بقعه ایوب انصاری

بقعه ايوب انصاري در ۱۳ كيلومتري جنوب شهرستان تكاب از توابع استان آذربايجان غربي و جنوب غربي قريه « دورباش » برفراز كوهي بلند قرار گرفته است و دارای ناهمواری است که از روستای دورباش عبور می کند، و سپس به صورت جاده‌ی مالرو به قلعّه‌ی کوه منتهی می گردد. این کوه عظیم که نام آن را به تبع از بقعه‌ی مورد ذکر کوه ایّوب انصار می نامند، بین دهستان سیاه منصور(یکی از دهستانهای هفتگانه بیجار) و شهرستان تکاب واقع شده و دارای ۲۵۱۲ متر ارتفاع است.
از بالای کوه مزبور دشتها و مزارع گندم اطراف تا کیلومترها مشاهده می شود، موقعیّت این ارتفاع نیز به گونه‌ای است که از فاصله‌ی دور می توان بقعه‌ی عظیم را در بالای آن تشخیص داد. بنای ایّوب انصاری از جانب شمال و غرب با شیب تندی مشرف به روستای دورباش است و ده مزبور که زمانی موقوفه‌ی بقعه بوده در دامنه‌ی کوه به شکل جالبی دیده می شود.

بنابر باور مردم، این مکان محل دفن سر ایوب انصاری بوده و از این رو از قداست و احترام خاصی نزد اهالی محلی برخوردار است

مشخصات بنا

این مقبره از دو بخش اصلی و قدیمی یعنی بنای اولیه مقبره و بخش الحاقی راهرو و نمازخانه تشکیل شده و با توجه به نوع مصالح و نوع معماری و نحوه کار دارای قدمتی طولانی و قبل از قرن نهم هجری تخمین زده شده ولی بخش الحاقی بنا شامل راهرو و نمازخانه از آثار اواسط قرن نهم هجری است.

قسمت قدیمی با پلان بیضی از داخل و هشت ضلعی نامنتظم از بیرون با ارتفاع ۵.۷ متر که با دری کوچک از نمازخانه مقبره به داخل راه دارد ساخته شده در ساخت بنا از قلوه سنگ، آهک و خاک سفیده استفاده و عملیات مرمتی و حفاظتی بازسازی در سال ۱۳۷۲ در بنای تاریخی ایوب انصاری توسط میراث فرهنگی انجام شده است.

بقعه ایوب انصاری تکاب یکی از آثار ناشناخته دوره معماری اسلامی ایران بوده که در منطقه به نام ایوان‌ ساری نیز خوانده می شود.

بقعه از نظر سبک معماری از بنای سلطان ویس الهام گرفته، آنچه که از اسناد مربوط به این بقعه بدست آمده، متولیان موقوفات از اعقاب خود ایوب انصاری بوده‌ و وظیفه‌ آنها حفظ و حراست بقعه و برداشت محصول از اراضی وابسته و نیز محاسبه‌ مخارج بوده است.

بقعه ایوب انصاری طی دهه های گذشته مورد تجاوز غارتگران میراث فرهنگی قرار گرفته بطوریکه متاسفانه امروز اثری از صندوق نفیس مقبره نبوده و دزدان عتیقه آخرین ضربه‌ مهلک را بر این بنا وارد آورده اند.

متولیان بقعه

آنچه که از اسناد مربوط به این بقعه بر می‌آید، متولّیان موقوفات از اعقاب خود ایّوب انصاری بوده‌اند، و وظیفهٔ آنها حفظ و حراست بقعه و برداشت محصول از اراضی وابسته و نیز محاسبهٔ مخارج بوده است.

متولّیان در مواقع ضروری قسمتی از عایدی موقوفات را صرف اطعام صادرین و واردین می‌کردند. با این حال هیچگاه از ظلم و ستم غارتگران در امان نبوده‌اند، و حتی غارتگران آنها را بارها کتک زده‌اند و اموال‌شان را به یغما برده‌اند. در سال ۱۱۰۶ ه. ق.، چند تن از آنها به نام‌های شیخ علی، شیخ جمال و شیخ سعدی متولی، از فشار ظلم و تعدی به نواحی اصفهان متواری شده‌اند. در همین سال یکی از وابستگان خودشان به نام ملک زکریا که زمانی حکومت ساروقورخان را داشته‌است، چشم طمع به اراضی موقوفه دوخته، و حتی در یک مورد شیخ سعدی متولی را کتک زده است.

متولیان که با خلوص نیّت به انجام کار خود مشغول بوده‌اند، بارها از دست اینگونه افراد به مرکز حکومت شکایت برده‌اند، ولی هیچگاه موفق به احقاق حق نگشته‌اند. از سال ۱۱۱۶ ه. ق. به این طرف، هیچ سندی در باب وقفیّت مزار و تولیّت آن برجای نمانده‌است، و تنها سند این دوره مربوط به سال ۱۲۴۱ ه. ق. است، و با توجه به محتوای آن، متولّیان بقعه در این عصر به نامهای شیخ حسین، عبدالغفّار، شیخ فرج، کربلایی رضا و شیخ عبدالحسین بوده‌اند.

در کتاب تاریخ تکاب افشار در توضیح متولیان بنای ایوب انصاری چنین می‌نویسد:

«یکی از افراد وابسته به این خاندان اظهار داشته‌است که جد بزرگ او در زمان قاجاریه با اسناد و احکام جهت عرض و دادگاهی عازم مرکز حکومت می‌شود، ولی در حوالی سلطانیه امروز بر اثر ابتلاء به بیماری درگذشت و اسناد مزبور نیز همان‌جا از بین می‌رود.»

آن بقعه که روزگاری صدها نفر از اطراف و اکناف شهرستان ساروقورخان قدیم به زیارتش می‌رفتند، و چند صباحی از طعام آن برخوردار می‌شدند، به صورت بنایی متروک در بالای کوهی مرتفع همچنان ساکت و آرام برجای مانده است، و گهگاه چند از معتقدان سلطان ایّوب با سفره‌ای نان شبی را در جوار مزار متروک به صبح می‌رسانند.

یداللّه‌خان افشار که اهل روستای اغولبیک (یکی از قدیمی‌ترین روستاهای شهرستان تکاب) است در متنی به قرار اطلاع و به قول میرزا یوسف انصاری، جد بزرگ انصاری‌های اغولبیگ در بالای آن کوه مدفون است.

مرتبط:

آبشار شلماش _زیبایی آذربایجان غربی

پیست اسکی خوشاکو آذربایجان غربی

پل میرزا رسول؛ خشتی از تاریخ در دل آذربایجان غربی