ثبت جهانی هگمتانه ، تنها «منظر تاریخی» ایران از رؤیا تا واقعیت

منظور از مفهوم تازه‌ متولد شده «منظر تاریخی» ترکیب سایت باستانی تپه هگمتانه، بافت تاریخی شهر و بازار قدیمی همدان است که ظرفیت فوق‌العاده‌ای به شمار می‌رود و ثبت آن گام بزرگی است در شناساندن این مجموعه بی‌نظیر به جهانیان.

اگرچه در سفرهای اخیر مسئولان کشوری به همدان برای پیگیری این پرونده خبری از رسانه‌ها نبود اما شنیده‌ها حاکی از آن است این پرونده اهمیت خاصی برای وزارت میراث فرهنگی دارد و مسئولان استانی نیز در این مسیر با آنها هم‌گام شده‌اند.

تیرماه سال جاری بود که معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اعلام اینکه به‌جای هگمتانه، منظر تاریخی همدان را جهانی کنیم، گفت: اگر مسئولان استان همدان همراهی کنند، می‌توانیم ثبت جهانی هگمتانه را در ابعاد وسیع‌تری انجام دهیم، یعنی می‌توانیم برنامه‌ریزی‌ها برای ثبت جهانی محوطه‌ هگمتانه را به ثبت جهانی منظر فرهنگی همدان بسط دهیم.

محمدحسن طالبیان در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه این طرح را همزمان با برگزاری کارگاه راه ابریشم در همدان و بعد از بازدید از مسیر میدان امام خمینی(ره) به هگمتانه با برخی از مسئولان شهری در میان گذاشته ایم، افزود: در زمان بازدید فکر کردم می‌توان یک روند بسیار جالب توجه و منحصربفرد را نشان داد، روندی که حتی می‌تواند در پرونده‌های ثبت جهانی کشور روایت جدیدی از شهرهای تاریخی‌مان را نشان دهد، در صورتی که اطلاعات بیشتری از این موقعیت به دست آوریم.

طالبیان با تأکید بر اینکه متولیان شهری همدان باید کمک کنند تا بتوان ارزش‌های مرکز تاریخی همدان را از هگمتانه تا معاصر با یکدیگر مطرح کرد، یادآور شد: باید به عنوان یک منظر تاریخی شهری، آن روند را دنبال کنیم، اقدامی که ساده نیست اما برای حفظ و معرفی همدان و تاریخ شهر بهترین کار است.

معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی با تأکید بر اینکه معتقدم این بهترین کار برای هگمتانه و شهر همدان و ثبت جهانی آن‌هاست، مطرح کرد: هنوز قضاوت برای جهانی شدن هگمتانه یا منظر تاریخی شهری همدان زود است.

وی این پرونده را زمانی جالب‌تر و گسترده‌تر دانست که بتوان مجموعه‌ای از دوره‌های مختلف را در شهر همدان کنار یکدیگر قرار و بررسی‌هایش را انجام داد و افزود: معتقدم می‌توان این اقدام را به این شرط که اطلاعات بیشتری به جزء آنچه در میدان امام خمینی(ره) پیدا شده، داشته باشیم، می‌توانیم انجام دهیم. از سوی دیگر در گام بعدی باید همه مسئولان مانند ثبت جهانی یزد، با یکدیگر همسو باشند.

طالبیان با تأکید بر اینکه استاندارد باید به گونه‌ای باشد که آن را در بحث مدیریت و حفاظت بپذیرند، اضافه کرد: این‌ را که نهایت به کدام پرونده -ثبت جهانی هگمتانه یا منظر تاریخی شهری همدان- بینجامد، زمانی می‌توان قضاوت کرد که این پرونده را به صورت کامل کار کرده باشیم.

به گفته‌ وی، در طول سال‌های گذشته با تهیه‌ پرونده‌ موقت هگمتانه در فهرست موقت یونسکو ثبت شده اما چون این طرح متعلق به یک موقعیت شهری است، مشکلی ایجاد نمی‌کند و می‌توان در پرونده‌ نهایی موقعیت را به صورتی جامع‌تر و گسترده‌تر ارائه داد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی استان همدان نیز در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: پرونده ثبت جهانی «منظر تاریخی هگمتانه تا همدان» تا پایان سال تکمیل و سال آینده به یونسکو ارسال می‌شود.

علی مالمیر با اشاره به اینکه در این پرونده ثبت جهانی هگمتانه به تنهایی مدنظر نیست، اظهار کرد: منظر تاریخی هگمتانه تا همدان شامل تپه باستانی هگمتانه، بازار تاریخی همدان، میدان آرامگاه بوعلی‌سینا، بخشی از بافت واجد ارزش به ویژه در رینگ اول شهر و آثار متعددی که در این محدوده قرار دارد را شامل می‌شود.

