خانه ای تاریخی که مردانی از جنس نمک دارد/ سفر به دنیای پر رمز و راز عمارت ذوالفقاری

معماری اصیل ایرانی همواره به عنوان تجلی هنر هنرمندانی محسوب می شود که در سراسر سرزمین کهن و پرافتخار ایران به خوبی نمایان است. معماری ایرانی را می‌توان در سازه‌های دستی و بنا‌های تاریخی مشاهده کرد که جلوه‌ دیگری دارد؛ آثاری که آمار فراوانی از آن در تمام کشور وجود دارد.

خانه‌های تاریخی سرشار از هنر ناب ایرانی است. شهر‌های مختلف کشور بنا‌های تاریخی بسیاری را از سال‌ها و قرن‌های دور در خود جای داده اند که می‌توان به شهر زنجان اشاره کرد. شهری در شمال غرب کشور؛مهد ملیله و چاقو.

شهری که گنجینه‌های بی مانندی از روزگاران گذشته را در دل خود جای داده است.

در این شهر تاریخی که در محدوده بازار زنجان قرار گرفته، مهارتی به چشم می‌خورد که یادگاری از دوران قاجار است. زیبایی این بنا در نگاه اول، چشمان هر رهگذری را به خود جلب می‌کند. خانه‌ای که هم عمارتی زیبا محسوب می‌شود و هم موزه‌ای که تماشای آن پلی به روز‌های کهن تاریخ کشورمان ایران است.

خانه ذوالفقاری این روز‌ها گردشگران زیادی را از داخل و خارج از کشور به سمت خود جلب می کند. این بنای تاریخی در قسمت شمالی سبزه میدان و مسجد جامع زنجان در محله‌ای قدیمی به نام دالان آلتی قرار گرفته است. عمارت ذوالفقاری که یکی از آثار گرانبهای زنجان محسوب می‌شود، مساحتی حدود ۱۱۷۶ مترمربع دارد که با اثرپذیری از الگوی معماری غربی با حفظ سنت‌های معماری ایران در ۲ طبقه ساخته شده است.

این اثر تاریخی از بخش‌های مختلفی مانند حصار، سردر، ورودی، حیاط و بخش‌های مسکونی و اداری تشکیل شده است. گوشه های  این عمارت با آجر، خشت، سنگ و مزین به نقوش رنگارنگ و متنوع هنری است. از دیدنی‌های این خانه تاریخی ساختار و ظاهر سقف‌های آن است که از دوران پهلوی به شکل شیروانی باقی مانده است و از اولین نمونه‌های رایج این نوع ساخت و ساز در زنجان محسوب می شود.

در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های بهبود زیرساخت‌های شهری، خانه ذوالفقاری خسارت‌های زیادی را متحمل شده که می‌توان به از بین رفتن سردر حیاط این بنا اشاره کرد.

خانه ذوالفقاری از بنا‌های داخلی و بیرونی متعددی تشکیل شده است که پس از سال‌ها و از بین رفتن بخش عظیمی از آن، تنها بخش بیرونی آن باقی مانده است که عمارت محمودخان ذوالفقاری نام دارد. در بخش اصلی و مرکزی این بنا، وجود نورگیر زیبایی به نام کلاه فرنگی جلوه‌ای نو و تازه به خانه بخشیده است. از دیگر زیبایی‌های این خانه وجود کاشی‌های برجسته قهوه ای، زرد و قرمز رنگ در ستون‌های بخش ورودی همکف و ایوان‌های طبقه اول است.

نمای جنوبی این بنا با آجرچینی، لمبه کاری و شیشه‌های رنگارنگ بیشترین زیبایی بصری را به عمارت ذوالفقاری هدیه داده است.

پس از تخریب بخشی از خانه ذوالفقاری، سازمان میراث فرهنگی زنجان در سال ۱۳۷۹ به مرمت و بازسازی این خانه اقدام کرد و در سال ۱۳۸۸ این بنا به عنوان اولین موزه باستان شناسی زنجان تبدیل شد.

آثار تاریخی این موزه به روز‌های قبل از دوره تاریخی و دوره اسلامی بر می‌گردد که متعلق به ۴ تا ۸ هزارسال قبل تاریخ زنجان است.

آثار دوران تاریخی متعلق به ۳ هزار سال پیش یعنی دوران عصرآهن و در بخش اسلامی به قرون ۴ و ۵ هجری قمری تا روز‌های حکومت خاندان قاجار است. همچنین اشیاء سفالی کشف شده در تپه نور سلطانیه و مردان نمکی در خانه موزه ذوالفقاری نگهداری می‌شود.

در سال ۱۳۷۲ در عملیات بهره برداری از معدن نمک، معدن کاران با نیم تنه انسانی با ریش و موی بلند رو به رو شدند. علاوه بر این در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ باز هم در یکی از معادن همدان مردان نمکی پیدا شدند. این مردان نمکی پیدا شده در همدان به دوران حکومت هخامنشیان و ساسانیان بازمی گردد.

خانه تاریخی ذوالفقاری که در خیابان طالقانی زنجان قرار گرفته است، در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۳۷۵ در فهرست آثارملی ایران به ثبت رسید. این خانه موزه در شش ماه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۷ شب و در شش ماه دوم از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر  روی بازدیدکنندگان و علاقمندان آثار تاریخی باز است. پیشنهاد می‌کنیم سفر به شهر زیبای زنجان و بازدید از این خانه را از دست ندهید.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان