به اینکه احیای بافت‌های تاریخی و ارتقاء و منزلت آنها به توانی بیش از توان وزارت میراث فرهنگی نیاز دارد و همکاری سایر ارگان‌ها را نیز می‌طلبد، افزود: در سال ۹۸ قانونی توسط این وزارتخانه تهیه و مصوب شد که طبق آن وزارت راه و شهرسازی را موظف به تهیه طرح ویژه کرد، در این طرح بافت، ضوابط حداقلی، پیشنهادات، آینده توسعه‌ای بافت، محورها و مشوق‌های لازم مورد مطالعه قرار می‌گیرد تا منجر به احیاء بافت و ارتقاء ارزش و منزلت آن شود همچنین این طرح اقدامات ایجابی را نیز اضافه می‌کند و تکمیل‌ترین کاری است که در این حوزه انجام خواهد شد.

مالمیر با تأکید بر اینکه ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی که توسط این ارگان تهیه شده طرح ویژه نیست، گفت: میراث فرهنگی حوزه ای نیست که یک سازمان به تنهایی برای حفاظتش گام بردارد بلکه این اداره براساس وظایف ذاتی معذورات خاص خود را دارد و اگر بر مبنای ضوابط عمل نکند مورد پذیرش دستگاه‌های ذی مدخل قرار نخواهد گرفت علاوه بر این نقش اصلی را در حفظ میراث فرهنگی مردم بر عهده دارند.

وی درباره اقدامات میراث فرهنگی درباره جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز مطرح کرد: سازمان میراث فرهنگی موظف شده حوزه بافت تاریخی را پیگیری و ضوابط اختصاصی برای آن تهیه کند، این اقدامات صورت گرفت و مقرر شد سلسله مراتب آن ابلاغ شود که این اتفاق هم عملی شد بنابراین این سازمان به جزء این روش چگونه می‌تواند جلوی ساخت و سازها را بگیرد؟ به عبارت دیگر میراث فرهنگی ضابطه ساخت‌وسازها را ابلاغ کرده و هر گاه این ضابطه زیرسوال برود و انجام نشود ناچار به طرح موضوع در محاکم قضایی هستیم اگرچه معتقدیم بهتر بود قبل از اینکه بنایی ساخته شود و تخلفی اتفاق بیفتد چاره‌ای اندیشیده شود.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه این سازمان تلاش می‌کند از بخش خصوصی تأمین اعتبار کند و با تعامل سایر بخش‌ها در حوزه حفاظت و مرمت بناها گام بردارد، اظهار کرد: هزینه گزافی برای مرمت این بناها نیاز است و بودجه میراث فرهنگی کفاف آنها را نمی‌دهد، از طرفی دیگر دستگاه‌ها و مالکان خصوصی که موظف به مشارکت در این امر هستند نیز اقدام نمی‌کنند.

به اعتقاد وی، اگر طرح ویژه عملی شود و علاوه بر نگاه سخت افزاری، نگاه نرم افزاری هم اتفاق بیفتد، زمینه برای اینکه مالکان اعتقاد پیدا کنند دارایی‌هایشان سرمایه بسیار مهمی است و باید حفاظت شود، فراهم می‌شود همچنین اگر دستگاه‌ها در قسمت‌هایی که اشتراک نظر دارند در کنار هم باشند و با هم همکاری کنند برای حل مشکلات گام برمی‌دارند اما وقتی روبروی هم بایستند برای اداره و حل موضوعات قدم برنمی‌دارند.

وی با اشاره به اینکه شهرداری می‌تواند در حوزه‌های زیادی مثل گردشگری وارد عمل شود، افزود: اگرچه سازمان میراث فرهنگی تلاش کرد در راستای تعامل با شورای پنجم باشد اما معتقدیم ظرفیت‌های فراوانی خالی ماند که می‌توانست بهتر کار شود؛ مثلاً آیا همه موزه‌ها متعلق به میراث فرهنگی است؟ در شهرهای تاریخی مثل شیراز و اصفهان بناهای تاریخی تنها در تملک میراث فرهنگی است؟

مالمیر با بیان اینکه کاندیداهای ششمین دوره شورای شهر باید برنامه‌ها و رویکرد خود را در حوزه میراث فرهنگی به طور رسمی مشخص و اعلام کنند، مطرح کرد: چرا نمی‌توانیم مثل دیگر شهرها در مورد بافت دفتر مشترک داشته باشیم؟ چرا نباید شهردار منطقه بافت که بافت را بشناسد و به میراث فرهنگی اعتقاد داشته باشد داشته باشیم و با هم کار اشتراکی انجام دهیم؟ اگر مدیریت بافت شکل بگیرد و مدیریت یکپارچه و هماهنگ به وجود بیاید تقسیم کار می‌شود اما متأسفانه این حلقه مفقوده‌ای است که برای نوع نگاه و تعریف ارزش‌هایمان باید رویکرد عملی داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر می‌توان ساخت پارکینگ آقاجانی‌بیگ را مدیریت کرد تا گرفتاری بیشتری برای بافت به وجود نیاورد، گفت: اگر این پیش فرض را داشته باشیم که بافت واجد ارزش است باید میراث فرهنگی را به عنوان دستگاه متولی بشناسیم و براساس ضوابط آن، صدور هر گونه مجوزی برای ساخت و ساز در بافت‌های تاریخی باید با هماهنگی این دستگاه باشد بنابراین دستگاه‌های ذیربط باید قبل از ساخت و ساز تمام جوانب را بررسی و توجه کنند مصوبه کمیسیون ماده ۵ الزاما ضوابط میراث فرهنگی نیست.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان، ساخت پارکینگ آقاجانی‌بیگ مورد تأیید این سازمان نبوده و اگرچه با مصوبه کمیسیون ماده ۵ ساخته شده اما باید پیش از رفتن به این کمیسیون از میراث فرهنگی استعلام می‌شد تا موارد کارشناسی مورد مطالعه قرار می‌گرفت و پس از گذشت چند سال به این نتیحه نمی‌رسیدیم کار اشتباهی بوده است بنابراین باید این پارکینگ را مدیریت کنیم تا مثل پارکیگ سینا مشکل‌ساز نشود.

مالمیر درباره معابر زیر ۱۲ متر هم بیان کرد: در این مورد قسمتی در اختیار شهرداری است که طبق کمیسیون ماده ۵ معابر زیر ۱۲ متر را به شهرداری تفویض کرده و ایرادی در شهرسازی است که وقتی براساس عرض، معبر می‌دهیم نظامات شهر به هم می‌ریزد بنابراین اگر رویکردمان حفظ بافت باشد معابر را بی علت توسعه نمی‌دهیم چراکه این موضوع با بافت همخوانی ندارد.

وی با اشاره به اینکه برخی معتقدند میراث فرهنگی ضابطه‌ای ندارد و سلیقه‌ای عمل می‌کند، افزود: پس از اینکه ضابطه حفاظتی میراث فرهنگی از تهران ابلاغ شد ایراداتی به آن وارد شد که پاسخ آن در طرح ویژه است و در جلسه‌ای با حضور استاندار مقرر شد راه و شهرسازی ظرف سه ماه طرح ویژه را تهیه کند.

مالمیر در ادامه با طرح سوالاتی مانند اینکه شهرداری بودجه بافت تاریخی را اعلام کند، شهرداری برای تملک بناهای تاریخی چه برنامه‌ای دارد؟ نظر اعضای شورای شهر در مورد محدوده بافت چیست و آیا محدوده رینگ یک را قبول دارند یا خیر؟ از اعضای شورای شهر درخواست کرد به این سوالات پاسخ دهند.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان، دادستان در نامه‌ای اعلام کرده تا زمانی که نامه ضوابط میراث فرهنگی ابلاغ نشود ضوابط طرح تفصیلی اجرا می‌شود و نگرانی ما این است که در طول فرآیندی که اتفاق می‌افتد مجوزهای دیگری صادر شود و آسیب‌هایی به بافت برسد که ۲۰ سال دیگر مشخص شود.

وی با بیان اینکه شهرداری تا تعیین تکلیف، برای حفظ بافت به سمت صدور مجوز معابر زیر ۱۲ متر نرود، گفت: در ضوابط میراث فرهنگی آمده مناطقی که شهرداری ملاحظاتی دارد یا نیاز به اصلاح است یا ضرورت یا منافع عمومی و نظر کارشناسی اقتضا می‌کند می‌توان ضوابطی را مصوب کرد.

مالمیر بیان کرد: ضوابط حداقلی میراث فرهنگی به دنبال این است که بافت بیش از این تخریب نشود و آسیب نبیند همچنین برای احیاء و توسعه به طرح ویژه نیاز داریم.

به اعتقاد این مقام مسئول ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی صلاحیت سازمان میراث فرهنگی کشور است و نمی‌تواند صلاحیتش را با کمیسیون دیگری مانند کمیسیون ماده ۵ به اشتراک بگذارد.

منبع: ایسنا

مرتبط:

پرونده ثبت جهانی تپه هگمتانه نهایی شده

ثبت جهانی هگمتانه ، تنها «منظر تاریخی» ایران از رؤیا تا واقعیت