وی با بیان اینکه کارهای مطالعاتی پرونده ثبت جهانی هگمتانه در حال انجام است و مقرر شده با شتاب بیشتری تکمیل و تا نیمه اول سال آینده برای بررسی به یونسکو ارسال شود، تصریح کرد: برای ثبت جهانی قبل و بعد از تکمیل پرونده و همچنین ثبت باید اقداماتی انجام و برای تکمیل پرونده عواملی درنظر گرفته شود که این موارد در استانداری پیگیری می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی استان همدان با بیان اینکه تکمیل پرونده پیچیده و زمان‌بر است، مطرح کرد: با توجه به آثار متعددی که در دل پرونده وجود دارند، در صورت نیاز باید اقداماتی در حوزه مرمت و احیای آنها داشته باشیم.

دانشیار رشته طراحی شهری دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: با توجه به تخریب‌های فراوانی که در محوطه مورد بحث اتفاق افتاده باید توجه خاصی به معیارهایی که یونسکو و سازمان‌های بین‌المللی برای ثبت جهانی بر آن تأکید دارند، بشود.

دکتر حسن سجادزاده ادامه داد: به نظر می‌رسد اگر این تحقیقات شتاب‌زده، بدون مطالعات دقیق و کارشناسی شده و تشخیص تیم‌های تخصصی انجام شود، امیدی نیست که به سرانجام برسد چراکه معیارها و ضوابط سازمان‌های بین‌المللی سختگیرانه است.

وی این ضوابط را مربوط به بحث هویت‌های کالبدی و تاریخی در مسیرها و بافت‌های تاریخی دانست و اضافه کرد: با توجه به توسعه‌های جدیدی که در محدوده مورد بحث اتفاق افتاده که شامل تخریب بافت اطراف مسیر و محلات قدیمی و بناهای شاخص گذشته است، باید ادله قوی پشت پرونده ثبت جهانی باشد تا سازمان‌های بین‌المللی را قانع کند.

به گفته سجادزاده، با توجه به شرایط موجود نمی‌توان امید زیادی برای راضی کردن سازمان‌های بین‌المللی داشت و تکمیل پرونده ثبت جهانی تا پایان امسال بعید به نظر می‌رسد.

این مدرس دانشگاه اظهار کرد: ظاهراً متولیان امر در حال جمع‌آوری اطلاعاتی هستند که در وزارت میراث فرهنگی هم روی آن کار شود و سپس به یونسکو ‌برود، اما به هر صورت که به قضیه نگاه کنیم در این مدت زمان بعید است این اتفاق عملی شود.

وی معتقد است: اگر قرار بود این پرونده روی مدار واقعی خود قرار بگیرد باید تیم قوی دانشگاهی متشکل از اساتید مختلف رشته‌های باستان‌شناسی، شهرسازی، تاریخ، معماری و … روی آن کار می‌کردند و طی فرصتی ۶ ماهه آن را مطالعه می‌کردند تا به نتیجه دلخواه می‌رسیدند.

سجادزاده ادامه داد: متولیان امر معتقدند در سازمان‌های بین‌المللی تنها بحث گذشته نیست و زندگی معاصر هم مورد توجه است، اگرچه این قضیه درست است اما مثلاً در تپه باستانی هگمتانه در گذشته زندگی جریان داشته اما امروزه همه تخریب شده و به ندرت می‌توان مسیرها را در فضایی که در دوره پهلوی اول و دوم تخریب شده است، پیدا کنیم.

وی با اشاره به اینکه تخریب فراوانی طی چند سال اخیر در این مسیر اتفاق افتاده است، گفت: اینکه بخواهیم امیدوار باشیم ظرف دو ‌ماه پرونده کامل شود بعید است، مگر اینکه مسئولان مسیرهایی را برای به نتیجه رساندن پرونده در ارتباطات بین‌المللی پیدا کنند اما در کل بعید به نظر می‌رسد همچنین اندازه، قدرت و سرعت تخریب به قدری است که قضیه را با دشواری زیاد مواجه کرده است.

سجادزاده یادآور شد: همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران این جایگاه را دارد که آثار و به ویژه تپه هگمتانه ثبت جهانی شود و این ثبت می‌تواند مشمول بافت تاریخی هم باشد اما در کل باید طرح راهبرد کلی برای بافت تاریخی همدان تهیه کنیم و تا زمانی که این طرح تهیه نشود هر مدیر یا مسئولی سلیقه‌ای عمل می‌کند و این سلیقه‌گرایی که گریبانگیر بافت تاریخی شده شیرازه کار را از هم می‌پاشد.

حال باید دید همدان به عنوان تنها کاندیدای ثبت جهانی «منظر تاریخی» در ایران می تواند پرونده ای قابل دفاع برای ارسال به یونسکو آماده کند یا خیر؟ این در حالیست که متأسفانه همدان به عنوان سرسلسله تاریخ و تمدن ایران زمین تاکنون نتوانسته حتی یکی از آثار تاریخی اش را به ثبت جهانی برساند بنابراین امیدواریم با تلاش مسئولان استان بتوانیم نخستین «منظر تاریخی» ایران را به نام همدان ثبت کنیم.

منبع:ایسنا

مرتبط:

هسته مرکزی همدان «ونیز» ایران می شود؟

شیرین سو _سفری به کریدور استان همدان و زنجان

یونسکو در همدان _دروازه جهانی به سوی رونق گردشگری