آداب و رسوم شب یلدا در استان مازندران/ از فالگوش ایستادن تا قاشق‌زنی

بلندترین شب سال در استان مازندران بستر برگزاری مراسم‌های متعدد و متنوعی بوده است.
مردم استان مازندران همچون مردم سایر نقاط کشور با فرا رسیدن آخرین روز‌های فصل پاییز مقدمات برگزاری مراسم شب یلدا را فراهم می‌کنند. اهل خانه بعد از غروب شب چله، دور کرسی جمع می‌شوند و پیرزنان و پیرمردان حاضر در مجلس آنچه را که از سردی زمستان و یخ بندان دیده و شنیده‌اند، برای حاضران تعریف می‌کنند. بعد شام می‌خورند و چای می‌نوشند. آن گاه یک سفره روی کرسی پهن می‌کنند و میوه‌ها و تنقلات مخصوص شب چله شامل چند قلم از خوراکی‌هایی چون پرتقال، کندس (ازگیل)، نخودبرشته، کشمش، بادام شیرین، نارنگی، سیب، لیمو شیرین، خربزه، نیشکر، دو نوع شیرینی مخصوص به اسم پشت زیک و پیس گندله و هندوانه را روی سفره می‌گذارند.

پس از گفت و شنود یک نفر با دیوان حافظ برای حاضران تفأل می‌زند. در خانه‌هایی که دیوان حافظ ندارند یک سینی بزرگ گردو روی سفره می‌گذارند و در پایان جشن شب یلدا هر نفر چشم‌هایش را می‌بندد و دستش را به طرف ظرف گردو دراز می‌کند و مقداری گردو برمی‌دارد که معمولا از پنج شش تا بیشتر نیست. بعد نیت می‌کند و شب که خواست بخوابد، گردو‌ها را زیر تشک خود می‌گذارد و صبح که از خواب بیدار شد، اول گردو‌ها را یکی یکی می‌شکند اگر مغز گردو خوب و سفید بود، نشانه آن است که جواب فال خوب بوده و نیتش برآورده می‌شود.

در شب یلدا داماد برای نامزدش خرجی می‌فرستد؛ یعنی تمام چیز‌هایی که برای شب یلدا لازم است به اضافه مرغ و ماهی در یک خونچه چیده می‌شوند و بعد از غروب آفتاب به خانه عروس فرستاده می‌شوند.

یکی از کار‌هایی که مردم استان مازندران در شب یلدا انجام می‌دهند، فالگوش ایستادن است. در قالب این مراسم دو زن یا دختر یک کلید و آیینه به دست خود می‌گیرند و سرچهارراه می‌روند و در گوشه‌ای می‌ایستند و به صحبت کردن عابرینی که از کنار آنان رد می‌شوند گوش می‌کنند و از مطالبی که می‌شنوند، جواب فال خود را تعبیر می‌کنند.

قاشق‌زنی هم یکی دیگر از مراسمی است که در شب چله انجام می‌دهند.

یعنی یک زن یا دختر چادر سرش می‌کند و صورتش را محکم می‌گیرد تا کسی او را نشناسد و یک قاشق چوبی بزرگ به دست می‌گیرد و به در خانه مردان و همسایه‌ها می‌رود. مردمی که از این رسم خبر دارند، چیزی را درون قاشق آن زن می‌ریزند. بعد از این کار، چیز‌هایی که به این ترتیب جمع شده‌اند به فردی که لکنت زبان دارد یا لال است داده می‌شوند، زیرا مردم استان مازندران معتقدند لکنت زبان آن شخص با خوردن چیز‌هایی که در مراسم قاشق‌زنی جمع شده است، برطرف می‌شود.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان