کلانشهر قم دومین شهر زیارتی ایران

قم پایتخت فرهنگی و مذهبی ایران، دومین شهر زیارتی پس از کلانشهر مشهد و از مهاجرپذیرترین شهرهای کشور است.

قم از جمله کلانشهرهای ایران است که در ۱۴۰ کیلومتری جنوب پایتخت قرار دارد، این شهر در کنار رودخانه قمرود و در دشت قم واقع شده است، این شهر مرکز استان و شهرستان قم است.

این استان از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است و تنها پنج شهر دارد، شهرهای قم، قنوات، جعفریه، کهک، دستجرد و سلفچگان از جمله شهرهای استان است.

قم یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران بوده و تعداد زیادی اتباع افغانستانی، پاکستانی و عرب در قم مهاجر است و بعد از مشهد دومین شهر زیارتی ایران است.

بیشتر مهاجران را طلبه‌های حوزه‌های علمیه و مراکز علمی و دانشگاهی، اتباع کشورهای همسایه ایران مثل عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و کارگران شاغل تشکیل می‌دهند که بسیاری از آنان به همراه خانواده‌های خود به قم مهاجرت می‌کنند.

بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، کلانشهر قم یک میلیون و ۸۴ هزار و ۱۲۵ نفر جمعیت دارد، جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با یک میلیون و ۷۴ هزار و ۳۶ نفر بوده است که ۹۹٫۷۶ درصد جمعیت آن مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند و مابقی را پیروان دیگر ادیان الهی تشکیل می‌دهند.

برای از بین بردن این تمرکز، ساخت شهرک‌ها و شهرهایی در اطراف قم، همچون سلفچگان، پردیسان، شهر فرودگاهی و شهرک بزرگ سلامت خاتم در دستور کار قرار گرفته است.

تراکم جمعیت در قم، هفت هزار و ۲۵۷ نفر بر کیلومترمربع است و قم از این نظر، بعد از تهران، رشت و کرج در رتبه چهارم کشور قرار دارد، علت این تراکم بالا، مهاجرت‌پذیری بالای قم و وسعت کم آن است.

حوزه نفوذ این کلانشهر تا کجاست؟

شهر قم، مدفن فاطمه معصومه دختر موسی بن جعفر، پیشوای هفتم شیعه و به طور سنتی محل اقامت بسیاری از روحانیون بلندپایه شیعه بوده است و بزرگ‌ترین حوزه علمیه ایران و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه ایران در این کلانشهر قرار دارد.

این شهر در گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم دارای اهمیت ارتباطی بوده است، اما نفوذ شهر قم در کشور پس از انقلاب اسلامی و به واسطه ایدئولوژی حاکم بر نظام بیشتر شد و در پی آن مهاجرانی از شهرهای مختلف ایران (اراک، زنجان، تبریز و..) و حتی کشورهای اسلامی و همسایه برای تحصیل در حوزه علمیه، روانه قم شدند.

قم، به عنوان پایتخت فرهنگی و مذهبی ایران، پایتخت فرهنگی جهان شیعه قطب تولید معارف دینی در ایران، قطب تولید علوم اسلامی، یکی از قطب‌های تولید مسائل دینی در ایران و بزرگ‌ترین قطب انتشار کتاب‌های دینی در خاورمیانه است. قم یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران است تعداد زیادی از اتباع افغانستانی و پاکستانی و عرب در قم مهاجر هستند.

اهمیت زیارتی این شهر در درجه نخست مربوط به مرقد فاطمه معصومه و سپس به دلیل وجود مزارهای متعدد علویان و نوادگان امامان و همین‌طور مسجد جمکران است.

فعالیت‌های انجام شده در قم

به واسطه وجود حرم کریمه اهل بیت (ع)، مسجد مقدس جمکران و امامزادگان در این استان، شاهد حضور روزانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی هستیم و این صنعت نیازمند برنامه ریزی صحیح و جذب سرمایه بخش خصوصی است زیرا با توجه به موقعیت فرهنگی و اجتماعی خاص استان قم، توسعه خدمات گردشگری مذهبی، بهترین فرصت را برای رشد و پیشرفت اقتصادی این استان و به تبع آن کلان شهر قم فراهم می‌کند.

استان قم در بخش منابع معدنی نیز از ظرفیت گسترده‌ای برخوردار است و سه درصد منابع معدنی کشور در  اين شهر هستند که می‌تواند مواد اولیه بسیاری از صنایع کشور را تأمین کند، این کلان شهر از نظر معادنی همچون طلا، مس و منگنز دارای قابلیت‌های فراوان است.

به علاوه استفاده از صنایع پیشرفته و پاک در شهرک‌های صنعتی قم، در نزدیکی پایتخت نیز موقعیت ویژه‌ای را برای بالا بردن ظرفیت‌های اقتصادی استان فراهم کرده است.

وجود شهرک‌های صنعتی متعدد همچون شکوهیه و محمود آباد و منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان با برخورداری از زیرساخت‌های مناسب در دو دهه اخیر، باعث حضور بیش از دو هزار واحد صنعتی در این استان شده است و بخشی از قطعات مورد نیاز در صنعت نفت، در منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان قم تولید می‌شود.

قم در زمینه صنعت فرش، کفش و صنایع شیمیایی به عنوان قطب تجاری مطرح است و صنایع مهمی با قابلیت اشتغالزایی برای یک هزار نفر و ظرفیت تولید منطقه‌ای در قم به فعالیت می‌پردازد.